Siết điều kiện, đảm bảo “tính vô tư” trong đặc xá, tha tù

Khắc phục tình trạng đặc xá với số lượng lớn?

Theo Chủ nhiệm UB Tư pháp Lê Thị Nga, nếu như luật hiện hành quy định, người chấp hành được ít nhất 1/3 thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn, ít nhất 14 năm đối với hình phạt tù chung thân được xem xét đặc xá thì dự thảo luật lần này sửa quy định thành “chấp hành được ít nhất 1/2 thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn, ít nhất 15 năm đối với hình phạt tù chung thân” mới được xem xét đặc xá.

Luật năm 2007 quy định, người bị kết án phạt tù về tội phạm tham nhũng hoặc một số tội khác thì phải chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí hoặc nghĩa vụ dân sự khác, thì dự thảo Luật sửa thành người bị kết án phạt tù về “bất kỳ tội gì” đều phải chấp hành xong hình phạt bổ sung mới được xét đặc xá.

Báo cáo thẩm tra dự án luật của UB Tư pháp nêu nhận định, việc sửa đổi điều kiện đặc xá phải đặt trong bối cảnh Bộ luật Hình sự năm 2015 mới bổ sung chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện. Theo đó, chế định này được thực hiện thường xuyên, mỗi năm 3 đợt.

Dự luật này đang quy định các điều kiện đặc xá cơ bản giống như điều kiện tha tù trước hạn có điều kiện quy định tại Điều 66 Bộ luật Hình sự. Nếu giữ quy định về điều kiện đặc xá như dự thảo Luật hoặc theo hướng chặt chẽ hơn thì sẽ dẫn tới trùng lặp về chính sách do các đối tượng đủ điều kiện được xét đặc xá thì cơ bản đã được tòa án tha tù trước thời hạn có điều kiện, nên hầu như không còn đối tượng để xét đặc xá nữa.

Ngược lại, nếu sửa đổi theo hướng quy định nới lỏng hơn điều kiện đặc xá so với tha tù trước thời hạn thì sẽ không bảo đảm đúng tính chất của đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước và không khắc phục được tình trạng đặc xá với số lượng lớn, đối tượng rộng như thời gian qua.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị, riêng điều kiện về thời gian đã chấp hành án thì quy định theo hướng ngắn hơn so với điều kiện của tha tù trước thời hạn.

“Sao để người dân thấy mỗi quyết định đặc xá là vô tư”

Nói về điều kiện chấp hành xong hình phạt bổ sung về dân sự mới được xem xét đặc xá, Phó Chủ nhiệm UB Các vấn đề xã hội Đặng Thuần Phong cảnh báo: “Vấn đề này, nếu xử lý không khéo sẽ tạo cú sốc rằng người giàu, người có tiền thực hiện thì được đặc xá còn người nghèo, không có tiền để chấp hành thì ở tù suốt đời”

Liên quan đến nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, với những người quá nghèo, quá khó khăn không đủ điều kiện thực hiện hình phạt bổ sung thì nên để Chủ tịch nước xem xét. Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý ban soạn thảo luật cần đánh giá tác động xem những điều kiện trong dự thảo luật có “chặt” quá hay không và ảnh hưởng thế nào tới các đối tượng.

Giải trình thêm về những vấn đề nêu ra, Trung tướng Nguyễn Văn Sơn - Thứ trưởng Bộ Công an cũng cho rằng, nếu điều kiện “chặt” quá thì không được nhưng nếu “lỏng” thì có khi việc đặc xá lại tràn lan, mất đi ý nghĩa của chính sách này.

Cụ thể, về quy định chấp hành hình phạt bổ sung, Thứ trưởng Nguyễn Văn Sơn thừa nhận, có trường hợp điều kiện quá khó khăn, bất khả kháng, người nhận án phạt sẽ không chấp hành xong dù đã đáp ứng đầy đủ các điều kiện khác.

Nhưng ở góc độ khác, ông Sơn phân tích, trong quan hệ với người bị hại, nếu người bị hại chưa được đảm bảo lợi ích chính đáng mà pháp luật bảo vệ hay tài sản của nhà nước, của tổ chức chưa được thu hồi mà đối tượng vẫn được xem xét đặc xá thì dư luận chưa hẳn đã đồng tình với việc đặc xá cho người nhận án.

“Tinh thần là phải phân biệt thật cụ thể từng hợp giải quyết đặc xá để người dân thấy mỗi quyết định đặc xá là vô tư. Còn về kỹ thuật thiết kế luật thì cần nghiên cứu thêm” – Thứ trưởng Bộ Công an nêu quan điểm.

P.Thảo