"Không loại trừ có sự cố ý vi phạm pháp luật tại các siêu dự án thua lỗ"

Đang thanh tra dự án Gang thép Thái Nguyên, Nhà máy đạm Ninh Bình

Đăng đàn trả lời chất vấn của các đại biểu Quốc hội sáng nay (3/11), bài phát biểu của Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh gây chú ý với hàng loạt các "điểm nóng" được đề cập.

Khẳng định tiếp thu và ghi nhận tất cả những đóng góp của các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương đi thẳng vào 5 đại dự án có quy mô 30.000 tỷ đồng đang trong tình trạng "tắc nghẽn", hoạt động kém hiệu quả, thua lỗ và thậm chí có nguy cơ phá sản.

Không hề né tránh vấn đề, người đứng đầu Bộ Công Thương thừa nhận rằng, “không chỉ có 5 dự án này mà còn một số dự án khác cũng còn tiềm ẩn nguy cơ và tồn đọng các vướng mắc mà nếu không tháo gỡ kịp thời thì sẽ có khả năng rơi vào tình trạng kém hiệu quả, gây nguy cơ mất vốn đầu tư từ nguồn lực của Nhà nước và từ nguồn lực xã hội”.

Bộ trưởng cho biết, 5 dự án lớn đã nêu như Bột giấy Phương Nam, Đạm Ninh Bình, Gang thép Thái Nguyên, Xơ sợi Đình Vũ và dự án sản xuất nhiên liệu sinh học ethanol đều có thời gian triển khai kéo dài hơn so với được phê duyệt. Trong quá trình thực hiện có nhiều thay đổi về thị trường và một số yếu tố khác, tuy có sự chỉ đạo tháo gỡ của các cấp cơ quan Nhà nước song vẫn chưa đạt được hiệu quả.

"Đây là lý do mà khi tổng hợp báo cáo đại biểu Quốc hội không đầy đủ được" - ông Trần Tuấn Anh trần tình. Đồng thời, Bộ trưởng cho biết, về giải pháp, Bộ Công Thương đã được chỉ đạo phối hợp cùng với các bộ ngành tổng hợp, rà soát, đánh giá, kiểm tra một cách triệt để và toàn diện tất cả những vấn đề tồn tại của các dự án này và có báo cáo cụ thể với Chính phủ:

(1) Thực trạng hiện nay của dự án; (2) quá trình điều hành thực hiện các dự án; vai trò, trách nhiệm của các cấp quản lý cũng như của các chủ đầu tư; (3) xác định rõ những biện pháp, giải pháp để giải quyết thực hiện các dự án theo nguyên tắc bảo vệ, giữ gìn lợi ích của Nhà nước cũng như phát huy hiệu quả đồng vốn của Nhà nước; (4) có phương án giải quyết triệt để để đảm bảo không làm thất thoát vốn của Nhà nước, phù hợp với những nguyên tắc của kinh tế thị trường và hiệu quả, mục tiêu đầu tư của dự án. (5) xác định làm rõ trách nhiệm của tất cả các cá nhân, đơn vị có liên quan để từ đó có biện pháp xem xét, xử lý.

Nói cụ thể hơn, người đứng đầu Bộ Công Thương cho biết, trên thực tế thời gian vừa qua, một số dự án đã có sự tham gia của các bộ, ngành, cơ quan chức năng có liên quan như dự án Xơ sợi Đình Vũ hay dự án ethanol đã được Thanh tra Chính phủ thanh tra, nay đã đến giai đoạn kết luận sắp được Thủ tướng Chính phủ thông qua và sẽ có hướng chỉ đạo tiếp theo.

Trong khi đó, đối với các dự án Gang thép Thái Nguyên, Nhà máy đạm Ninh Bình thì Bộ Công Thương đang cho thanh tra, sắp có kết quả và sẽ báo cáo Thủ tướng về biện pháp xử lý dứt điểm, đáp ứng được 5 nguyên tắc chỉ đạo nêu trên của Chính phủ và sẽ báo cáo đầy đủ với Quốc hội.

Cần quy trách nhiệm cơ quan quản lý

Tuy nhiên, qua 5 dự án này, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cũng cho rằng, cần phải rạch ròi và làm rõ hơn nữa công tác quản lý các nguồn lực đầu tư của Nhà nước, không chỉ đầu tư công mà còn đầu tư của các DNNN.

