“Loạn” đại học sao không đáng lo?

Bài viết “Loạn” đại học có đáng lo ngại?” trên báo Dân trí ngày 22/1/2009 thể hiện một cách nhìn khá mới mẻ về vấn đề này.     

Từ đó, bài viết dẫn ý kiến Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Thiện Nhân nêu giải pháp để cải thiện tình hình số lượng tăng, chất lượng giảm của giáo dục đại học là ba công khai: cam kết chất lượng đào tạo; nguồn lực cơ sở vật chất, giáo viên; thu chi tài chính.

Bởi vì sau khi học xong phổ thông, các em còn có những lựa chọn khác như học nghề, thi vào các trường trung cấp chuyên nghiệp…Cho dù các em trở về địa phương sản xuất thì những kiến thức trong 12 năm học phổ thông cũng có những giá trị nhất định đối với công việc của các em.                          

Không đáp ứng đủ các yêu cầu về đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, trang thiết bị nhưng vẫn làm hồ sơ xin mở trường, tuyển sinh lại vơ bèo vạt tép theo chủ trương “càng tuyển được nhiều SV, càng nhiều tiền”, những ngành học không có đầu ra nhưng vẫn tuyển sinh ào ạt, lỏng lẻo trong giảng dạy, kiểm tra, đánh giá…Đó là những hiện tượng ngày càng phổ biến trong tình trạng “loạn đại học” hiện nay, và với thực trạng đào tạo ấy mà không cho “ra lò” những cử nhân chất lượng kém thì mới là chuyện lạ.

Không ai chấp nhận bỏ ra ngần ấy thời gian và tiền bạc để rồi được một kết quả mơ hồ là “nâng cao dân trí” cả.  

Nếu siết chặt trong khâu tuyển sinh, đào tạo thì những học sinh học lực trung bình trở xuống sẽ hướng đến các trường trung cấp, đào tạo nghề, còn giảng đường đại học chỉ thực sự dành cho những học sinh có học lực khá, giỏi.

- Hiện nay nhiều người cho rằng nước ta đang xẩy ra tình trạng “thừa thầy thiếu thợ”, thực ra chúng ta đang thiếu cả “thầy” lẫn “thợ” giỏi. Trong khi đó, tình trạng “loạn” đại học sẽ tạo nên một đội ngũ đông đảo những người làng nhàng “thầy không ra thầy, thợ chẳng phải thợ”. Những người này lao động phổ thông thì không chịu làm, lao động kĩ thuật thì không biết làm, lao động chuyên môn, trí tuệ thì làm không nổi…trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.         

- Với nguồn lực xã hội nhất định, nếu cứ tập trung đầu tư cho giáo dục đại học thì sẽ dẫn đến sự thiếu hụt nguồn lực ở các lĩnh vực khác. Ngay trong lĩnh vực giáo dục đại học, nếu phát triển quá nhanh cũng dẫn đến hiện tượng “loãng” nguồn lực trong lĩnh vực này.                                   

-Sau khi đã có tấm bằng đại học trong tay, SV sẽ không chấp nhận trở về tham gia sản xuất đơn giản mà tìm mọi cách để có được việc làm tương xứng với tấm bằng. Đây là nguồn gốc của những hiện tượng “chạy chọt”, tiêu cực, “con ông cháu cha”…Một số SV không xin được việc làm đâm ra tiêu cực, chán nản, sa vào các tệ nạn xã hội hay phạm pháp. Cá biệt có một số người bế tắc, chán nản đã tìm đến cái chết.

Còn những SV tìm được việc làm mà năng lực không đáp ứng yêu cầu của công việc thì kết quả rất hạn chế, làm xã hội trì trệ. Một số SV phải tìm cách tăng thu nhập để bù vào “tiêu cực phí” chạy việc, xin việc. Những người năng lực kém một khi đã “ấm chỗ” trong biên chế rồi lại rất khó thay thế.

Bộ máy công chức ngày càng phình ra, tạo nên gánh nặng cho ngân sách nhà nước, mặc dù đã có những nỗ lực để tinh giản biên chế. Đây là một hậu quả dây chuyền đã và đang diễn ra.              

Bộ GD-ĐT nên làm gì?

Chúng tôi không phản đối việc tăng số SV/vạn dân, tuy nhiên phải có những giải pháp đảm bảo chất lượng đào tạo. Nếu như không đảm bảo chất lượng đào tạo mà cứ mở rộng quy mô sẽ gây nên rất nhiều hậu quả, thì không có sự lựa chọn nào khác tốt hơn xu hướng “quý hồ tinh bất quý hồ đa”. Chúng tôi cho rằng trong thời gian tới, Bộ GD-ĐT nên đặc biệt chú trọng  nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng giáo dục đại học nói riêng.    

Giải pháp “ba công khai” (cam kết chất lượng đào tạo; nguồn lực cơ sở vật chất, giáo viên; thu chi tài chính) nếu được triển khai một cách toàn diện và thực chất cũng sẽ góp phần chấn chỉnh những tiêu cực trong giáo dục đại học. Tuy nhiên, để giáo dục đại học thực sự “đi vào khuôn khổ”, thực sự chú trọng chất lượng thì chừng ấy là chưa đủ.                                                  

Như chúng tôi đã phân tích trong một bài viết, “mối nguy” của nền giáo dục nước ta hiện nay là xu hướng thương mại hóa, coi giáo dục là lĩnh vực đầu tư đem lại nhiều lợi nhuận. Trong khi đó, theo TS Vũ Quang Việt thì hầu hết, nếu không nói là tất cả, các cơ sở giáo dục đại học của nước Mỹ đều hoạt động theo nguyên tắc phi lợi nhuận, và đây chính là một trong những nguyên nhân quan trọng để giáo dục đại học của họ luôn đứng nhất nhì thế giới.

Vì vậy, kết hợp với “ba công khai”, Bộ GD-ĐT cần có cuộc “tuyên chiến” quyết liệt với những tiêu cực trong công tác quản lý giáo dục trên cơ sở những thống kê chính xác và nghiên cứu sâu sắc về thực trạng giáo dục đại học. Còn nếu cứ “giơ cao đánh khẽ” kiểu “yêu cầu báo cáo” hay “phạt rồi cho tồn tại”… thì e rằng tiêu cực sẽ ngày một nhiều và chất lượng giáo dục sẽ đi xuống.         

Trọng Nghĩa

LTS Dân trí - Đã có nhiều ý kiến đóng góp về sự giảm sút chất lượng giáo dục đại học do sự phát triển quá vội vàng các trường đại học ở rất nhiều địa phương chưa bảo đảm những điều kiện cần thiết để mở trường.

Các cấp quản lý giáo dục phải chịu trách nhiệm trước hết về tình trạng đó.

Đã thấy sai rồi thì phải sửa và sửa kiên quyết. Không thể cho mở thêm bất kỳ một trường đại học nào nếu chưa thẩm định được kỹ lưỡng những điều kiện khả thi. Tất cả những trường, nhất là các trường ngoài công lập, phải nghiêm chỉnh thực hiện “Ba công khai” theo yêu cầu của Bộ GD-ĐT và Bộ có trách nhiệm thẩm định nghiêm túc; nếu trường nào không đạt yêu cầu thì phải sáp nhập hoặc giải thể. Đương nhiên việc này không dễ và để lại những hệ lụy phải khắc phục. Nhưng đấy là điều cần thíêt để vực dạy nền giáo dục đại học đang ngày càng sa sút chất lượng vì tình hình “loạn trường”.