Công chức thuế được điều tra, khởi tố: Lo "vừa đá bóng vừa thổi còi"

Như đã đưa tin trước đó, Bộ Tài chính đã nhiều lần đề xuất bổ sung chính sách về điều tra thuế vào dự thảo Luật quản lý thuế (sửa đổi) theo hướng bổ sung Điều quy định thẩm quyền của cơ quan thuế, công chức thuế trong việc thực hiện các biện pháp phòng, chống và ngăn chặn vi phạm pháp luật thuế, trốn thuế.

Cụ thể, khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật về thuế đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì cơ quan thuế, công chức thuế có thẩm quyền khởi tố vụ án, khởi tố bị can, thực hiện các hoạt động điều tra theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự và pháp luật về tổ chức điều tra hình sự.

Lo "vừa đá bóng, vừa thổi còi"

Tuy nhiên, khi đóng góp cho dự thảo Luật Quản lý thuế, nhiều bộ ngành cho rằng cần phải cân nhắc hoặc làm rõ về tính phù hợp với luật hiện hành.

Bộ Tư pháp đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo thực hiện theo đúng nhiệm vụ được giao tại Quyết định số 732/QĐ-TTg. Theo đó, làm rõ mối quan hệ bộ phận điều tra thuế với cơ quan điều tra của các bộ liên quan và cơ quan tư pháp trước khi đề nghị bổ sung chính sách vào dự thảo Luật.

"Việc giao thẩm quyền cho cơ quan thuế, công chức thuế khởi tố vụ án, khởi tố bị can, thực hiện các hoạt động điều tra theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự và pháp luật về tổ chức điều tra hình sự cần phải có đánh giá tác động về tính chuyên nghiệp, chuyên sâu của công chức thuế trong hoạt động tố tụng và làm rõ phạm vi hoạt động điều tra thuế", Bộ Tư pháp góp ý.

Theo Bộ Tư pháp, trong trường hợp bổ sung thẩm quyền của của cơ quan thuế, công chức thuế trong việc khởi tố vụ án, khởi tố bị can thì chính sách này tác động đến hệ thống pháp luật (đặc biệt là tố tụng hình sự) như thế nào cũng cần được đánh giá cụ thể.

Trong khi đó, Bộ Thông tin và Truyền thông thẳng thắn đề nghị không bổ sung chức năng điều tra thuế vào Luật quản lý thuế sửa đổi vì hiện nay chức năng điều tra theo quy định hiện hành không thuộc thẩm quyền của cơ quan quản lý thuế.

Theo quan điểm bộ này, việc điều tra thuế nên để một cơ quan độc lập với cơ quan quản lý thuế thực hiện để đảm bảo tính minh bạch và đúng với chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan quản lý.

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thì đề nghị “cân nhắc” việc bổ sung chức năng điều tra.

“Nếu bổ sung thêm chức năng điều tra thuế, thì cùng 1 cơ quan, cùng 1 bộ máy vừa thực hiện thu thuế, vừa thực hiện thanh tra rồi lại thực hiện hoạt động điều tra thuế. Việc này theo đánh giá sẽ có thể làm giảm tính khách quan của hoạt động điều tra tố tụng, giảm tính minh bạch của hoạt động quản lý thuế", VCCI góp ý.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị làm rõ về tính phù hợp với Luật Tố tụng hình sự và Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự.

Nêu thêm ý kiến, các cục thuế cơ bản nhất trí với đề xuất bổ sung chức năng điều tra trong quản lý thuế. Tuy nhiên, các đơn vị này lại cho rằng, đó trước mắt tổ chức điều tra thuế chỉ nên thành lập ở cấp Tổng cục Thuế để có thời gian chuẩn bị và hoàn thiện nguồn nhân lực và các điều kiện khác để tiến hành điều tra.

Bộ Tài chính vẫn bảo lưu ý kiến

Trước những ý kiến đóng góp từ các bộ ngành, Bộ Tài chính vẫn cho rằng, việc điều tra quy định bổ sung trong Luật quản lý thuế bản chất là công tác điều tra ban đầu, không chồng chéo với công tác điều tra chuyên sâu của các cơ quan chức năng khác.

Theo lý giải của Bộ Tài chính, ở nước ta, cơ quan thuế do chưa được giao quyền điều tra các hành vi tội phạm về thuế nên toàn bộ các vụ vi phạm có dấu hiệu hình sự đều chuyển vụ việc sang cơ quan điều tra để điều tra, khởi tố vụ án. Tuy nhiên, theo đánh giá, tỷ lệ các vụ xử lý được còn thấp do hành vi vi phạm pháp luật về thuế phức tạp đa dạng, diễn ra trên phạm vi rộng, có liên quan đến chứng từ, sổ sách, kế toán, thanh toán,…

“Cơ quan công an do hạn chế về lực lượng, không chuyên sâu về chuyên môn nghiệp vụ thuế, không trực tiếp quản lý thông tin về lĩnh vực này nên quá trình điều tra, trưng cầu giám định thường bị chậm trễ dẫn đến truy thu tiền thuế trốn, tiền thuế chiếm đoạt không kịp thời,” Bộ Tài chính nêu.

Bộ này cũng dẫn số liệu ngành Thuế đã chuyển sang cơ quan công an trong năm 2017 (tính đến 10/12/2017), là 2.553 vụ tuy nhiên cơ quan công an xử lý hình sự 3 vụ, khởi tố 2 bị can có dấu hiệu vi phạm về thuế, trốn thuế chuyển lại cơ quan thuế xử lý hành chính 112 vụ.

Mặt khác, theo lãnh đạo Bộ Tài chính điều tra thuế chỉ là một biện pháp nghiệp vụ, chỉ điều tra khi phát hiện có dấu hiệu gian lận thuế, trốn thuế có tổ chức, móc nối có hệ thống nhiều tổ chức, cá nhân với nhau. Điều này nghĩa là khi thanh tra không đủ sức làm thì điều tra thuế mới vào cuộc.

Bộ này khẳng định, về bản chất, điều tra thuế là việc cơ quan thuế thực hiện quyền tố tụng về thuế trong trường hợp người nộp thuế cố tình trốn tránh nghĩa vụ với ngân sách Nhà nước (trốn thuế, gian lận thuế) với mục đích trục lợi.

Phạm vi điều tra là các hồ sơ nghi vấn trốn thuế có tính chất liên hoàn, thông đồng (bao gồm cả tham nhũng). Thẩm quyền điều tra là được khám xét không báo trước cho người nộp thuế và được hỏi xét, lấy lời khai của người nộp thuế và đối tượng liên quan. Người nộp thuế được sử dụng luật sư hoặc người đại diện trong quá trình điều tra.

“Điều tra thuế mang tính chất điều tra hành chính chứ hoàn toàn không nhằm mục tiêu để khởi tố; cơ quan điều tra thuế hoàn toàn không bắt người mà sẽ phối hợp với điều tra hình sự khi cần thiết. Điều tra thuế sẽ không phủ định các chức năng điều tra khác, nghĩa là vẫn tồn tại các cơ quan điều tra chống buôn lậu, gian lận của Hải Quan; điều tra hình sự của cơ quan Công An... đồng thời, điều tra thuế còn hỗ trợ các cơ quan điều tra này", Bộ Tài chính nêu.

Phương Dung