Xử lý an ninh phi truyền thống: Ngăn từ đầu, không để vấn đề nhỏ thành lớn

"An ninh phi truyền thống và thách thức đặt ra" là vấn đề được mổ xẻ tại cuộc tọa đàm ngày 18/10 do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ phối hợp với Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức.

Dẫn chứng vụ việc Formosa năm 2014 tại các tỉnh miền Trung hay các vụ biểu tình gây rối năm 2018 ở nhiều tỉnh, thành phố với lý do "phản đối dự luật Đặc khu", PGS.TS. Đỗ Cảnh Thìn - Phó Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh cho rằng, những vấn đề an ninh phi truyền thống nếu không được ngăn chặn, xử lý, giải quyết kịp thời, đúng đắn sẽ tích tụ và đến lúc bùng phát mạnh gây hậu quả rất lớn về trật tự xã hội, an ninh, sự phát triển của quốc gia.

"Nếu chúng ta chủ quan, không quan tâm đến vấn đề an ninh phi truyền thống, những thách thức của an ninh phi truyền thống thì tất yếu chúng sẽ chuyển hóa dần từng bước, đến lúc nào đó trở thành thách thức trực tiếp đến vấn đề quốc phòng, an ninh, sức mạnh của quốc gia. Đây là điều mà chúng ta phải quan tâm"- ông Thìn nêu quan điểm.

Trong khi đó, Phó Tổng Giám đốc VNPT Vinaphone Nguyễn Trọng Nghĩa nhận định, môi trường mạng đi nhanh hơn môi trường thực. Trong môi trường thực, một bước đi nhầm thì có thể sa vào vũng nước còn trong môi trường mạng, lướt nhầm một ngón tay cũng đã dẫn đến rủi ro lớn.

Hiện nay, theo ông Nghĩa, với ứng dụng xác thực định danh điện tử, người dân giao tiếp trực tiếp với các cấp chính quyền thông qua môi trường mạng, do đó từng người chính là những nhân tố, thành tố tham gia vào quá trình bảo đảm an ninh, an toàn cho các giao dịch của Chính phủ, các giao dịch của chính mình và cả hệ thống quốc gia.

Tại tọa đàm, các khách mời đã phân tích về một trong những bài học thành công trong quản trị an ninh phi truyền thống ở Việt Nam. Cụ thể, Việt Nam đã thực hiện rất tốt phương châm quản trị "4 tại chỗ": Chỉ huy tại chỗ; lực lượng tại chỗ; phương tiện, vật tư tại chỗ; hậu cần tại chỗ. 

Theo PGS.TS. Đỗ Cảnh Thìn, trên thực tế, phương châm "4 tại chỗ" đã phát huy hiệu quả trong phòng chống dịch Covid-19 cũng như ứng phó một số thiên tai, hoạn nạn, hỏa hoạn… Từ nền tảng 4 tại chỗ, thời gian qua, nhiều địa phương cũng có thêm các sáng kiến khác có thể giải quyết, ứng phó với thách thức an ninh phi truyền thống rất hiệu quả.

Do đó, ông cho rằng, phương châm này cần tiếp tục tăng cường, sáng tạo hơn nữa bởi nó đem lại hiệu quả cao nhất, giải quyết được nhiều vấn đề ngay ở cơ sở.

"Khi vấn đề đã giải quyết được ở cơ sở thì nó không lan tỏa, không bùng phát, không ảnh hưởng diện rộng. Và như vậy chúng ta sẽ đảm bảo được an ninh trật tự"- chuyên gia Tội phạm học Đỗ Cảnh Thìn phân tích.

PGS.TS. Hoàng Đình Phi - Hiệu trưởng Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội khẳng định, cần giáo dục từ bé đến lớn, lồng ghép nội dung rất đơn giản về an toàn, ổn định cho trẻ em.

Ở các bậc cao hơn, cần tăng cường các nghiên cứu sâu mang tính đánh giá và dự báo, đồng thời phải đơn giản hóa các kết quả nghiên cứu thành những phương trình cụ thể, lý thuyết ngắn gọn, những phương trình dễ hiểu, dễ nhớ, dễ triển khai. Quá trình này cần có ý kiến của Chính phủ, của Bộ Giáo dục và Đào tạo, sự ủng hộ đồng lòng của các cấp chính quyền địa phương và các cấp lãnh đạo.

Ông Phi nhìn nhận, phải đào tạo được những con người đi trước, tiên phong đủ kiến thức, công cụ quản trị, đủ tầm nhìn chiến lược, đủ tư duy chiến lược và đủ khát vọng đam mê cống hiến cho tổ quốc; sẵn sàng phấn đấu, cống hiến thời gian, tâm sức, trí tuệ của mình để đảm bảo an toàn cho từng đứa trẻ, từng người phụ nữ, từng người già và từng người công nhân, bảo đảm an toàn cho từng nhà máy, xí nghiệp… 

"Tức là đảm bảo an ninh cho từng doanh nghiệp, địa phương thì quốc gia chắc chắn sẽ phát triển bền vững"- ông Phi nói.

Trung tướng, GS.TS. Nguyễn Xuân Yêm - Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh nêu quan điểm, để phòng ngừa, ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống thì phải có hệ thống chính sách pháp luật tương đối tốt, hoàn chỉnh, giúp cho các cơ quan chức năng của Nhà nước có thể kiểm soát được các mối đe dọa này.

"Biện pháp rất quan trọng là chúng ta phải ngăn ngừa ngay từ đầu, ngay từ nhỏ để các vấn đề không phát triển thành lớn"- ông Yêm nhấn mạnh.

Đáng chú ý, ông Yêm đề xuất đưa nội dung tập huấn về quản trị an ninh phi truyền thống thành chương trình bắt buộc trong giáo dục quốc phòng an ninh cho các cơ quan Đảng, chính quyền, địa phương.

Về lâu dài, phải đầu tư nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực này, bởi đến thời điểm này ở Việt Nam mới chỉ có 3 đề tài khoa học cấp Nhà nước nghiên cứu vấn đề mang tính quan điểm chung về an ninh phi truyền thống. Trong khi đó lại có khoảng 20 vấn đề an ninh phi truyền thống rất cần nghiên cứu chuyên sâu ở Việt Nam như an ninh kinh tế, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh môi trường…