Doanh nhân Việt Nam nào được BBC gọi là ‘thú vị, nhiều sắc thái’?

Ngày 31/1, hãng thông tấn nổi tiếng thế giới BBC đã viết về khát vọng toàn cầu “vững như sơn” của ông Trần Quí Thanh - Chủ tịch Tập đoàn Nước giải khát Tân Hiệp Phát (THP). Bài viết nêu bật sự vững vàng, quyết tâm vượt qua những thách thức để đưa các sản phẩm THP ra khắp thế giới của ông chủ hãng trà Dr Thanh.

Dưới đây là những lược dịch trích từ bài báo của BBC Anh với tựa đề “The tea boss with a thrist for global domination”.

Tuổi thơ dữ dội hình thành một Dr Thanh “không biết sợ thách thức”

Công bằng mà nói ông là một nhân vật thú vị, nhiều sắc thái. Là một trong những doanh nghiệp thành công nhất ở Việt Nam, mỗi năm tập đoàn do ông sở hữu đều tổ chức một buổi gala trên truyền hình. Trong chương trình được phát sóng khắp đất nước đó, vị doanh nhân 64 tuổi này hát trên sân khấu cùng các ngôi sao nhạc pop, các ban nhạc rock và nhiều ngôi sao giải trí khác.

4.000 nhân viên của THP được khuyến khích tham gia một cuộc thi hàng năm viết các bài hát và bài thơ về công ty. Ông Thanh được nhân viên xem là thầy, là thần tượng, chính vì vậy có rất nhiều bài hát, bài thơ nhân viên viết cho ông.

Với việc sở hữu một doanh nghiệp có doanh thu lên tới 500 triệu USD năm 2015, ông được biết đến là “vua trà" ở Việt Nam.

Ông Trần Quí Thanh thành lập công ty vào năm 1994, cùng năm Mỹ chấm dứt lệnh cấm vận thương mại đối với Việt Nam. Ngày nay, THP là nhà sản xuất nước giải khát có vốn tư nhân lớn nhất của Việt Nam.

THP hiện bán tới hơn một tỷ lít trà xanh, trà thảo dược, đồ uống cung cấp năng lượng, nước và sữa đậu nành ở thị trường Việt Nam và 16 quốc gia khác. Ông Trần Quí Thanh dự định sẽ tăng gấp 3 sản lượng trong vòng 5 năm tới khi THP nhắm tới thị trường Mỹ và nhiều quốc gia khác.

Đây là một thành tích rất đáng ngưỡng mộ của một người đàn ông mồ côi mẹ khi mới 9 tuổi sau khi mẹ ông qua đời vì một vụ tai nạn xe hơi năm 1962. Ông thậm chí đã phải sống 6 năm trong trại trẻ mồ côi kể từ khi mẹ mất. Bên cạnh đó, giống như nhiều người đồng bào khác, ông lớn lên trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều khó khăn sau chiến tranh.

Bởi từng có một tuổi thơ dữ dội như vậy nên không có gì ngạc nhiên khi ông Trần Quí Thanh khẳng định ông không sợ bất cứ thách thức nào trong môi trường kinh doanh. Ông nhấn mạnh: "Luôn luôn tấn công, luôn chiến đấu. Vì chúng ta đã chiến đấu rất nhiều năm… Chiến đấu là cách để giành chiến thắng”.

Ông Trần Quí Thanh bắt đầu kinh doanh vào năm 1976 ngay sau khi tốt nghiệp trường đại học ở TP.HCM. Khi đó ông mới 23 tuổi và cuộc chiến tranh ở Việt Nam vừa mới kết thúc một năm, nền kinh tế đang phải chịu rất nhiều khó khăn.

Để kiếm tiền, ông bắt đầu sản xuất men bánh mì tại chính căn phòng của mình bằng cách sử dụng nệm nylon do quân đội Mỹ để lại làm bộ lọc. Ông cũng chính là người tự đem men đi bỏ mối. Sau đó do tình trạng lạm phát, việc kinh doanh men không còn khả thi, ông đã chuyển sang sản xuất đường.

Ông Quí Thanh nhớ lại: “Khi đó chính phủ vẫn chưa khuyến khích doanh nghiệp tư nhân. Chúng tôi không có thiết bị, kiến thức kỹ thuật còn hạn chế và gần như không có vốn. Thật sự rất khó khăn. Tuy nhiên, hàng hóa khi đó rất khan hiếm, bạn làm bất cứ thứ gì cũng có thể bán được. Đó là một lợi thế đối với chúng tôi”.