Bên cạnh đó, 5 dự án cũng cho thấy những khiếm khuyết và lỗ hổng trong quản lý Nhà nước, đặc biệt cả về khung pháp lý cũng như về mặt thể chế, từ vai trò, trách nhiệm của các bộ chủ quản, các bộ quản lý về tài chính, về phê duyệt thủ tục đầu tư. Vì vậy, Bộ trưởng Tuấn Anh cho rằng, rất cần phải làm rõ vai trò và trách nhiệm của cơ quan quản lý đối với phần vốn nằm trong DNNN trong thời gian tới.

Ngoài ra, trong trách nhiệm của các bộ chủ quản cũng như của các cơ quan chuyên ngành, cần phải xem xét lại việc chấp hành pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật Nhà nước. Ông Trần Tuấn Anh nhấn mạnh đến trách nhiệm của các cơ quan quản lý, phụ trách phê duyệt chiến lược, quy hoạch, chủ trương đều tư.

"Thậm chí không loại trừ những hành động có sự cố ý trong vi phạm pháp luật của Nhà nước trong hoạt động quản trị cũng như điều hành các hoạt động đầu tư tại doanh nghiệp Nhà nước", người đứng đầu Bộ Công Thương cho hay.

Bài trình bày của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhận được sự "hoan nghênh" của hầu hết đại biểu Quốc hội đứng lên tranh luận. Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) đánh giá cao về sự thẳng thắn của người đứng đầu ngành công thương khi chỉ ra rằng "ngoài 5 dự án thua lỗ lớn đã đề cập thì cũng có một số dự án khác".

Ông Nghĩa đề nghị cần sớm lập danh mục những dự án này. Vị đại biểu cho rằng, "chỉ cần mỗi một ngày qua lỗ vài ba tỉ, mỗi một năm lỗ năm, bảy chục tỷ chứ không cần đến mức lỗ ngàn tỷ như một số nhà máy đã nêu thì cộng lại cũng đã cho ra một con số hết sức lớn. Trong khi đó, ở vùng sâu vùng xa, hàng chục triệu đồng bào ở diện nghèo đang rất cần những khoản kinh phí đang bị tiêu tốn vào những dự án nói trên".

Trong khi đó, nêu quan điểm rằng với những dự án "đắp chiếu", lãng phí, tiêu tốn rất nhiều nguồn lực của xã hội và đất nước, Đại biểu Phùng Văn Hùng đặt vấn đề với Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Liệu Bộ trưởng đã tính toán phương án để xử lý những dự án bị đắp chiếu này chưa?

Dự án ethanol là cần thiết?

Cùng nội dung tranh luận nói trên, đại biểu Huỳnh Thành Trung lại đưa ra một góc nhìn hoàn toàn khác. Cho biết đã có một quá trình nghiên cứu về nhiên liệu sinh học, ông Trung bày tỏ thông cảm với các cơ quan Nhà nước khi đã đề ra vấn đề đầu tư vào ethanol giữa bối cảnh giá dầu đang neo cao. Điều không may là sau đó giá dầu lại giảm mạnh và khiến chi phí vận hành, chi phí kinh doanh của nhà máy ethanol là không hiệu quả.

Ông Trung ghi nhận, với sản phẩm ethanol nếu pha trộn với xăng chỉ 5% thôi thì sẽ giảm được khí phát thải về ô nhiễm môi trường trên 20%. Trong bối cảnh những thành phố lớn như TPHCM, mức độ xả thải của phương tiện giao thông đã vượt ngưỡng thì vấn đề sản xuất xăng sinh học thay thế xăng khoáng không nên chỉ coi là một vấn đơn thuần về kinh tế.

Vì thế, vị đại biểu đề nghị, với những nhà máy loại này cần có lăng kính xem xét theo khía cạnh là những dự án đó vẫn có những tác động tích cực nhất định lên xã hội, và có hiệu quả về môi trường. Vấn đề đặt ra là phải tận dụng sản phẩm của những nhà máy này và truyền thông hoặc có chế tài áp dụng phổ biến hơn sản phẩm xăng sinh học trong xã hội.

"Bởi, nhà máy đã xây dựng rồi thì không thể hủy bỏ, đập bỏ đi được. Nguyên liệu đầu vào là sắn, được dùng những vùng đất xấu không thể chuyển đổi sang canh tác loại cây nông nghiệp khác", ông Trung bày tỏ.

Bích Diệp