Bạn có biết tại sao con mình nói dối?

Tất nhiên, không phải tất cả những lời nói dối của trẻ em đều là những sự cố tầm thường bạn chỉ có thể cười - và bạn muốn nuôi một đứa trẻ coi trọng sự trung thực. Biết các loại trẻ em không trung thực nói ở từng giai đoạn, và tại sao, có thể giúp bạn hướng dẫn bạn một cách nhẹ nhàng về mức độ trung thực phù hợp với tuổi của mình.

Bạn sẽ thấy cậu con trai chập chững biết đi nói dối về việc một con mèo đã ăn mất miếng bánh của mẹ. Câu nói dối này làm bạn phá lên cười khi nhìn thấy vệt kem còn nguyên trên môi cậu bé. Các bác sĩ tâm thần trẻ em đã nói rằng “Trẻ nhỏ không phân biệt được sự khác nhau giữa sự thật và hư cấu”. Trên thực tế, trẻ mẫu giáo có IQ cao hơn chính là do chúng có khả năng “ nói dối” giỏi hơn. Sự thành thạo của việc hư cấu từ khi còn nhỏ có thể được liên kết với các kỹ năng xã hội tốt ở tuổi vị thành niên.

Thế nhưng không phải câu nói dối nào cũng khiến bạn bật cười, nhất là khi bố mẹ luôn muốn xây dựng tính trung thực cho con. Dưới đây là các mức độ nói dối khác nhau tùy theo tuổi của trẻ, bạn có thể đọc và hiểu thêm về những cô bé, cậu bé trong nhà. Từ đó nhận thấy câu nói dối nào là nghiêm trọng, câu nói dối nào chỉ là biểu hiện của lứa tuổi.

1. Trẻ chập chững biết đi: Lời nói dối đầu tiên

Một ví dụ đơn giản về tính trung thực ở trẻ mới biết đi. Nếu bạn hỏi 2 cậu bé sinh đôi xem tã của ai đã bị bẩn để thay, chắc chắn họ sẽ cùng lúc nói tên người kia. Đó là một câu nói dối nhằm “thoát” khỏi công việc thay tã đáng ghét này.

Những câu nói dối đầu tiên như thế này là cách mà rất nhiều trẻ tập đi đã thử. Trẻ lên 3, hoặc thậm chí 2, sẽ tự nghĩ ra các câu nói dối vô cùng đơn giản, phủ nhận việc chúng đã làm để có được một điều gì đó cho mình.

Hoàn toàn vô nghĩa nếu bố mẹ định phạt con mình vì tội bẻ cong sự thật, vì trẻ thật sự không nhận thức được rằng mình đã làm gì sai. “Nếu một đứa trẻ 2 tuổi kéo đuôi một con mèo và nói rằng một người bạn nào đó đã làm gì đó, cách tốt nhất bạn nên nói là: Con mèo cũng biết ai trêu chọc nó đấy nhé”. Bạn không nên sa đà và cuộc tranh cãi bắt con mình phải thừa nhận rằng nó là người khiến con mèo gào lên và chạy mất. Một “chiến lược” mà các bậc phụ huynh nên thử là tránh đi thẳng vào việc chỉ ra lỗi lầm. Thay vì hỏi “Con làm vỡ cái bình của mẹ đúng không?”, hãy nói “Ôi, cái bình đã bị vỡ này”. Vì nếu bạn buộc tội con, bạn sẽ ngay lập tức nhận được một câu nói dối.

2. Trẻ mẫu giáo: Người thì nhỏ, chuyện thì vĩ đại

Đây là thời đại của những người bạn vô hình, của quái vật có sừng, và chiếc cầu vồng biết nói chuyện. Một cô bé gái 4 tuổi có thể tưởng tượng mình có đến 5 chị em gái khác, mỗi người có một cái tên riêng, ngày sinh nhật riêng và sở thích riêng. Các chị em gái làm những việc mà cô bé không thể làm, ví dụ như mặc váy hồng cả tuần và họ không phải ăn cá.

Những câu chuyện tưởng tượng của trẻ mẫu giáo có thể hồn nhiên, hoặc có thể có gửi gắm chút mong muốn (như việc cô chị gái mặc váy hồng ở trên), và cũng không có gì bất thường nếu bọn trẻ nhấn mạnh rằng thế giới đó là có thật. Đó không thật sự là nói dối. Khi một đứa trẻ nói “bạn ý là có thật”, nó chỉ muốn nhấn mạnh tầm quan trọng của người bạn tưởng tượng của mình.

Nếu một câu chuyện của trẻ làm phiền bạn, bạn vẫn nên nhìn nhận câu chuyện theo đúng ý nghĩa của nó. Nếu con bạn cảm thấy hạnh phúc và vẫn có mối quan hệ tốt với những người thân thiết quanh con thì không cần phải lo lắng nhiều về trí tưởng tượng của con. Đó chỉ là những thứ mà trẻ con làm trước khi thế giới có tivi. Những điều có vẻ xa lạ với người lớn thực ra lại được trẻ em xử lý rất đơn giản. Nếu một ngày con bé phát hiện ra rằng con người cũng có thể chết thì các chị em gái tưởng tượng kia cũng sẽ đột nhiên qua đời, lần lượt từng người một.