Tới cuối những năm 1980, chính phủ mới bắt đầu khuyến khích các công ty tư nhân. Năm 1994, khi THP bắt đầu được thành lập, ông Trần Quí Thanh nhận thấy ông cần nghiên cứu nhiều hơn thị trường đồ uống. Ông phát hiện ra rằng hội chợ thương mại đồ uống hàng năm Drinktec tại Đức sẽ là một nơi hoàn hảo để bắt đầu, vì vậy quyết định tìm cách sang Đức. Không biết làm thể nào để tới Đức một mình, ông đi cùng một nhóm du khách và tranh thủ tham gia hội chợ để tìm hiểu tất cả những công nghệ mới nhất.

Ban đầu THP sản xuất bia nhưng ngay sau đó chuyển sang các loại trà đóng chai và thức uống cung cấp năng lượng. Ông nói: “Khi bắt đầu THP, chúng tôi chỉ có 20 nhân viên và sản xuất 1 triệu lít mỗi năm, tức khoảng 3.000 lít mỗi ngày. Giờ đây chúng tôi có hơn 4.000 nhân viên và sản xuất hơn 1 tỷ lít mỗi năm. Đến năm 2023, THP có kế hoạch sẽ sản xuất hơn 3 tỷ lít mỗi năm”.

Khi Việt Nam tiếp tục có tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng - 6,8% - vào năm ngoái và dự đoán sẽ có mức tăng tương đương vào năm 2018, THP cho biết sẽ nhắm mục tiêu mạnh mẽ hơn vào hơn 90 triệu người dùng cả nước. Tập đoàn cũng có kế hoạch tiếp tục tăng xuất khẩu, hiện chiếm 10% doanh thu. THP đang xuất khẩu chủ yếu sang các nước châu Á nhưng chuẩn bị tiến vào nhiều thị trường khác, đặc biệt là thị trường Mỹ.

Vượt qua thách thức

Thành công của THP cũng dẫn đến một số thách thức. Dù vậy, những thách thức đó lại giúp THP thu hút sự chú ý của những công ty nước giải khát lớn nhất thế giới. Năm 2011, Coca-Cola của Mỹ ngỏ ý muốn mua lại THP nhưng ông Trần Quí Thanh từ chối vì Coca-Cola không muốn công ty của ông mở rộng ra ngoài thị trường Việt Nam.

Ông nói: "Coca-Cola định giá THP 2,5 tỷ USD, nhưng họ muốn chúng tôi chỉ kinh doanh trong lãnh thổ Việt Nam. Điều đó hoàn toàn khác với kế hoạch phát triển tương lai của chúng tôi. Vì vậy chúng tôi không đồng ý”.

Thay vào đó, THP vẫn là doanh nghiệp gia đình. Hai cô con gái của ông Trần Quí Thanh đều đang nắm giữ vị trí lãnh đạo cao cấp của THP. Trong khi bà Trần Uyên Phương, con gái cả của ông phụ trách quan hệ công chúng và tiếp thị thì bà Trần Ngọc Bích phụ trách nhân sự.

Bà Trần Ngọc Bích cho hay: "Cha tôi có một phương châm mà bây giờ trở thành triết lý kinh doanh của THP. Phương châm đó là ‘Hôm nay phải hơn ngày hôm qua và không bằng ngày mai’. Ông luôn nhìn về phía trước trong mỗi bước đi".

Bước kế tiếp của THP có thể là một kế hoạch kế nhiệm nhưng đồng thời với đó vẫn là kế hoạch tất cả vì tăng doanh thu.

Ông Fiachra Mac Cana, Giám đốc của Công ty Chứng khoán TP Hồ Chí Minh nhận định, nếu THP (hoặc các doanh nghiệp Việt Nam khác) muốn tăng đáng kể lượng hàng xuất khẩu, họ cần phải trở thành những thương hiệu nổi tiếng toàn cầu. Đó là một thách thức rất lớn.

Trong khi đó, ông Trần Quí Thanh tự tin cho hay: "Khi nói đến Toyota, người ta sẽ tự động nghĩ tới Nhật Bản. Tôi hy vọng rằng trong tương lai, khi nhắc tới THP mọi người sẽ nghĩ tới Việt Nam".