Triển khai tích cực, chủ động và toàn diện hoạt động đối ngoại của Quốc hội

Năm 2023, công tác đối ngoại đã đạt được kết quả quan trọng, tạo những đột phá mới. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đánh giá, công tác đối ngoại, ngoại giao đạt những thành tựu có ý nghĩa lịch sử, trở thành một "điểm sáng" đầy ấn tượng trong toàn bộ những kết quả, thành tựu chung của đất nước qua hơn nửa nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng.

Trong không khí tươi vui chào đón mùa Xuân mới, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Vũ Hải Hà trả lời phỏng vấn báo chí về những dấu ấn đặc biệt trong công tác đối ngoại của Quốc hội năm 2023.

Nhìn lại những hoạt động Đối ngoại Quốc hội sôi động trong năm 2023 vừa qua, những dấu ấn và thành quả nổi bật là gì, thưa ông?

- Năm 2023 là năm có ý nghĩa rất đặc biệt trong việc triển khai Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Trong công tác đối ngoại, đây là năm đầu tiên mà Nghị quyết số 34-NQ/TW ngày 9/1/2023 của Bộ Chính trị về một số định hướng, chủ trương lớn triển khai đường lối đối ngoại Đại hội XIII của Đảng, được triển khai một cách đồng bộ, toàn diện trên tất cả các trụ cột đối ngoại. Trong đó, kênh đối ngoại của Quốc hội cũng đã triển khai một cách đồng bộ, từ hoạt động của lãnh đạo Quốc hội, các Ủy ban, nhóm nghị sĩ hữu nghị, Văn phòng Quốc hội và các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Năm 2023, rất nhiều hoạt động đối ngoại song phương được triển khai, đặc biệt của các lãnh đạo cấp cao. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ có chuyến thăm tới các đối tác quan trọng, đối tác chiến lược, đối tác chiến lược toàn diện, với bạn bè truyền thống ở cả châu Mỹ Latinh, châu Phi - những địa bàn trước đây chưa có điều kiện thực hiện chuyến thăm.

Tháng 4/2023, Chủ tịch Quốc hội đã có chuyến thăm chính thức Cuba, tái khẳng định Việt Nam luôn coi trọng việc tiếp tục củng cố, tăng cường quan hệ đoàn kết, hữu nghị đặc biệt, mẫu mực thủy chung Việt Nam - Cuba; thúc đẩy hợp tác giữa Quốc hội hai nước và hợp tác trong các lĩnh vực hai bên có thế mạnh và nhu cầu. Bên cạnh đó, chuyến thăm chính thức Cộng hòa Argentina (đối tác toàn diện) và Cộng hòa Đông Uruguay (đối tác hữu nghị và đoàn kết truyền thống) có ý nghĩa hết sức quan trọng tại khu vực Nam Mỹ, góp phần đưa quan hệ của chúng ta đối với khu vực này ngày càng phát triển.

Đối với khu vực châu Phi, chuyến thăm đầu tiên Chủ tịch Quốc hội Bờ Biển Ngà tới Việt Nam và là lãnh đạo cấp cao của Nhà nước Bờ Biển Ngà thăm Việt Nam sau 48 năm hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao, khẳng định chủ trương thúc đẩy quan hệ với bạn bè truyền thống ở châu Phi của chúng ta. 

Thực hiện hoạt động đối ngoại ở trong nước, năm 2023, Chủ tịch Quốc hội đã có cuộc gặp gỡ, tiếp xúc với các đối tác rất quan trọng của Việt Nam như cuộc hội kiến rất sâu rộng với Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình về quan hệ hai nước, hai Quốc hội nhân chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam vào tháng 12/2023.

Chủ tịch Quốc hội hội kiến Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden trong khuôn khổ chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam theo lời mời của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào tháng 9/2023, đã góp phần thúc đẩy quan hệ hai nước, hai Quốc hội.

Chuyến thăm của Chủ tịch Duma Quốc gia Quốc hội Liên bang Nga thăm chính thức Việt Nam (10/2023) là chuyến thăm có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần củng cố, tăng cường quan hệ hữu nghị hợp tác giữa hai Quốc hội nói riêng và hai nước nói chung. Chủ tịch Quốc hội Vương quốc Campuchia có chuyến thăm chính thức Việt Nam, là chuyến thăm nước ngoài đầu tiên của Samdech Khuon Sudary trên cương vị Chủ tịch Quốc hội Vương quốc Campuchia ngay sau khi Campuchia tổ chức cuộc bầu cử Quốc hội khóa 7 và kiện toàn bộ máy lãnh đạo mới vào tháng 8/2023.

Đối với các nước láng giềng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ thăm và làm việc tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, dự Hội nghị cấp cao Quốc hội ba nước Campuchia - Lào - Việt Nam lần thứ nhất. Trong khuôn khổ chuyến thăm, nhiều nội dung quan trọng trong tổng thể quan hệ hai nước được đề cập và bàn bạc, trao đổi để tháo gỡ, góp phần thúc đẩy hợp tác giữa hai nước nói chung và giữa hai Quốc hội nói riêng.