3. Trẻ từ 5 - 8: Nói dối đã có lý do

Một bà mẹ có con gái 8 tuổi và con trai 6 tuổi kể lại. Khi cô phát hiện ra một chiếc hộp bị vỡ, cả hai đứa trẻ đều từ chối không nhận lỗi do mình ngay cả khi cô mắng và dọa sẽ phạt chúng. Cuối cùng, cậu con trai thừa nhận mình đã làm. Nhưng khi mẹ hỏi chi tiết xem tại sao cậu làm vỡ thì cậu bé bắt đầu hoảng sợ, và cuối cùng nói rằng cậu không làm gì hết mà chỉ muốn mẹ ngừng mắng mỏ. Sau đó, cô gái 8 tuổi, thủ phạm của vụ việc, òa lên khóc nức nở.

Việc nói dối của cậu bé 6 tuổi cho thấy một bước phát triển quan trọng của trẻ: “nói dối tế nhị”. Đây là cách nói dối nhằm mang lại lợi ích cho người khác hoặc để tránh làm tổn thương cảm xúc của ai đó. Lời nói dối này cho thấy trẻ đã bắt đầu có nhận thức về xã hội và trở nên nhạy cảm hơn.

Tuy nhiên, giống như cô bé 8 tuổi khăng khăng từ chối nhận sai lúc đầu, trẻ từ 5 – 8 tuổi vẫn xuất hiện các lời nói dối “không tế nhị”. Chúng nói dối vì không muốn bố mẹ thất vọng, vì không muốn bị phạt, hoặc vì chúng đang bị ép làm điều gì đó ngoài khả năng của chúng. Ví dụ một cậu bé đang gặp rắc rối với môn toán, cậu có thể luôn nói rằng mình không có bài tập về nhà. Vì vậy, trước khi tìm ra một biện pháp phạt con, hãy thử tìm hiểu xem điều gì đã khiến con nói dối và xem xét lí do này để hiểu con mình hơn.

4. Trẻ từ 8 – 12: Phát triển nhanh

Tại tuổi lên 9, bọn trẻ đã bắt đầu phát triển ý niệm về sự thật và giả dối nhưng chúng vẫn ngây thơ về vùng xám ở giữa hai khái niệm này. Chúng cũng bắt đầu có khả năng che đậy các chi tiết về cuộc sống riêng của mình. Đừng ngạc nhiên nếu cô bé của bạn không còn kể với mẹ tất cả mọi thứ như một năm trước đây. Điều này không phải sự thiếu trung thực hay cô bé đang cố gắng giấu diếm những việc làm sai trái. Trên thực tế, nó phản ánh sự trưởng thành ngày càng tăng lên của cô. Những đứa trẻ 13, 14 tuổi vẫn kể tất cả mọi thứ với bố mẹ của mình chứng tỏ rằng, chúng vẫn chưa thực sự trưởng thành so với độ tuổi.

Khi con bạn giành được nhiều “độc lập” hơn, chúng sẽ tận dụng điều này bằng cách kéo dài thời gian. Một cậu bé 9 tuổi bảo mẹ đừng tiếp tục kiểm tra bài tập hàng ngày của mình nữa. Khi bà mẹ đồng ý để con tự chịu trách nhiệm và trong vòng đúng một tháng, cô không hề đòi hỏi con trai phải đưa vở bài tập cho mình xem còn cậu bé luôn cam kết rằng ngày nào cậu cũng hoàn thành đầy đủ tất cả bài. Thế nhưng đến tháng sau, cô sốc khi nhận ra rằng, vở bài tập của con hầu như để trống. Cậu bé đã nói dối mẹ suốt một tháng!

Thỉnh thoảng nói dối về bài tập về nhà hay đánh răng là việc thường gặp ở lứa tuổi này. Các phản ứng tốt nhất là biểu lộ sự không hài lòng của bạn một cách đơn giản. Nhưng nếu con bạn nói dối liên tục, cậu bé có thể cần sự trợ giúp. Các chuyên gia tâm lí trẻ em nói rằng, khi một đứa trẻ ở độ tuổi này đang lo lắng điều gì hoặc đang không biết cách xử lí một vấn đề nào đó, chúng có thể sẽ nói dối. Đó cũng có thể là dấu hiệu của một sự căng thẳng mà đứa trẻ đang phải gánh chịu hoặc một dấu hiệu của một đứa bé thông minh luôn tìm ra một chiến thuật tốt nhất.

Để giúp con mình hướng đến tính thành thực, bố mẹ cần là một tấm gương tốt về sự trung thực. Bạn có thể nói chuyện với con về việc nói dối có thể làm hỏng uy tín và các mối quan hệ của bạn như thế nào. Đó là một bài học mà bọn trẻ không dễ gì mà quên đi ngay lập tức, góp phần nuôi nấng con bạn trưởng thành một con người thành thật.

Thảo Nguyên

Theo Parenting