"Người có tiền" mượn tên công nhân đăng kí mua ở nhà ở xã hội

Gánh nặng tài chính quá lớn

Thảo luận tại Quốc hội về dự án Luật Nhà ở sửa đổi sáng 19/6, đại biểu Nguyễn Văn Hiển (đoàn Lâm Đồng) cho rằng, chính sách về nhà ở xã hội là một trong 8 nhóm chính sách quan trọng trong lần sửa đổi luật lần này. Chính sách trên được thể hiện trong các quy định chung và tại chương 6 của dự thảo luật.

Qua nghiên cứu, đại biểu nhận thấy chính sách được thể hiện trong dự thảo chưa thực sự trúng và xử lý đúng vướng mắc từ thực tiễn.

Đại biểu chỉ rõ hai vướng mắc, trong đó có những chính sách đi theo hướng cố gắng hỗ trợ nhà cho người thu nhập thấp thay vì bảo đảm nguyên tắc để người dân có quyền có chỗ ở hợp pháp.

Đại biểu Nguyễn Văn Hiển nhận định: "Chính sách, điều khoản trong dự thảo dường như đang hướng đến mục tiêu để người dân có quyền sở hữu nhà ở xã hội.

Nhưng thực tế, người có thu nhập thấp, nhất là công nhân, người mới đi làm có thu nhập thấp hơn mức trung bình. Trong khi, nhà ở là tài sản quá lớn, quá sức với đại bộ phận người có thu nhập thấp. 

Vậy nên việc mua, sở hữu một căn hộ dù là nhà ở xã hội trả góp cũng là gánh nặng tài chính quá lớn".

Do vậy, theo đại biểu, xác định mục tiêu như trên sẽ dẫn đến hệ quả là người dân khai man các điều kiện thu nhập, diện tích để hưởng lợi từ việc mua nhà ở xã hội với giá thấp. Bên cạnh đó, người có tiền mượn tên công nhân để đăng kí mua nhà dẫn đến hiện tượng đầu cơ làm cho nhà ở xã hội không phục vụ đúng đối tượng, mất đi ý nghĩa vốn có.

Bất cập thứ hai, đại biểu chỉ ra việc thiếu sự tách bạch giữa chính sách phát triển nhà ở xã hội với chính sách quản lý, vận hành nhà ở xã hội; quá chú trọng đến ưu đãi dành cho nhà đầu tư hơn là ưu đãi dành cho người thu nhập thấp.

Nhiều nội dung dự thảo liên quan đến nhà ở xã hội đều tập trung giải quyết các vướng mắc, tăng ưu tiên cho chủ đầu tư. Cho dù chủ đầu tư còn nhiều khó khăn nhưng nhìn bức tranh chung vẫn thấy sự chênh lệch giữa ưu đãi bên cung với cầu.

Trong khi doanh nghiệp ưu đãi vốn, lãi suất thấp, thời gian vay dài, miễn thuế, giảm thuế, tiếp cận đất đai thì người mua nhà ưu đãi lớn nhất là ưu đãi giá nhà thấp.

"Hệ quả, chủ đầu tư lựa chọn phân khúc dễ làm hơn là đầu tư phát triển nhà ở để bán, thu hồi vốn nhanh hơn mà ít chủ đầu tư quan tâm phân khúc quản lý vận hành, cho thuê nhà sau đó vì phân khúc này khó làm và thu hồi vốn chậm", đại biểu Nguyễn Văn Hiển nói.

Tham khảo kinh nghiệm các quốc gia, đại biểu cho rằng, nhà ở xã hội phát triển nhờ cung cấp cho người dân dưới hình thức cho thuê. Với mục tiêu đó, các nước phát triển nhà ở xã hội cho thuê là chính, tách bạch rõ ràng chính sách phát triển và quản lý vận hành nhà ở xã hội. Vai trò chủ đầu tư và cơ quan vận hành nhà ở xã hội được quy định rõ ràng.

Chính sách nhà ở xã hội cần khả thi hơn

Đại biểu Nguyễn Văn Hiển đề nghị, chính sách về nhà ở xã hội cần hướng tới các mục tiêu rõ ràng và khả thi hơn, cụ thể cần tập trung vào mục tiêu cốt yếu của phát triển nhà ở xã hội đáp ứng nhu cầu có nơi ở phù hợp cho người dân, không phải là đáp ứng nhu cầu sở hữu nhà ở.

Với định hướng đó, nhà ở xã hội phải được điều chỉnh theo hướng tăng nguồn cho thuê, nguồn hỗ trợ của ngân sách nhà nước được phân chia phù hợp cho cả ba bên là chủ đầu tư, cơ quan quản lý vận hành và người dân. 

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị tách bạch giữa chính sách phát triển nhà ở xã hội với chính sách quản lý vận hành xã hội, tách bạch giữa đầu tư nhà giá rẻ để bán, để thuê mua với đầu tư nhà ở xã hội để cho thuê.

Ngoài ra, cũng cần tách bạch giữa đầu tư và vận hành nhà ở xã hội, trong đó Nhà nước sớm hoàn thiện các quy định liên quan đến nhà ở xã hội cho thuê, tạo cơ sở pháp lý cho việc bố trí các nguồn vốn hỗ trợ phù hợp.

Cùng với đó, chính sách của Nhà nước cần đặt mục tiêu, lộ trình rất cụ thể để có một số lượng nhà ở xã hội đủ lớn để đáp ứng nhu cầu của người dân. Đồng thời, nên sửa khái niệm về nhà ở xã hội trong dự thảo luật. Theo đó, nhà ở xã hội chỉ áp dụng hình thức cho thuê, không phải quy định là hình thức mua, cho thuê mua. 

Nếu quy định nhà ở xã hội chỉ dành cho thuê như kinh nghiệm của các nước sẽ ngăn được tình trạng người có thu nhập cao tranh mua, thuê nhà ở xã hội với người có thu nhập thấp, không tạo ra sự bất bình đẳng xã hội.

Theo đại biểu, nên chăng có quy định tách riêng về nhà giá rẻ với nhà ở xã hội sẽ hợp lý. Bởi, nhà giá rẻ có thể mua và cho thuê và bản chất là nhà thương mại, quan hệ xã hội thì chỉ nên để cho thuê. Có như vậy thì người dân, nhất là người có thu nhập thấp ở đô thị mới có hy vọng được tiếp cận nhà ở xã hội.