Chủ tịch Quốc hội đã thăm chính thức Bangladesh và Bulgaria (2023); hội kiến Tổng thống Đức (vào đầu năm 2024). Cùng với đó là chuyến thăm của các Phó Chủ tịch Quốc hội tới Bỉ, Bồ Đào Nha, Kazakhstan, Kyrgystan… Các hoạt động đối ngoại của lãnh đạo Quốc hội nói chung, Chủ tịch Quốc hội, các Phó Chủ tịch Quốc hội nói riêng, góp phần làm sâu sắc hơn quan hệ của Việt Nam với các nước đối tác, bạn bè truyền thống, góp phần thúc đẩy quan hệ giữa Quốc hội Việt Nam và Quốc hội/Nghị viện và các nước.

Đặc biệt, trong chuyến thăm nước ngoài, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã có những phát biểu về chính sách tại các Viện nghiên cứu hoặc Trường đại học lớn, chia sẻ thông tin về chính sách đối ngoại của Việt Nam tại từng nước, từng khu vực với tinh thần chung: Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế; chủ động, tích cực hội nhập, từ đó đưa mối quan hệ song phương đi vào chiều sâu, hiệu quả, thiết thực; đồng thời đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và thế giới.

Ngoài ra, hoạt động đối ngoại của các Ủy ban của Quốc hội, nhóm nghị sĩ hữu nghị, nhóm đại biểu Quốc hội trẻ, nhóm nữ đại biểu Quốc hội và các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng diễn ra rất sôi động. Ngoài trao đổi chuyên môn, kinh nghiệm công tác, các hoạt động góp phần thúc đẩy quan hệ Quốc hội Việt Nam với Quốc hội/Nghị viện các nước.

Đối với các diễn đàn đa phương, tham dự Đại hội đồng AIPA 44 tại Indonesia, Chủ tịch Quốc hội đã có chuyến thăm chính thức Indonesia và sau đó là Iran. Tại đây, Đoàn Việt Nam đã đóng góp các sáng kiến liên quan đến lĩnh vực an ninh khu vực, phát triển kinh tế - xã hội, bình đẳng giới… được bạn bè quốc tế đánh giá rất cao. Việt Nam có những đóng góp tại các Diễn đàn Liên minh Nghị viện thế giới IPU.

Hội nghị nhóm tư vấn Đại hội đồng AIPA lần thứ 14 (CAUCUS 14) tổ chức tại Phú Quốc, Kiên Giang thể hiện tinh thần chủ động của Việt Nam đóng góp để cùng với các nước ASEAN xây dựng cộng đồng, xác định vai trò trung tâm của ASEAN đối với vấn đề khu vực và quốc tế.

Một hoạt động đối ngoại rất quan trọng trong năm 2023 là Hội nghị Nghị sĩ trẻ toàn cầu lần thứ 9 với chủ đề: "Vai trò của giới trẻ trong việc thúc đẩy thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững thông qua chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo".

Tiếp nối thành công của Đại hội đồng IPU-132 (năm 2015), Hội nghị APPF lần thứ 26 (năm 2018) và Đại hội đồng AIPA lần thứ 41 (năm 2020), việc Quốc hội Việt Nam đăng cai tổ chức Hội nghị Nghị sĩ trẻ toàn cầu lần này tiếp tục khẳng định sự tham gia tích cực, chủ động, có trách nhiệm của Việt Nam trong Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU); đồng thời cho thấy sự ưu tiên, quan tâm đặc biệt của Việt Nam đối với thanh niên và các vấn đề chung toàn cầu của giới trẻ hiện nay.

Hội nghị đã thông qua Tuyên bố Hội nghị về "Vai trò của giới trẻ trong việc thúc đẩy thực hiện các Mục tiêu Phát triển Bền vững thông qua chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo".

Đây là Tuyên bố đầu tiên của Hội nghị Nghị sĩ Trẻ Toàn cầu sau 9 kỳ tổ chức, thể hiện sự quyết tâm, đồng thuận cao và cam kết mạnh mẽ của các Nghị sĩ trẻ IPU trong việc thúc đẩy thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững trên phạm vi toàn cầu… Thực hiện các chỉ thị, nghị quyết, kết luận của Trung ương, Quốc hội, định hướng hoạt động đối ngoại của Quốc hội khóa XV và đến năm 2030 đã được thông qua, hoạt động đối ngoại Quốc hội năm 2023 được triển khai một cách tích cực, chủ động và toàn diện, góp phần đưa hoạt động đối ngoại là điểm sáng trong thành tựu chung của đất nước. Hoạt động đối ngoại được đánh giá rất cao trong tổng thể chung các hoạt động của Quốc hội năm vừa qua.

Đóng góp vào thành tựu chung đó, ông có thể chia sẻ những điểm nhấn trong công tác của Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội?

- Công tác của Ủy ban Đối ngoại trong năm 2023 đã được triển khai rất đồng bộ, có những đóng góp vào đề án, chương trình, tờ trình lớn về công tác đối ngoại của Đảng và Nhà nước. 

Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội đã xây dựng và hoàn thành Đề án Định hướng hoạt động đối ngoại của Quốc hội khóa XV, đến năm 2030 và Đề án Thông tin đối ngoại nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.

Đây là 2 Đề án quan trọng mà Ủy ban Đối ngoại được Đảng đoàn Quốc hội giao nhằm triển khai Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, với nhiệm vụ cụ thể hóa các chủ trương, đường lối, định hướng lớn về đối ngoại và thông tin đối ngoại của Quốc hội trong nhiệm kỳ khóa XV và đến năm 2030; qua đó tiếp tục góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, công tác thông tin đối ngoại của Quốc hội trong tình hình mới.

Bên cạnh đó, Ủy ban Đối ngoại đã triển khai công tác lập pháp giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước theo đúng chức năng, nhiệm vụ.

Đối với công tác lập pháp, Ủy ban Đối ngoại đã tích cực tham gia ý kiến, tham gia thẩm tra với các Ủy ban của Quốc hội về những dự án luật liên quan đến đối ngoại và hội nhập quốc tế như Luật Giao dịch điện tử,  Luật Viễn thông, Luật Xuất nhập cảnh cư trú của người nước ngoài ở Việt Nam, Luật Xuất nhập cảnh của người Việt Nam, Luật Đất đai (sửa đổi)… Ủy ban Đối ngoại rất tích cực với cơ quan hữu quan của Chính phủ chuẩn bị Luật Hàm cấp ngoại giao, trình Quốc hội theo kế hoạch, đảm bảo xây dựng một nền ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Về công tác giám sát, Ủy ban Đối ngoại đã triển khai rất nhiều hoạt động như phối hợp với Duma Quốc gia Quốc hội Liên bang Nga tổ chức Phiên họp lần thứ hai của Ủy ban hợp tác liên nghị viện, cùng với cơ quan Chính phủ của hai bên rà soát lại hiệp định, hiệp ước thỏa thuận hợp tác giữa hai bên và đề xuất những biện pháp cụ thể để tháo gỡ khó khăn đối với những dự án hiện nay còn tồn đọng giữa hai bên.

Đối với Lào, đã phối hợp tổ chức khảo sát Bến cảng số 1, 2, 3 của cảng Vũng Áng. Để chuẩn bị cho Hội nghị cấp cao Quốc hội ba nước Campuchia - Lào - Việt Nam, Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội ba nước đã tổ chức khảo sát tam giác phát triển và có báo cáo đánh giá, đề xuất cụ thể đưa vào Tuyên bố chung của Hội nghị, được lãnh đạo ba nước đánh giá cao.

Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội cũng đã tiến hành nhiều cuộc giám sát về các hiệp định, hiệp ước về biên giới lãnh thổ với Trung Quốc, Lào, Campuchia; việc thực hiện chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài; việc thực hiện Luật Cơ quan đại diện ngoại giao và xây dựng Luật Hàm, cấp ngoại giao; giám sát các văn bản quy phạm pháp luật liên quan do Chính phủ và các bộ ban hành liên quan đến công tác đối ngoại.

Song song với các hoạt động đối ngoại, công tác lập pháp, giám sát đã được tiến hành rất thường xuyên và đúng chức năng, nhiệm vụ; tiến hành các phiên giải trình về chế độ chính sách cũng như đảm bảo cơ sở vật chất cho các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài. 

Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội tiến hành khảo sát việc thực hiện các quy định về IUU để phục vụ cho việc trao đổi với phía EU sớm tháo gỡ "thẻ vàng" về thủy hải sản của Việt Nam, góp phần đảm bảo đời sống của ngư dân.

Cùng với đó là thẩm tra một số điều ước quốc tế thuộc trách nhiệm của Ủy ban Đối ngoại liên quan đến biên giới, lãnh thổ, chủ quyền quốc gia, những điều ước quốc tế mà chúng ta phải thực hiện, những cam kết quốc tế của chúng ta trong việc thực hiện hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới.

Những định hướng lớn, trọng tâm hoạt động của đối ngoại Quốc hội trong thời gian tới là gì, thưa ông?

- Năm 2023 với việc xác lập các mối quan hệ, mức độ quan hệ với các đối tác quan trọng như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Liên bang Nga, một số đối tác khác như Hàn Quốc, Nhật Bản và với xu hướng nâng cấp quan hệ với một số nước khác, chúng ta đã tạo lập được một nền tảng rất vững chắc cho hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước nói chung và ngoại giao Việt Nam nói riêng. 

Do đó, trong năm 2024, hoạt động đối ngoại của Đảng và Nhà nước nói chung và đối ngoại Quốc hội nói riêng cần triển khai tích cực chủ động những khuôn khổ quan hệ đã được xác lập trong năm 2023. Làm sao tranh thủ được tối đa lợi ích của việc xử lý hài hòa mối quan hệ của chúng ta với các đối tác theo đúng với tinh thần "ngoại giao cây tre Việt Nam" như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng đề cập, để đảm bảo môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước, thực hiện được mục tiêu phát triển do Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Trân trọng cảm ơn Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội!