Tỉnh từng 2 lần "nhập vào, tách ra" nhưng vẫn quay về với tên gọi cũ

Với diện tích hơn 5.867km2 và dân số hơn 812.000 người (năm 2023), Tuyên Quang là tỉnh miền núi Đông Bắc có nhiều lợi thế về vị trí tự nhiên, cách thủ đô Hà Nội khoảng 165km. Phía bắc Tuyên Quang giáp tỉnh Hà Giang, phía đông giáp Bắc Kạn, Thái Nguyên, phía tây giáp tỉnh Yên Bái và phía nam giáp các tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ.

Địa danh từng trải qua hai lần sáp nhập và tách tỉnh

Theo Cổng Thông tin điện tử tỉnh Tuyên Quang, vào thời Trần, địa danh Tuyên Quang lần đầu tiên xuất hiện trong Thư tịch cổ với tên gọi Lộ Tuyên Quang. Năm 1397, lộ Tuyên Quang được đổi tên thành trấn Tuyên Quang.

Đến năm 1466, vua Lê Thánh Tông chia đất nước thành 12 đạo thừa tuyên, trong đó có thừa tuyên Tuyên Quang. Tháng 11/1831, vua Minh Mệnh tiến hành cải cách bộ máy hành chính toàn quốc, chia định địa hạt từ Quảng Trị trở ra thành 18 tỉnh, trong đó có tỉnh Tuyên Quang.

Như vậy, năm 1831, tỉnh Tuyên Quang lần đầu tiên xuất hiện trong hệ thống hành chính của Nhà nước phong kiến Việt Nam. Thời điểm được công nhận Ngày thành lập tỉnh Tuyên Quang là ngày 4/11/1831.

Toàn bộ vùng đất của tỉnh Tuyên Quang lúc bấy giờ gồm các huyện Yên Sơn, Chiêm Hóa, Hàm Yên, Na Hang, Lâm Bình, thành phố Tuyên Quang; huyện Yên Bình, Lục Yên của tỉnh Yên Bái; huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm của tỉnh Cao Bằng và toàn bộ tỉnh Hà Giang ngày nay.

Trải qua các thời kỳ lịch sử, các đơn vị hành chính của tỉnh Tuyên Quang có nhiều thay đổi.

Theo đó, phủ Đoan Hùng tách khỏi tỉnh Sơn Tây để nhập vào tỉnh Tuyên Quang; châu Lục Yên tách khỏi tỉnh Tuyên Quang để nhập vào tỉnh Lào Cai; huyện Vĩnh Tuy và Vị Xuyên tách khỏi Tuyên Quang để thành lập tỉnh Hà Giang; huyện Yên Bình tách khỏi Tuyên Quang nhập vào tỉnh Yên Bái; huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm tách khỏi Tuyên Quang nhập vào tỉnh Cao Bằng.

Năm 1976, tỉnh Tuyên Quang lần đầu tiên sáp nhập với Hà Giang, thành tỉnh Hà Tuyên. Sau 15 năm, vào năm 1991, hai địa phương này lại được tách ra, tái lập hai tỉnh gồm Tuyên Quang và Hà Giang. Như vậy, sau 2 lần "nhập vào, tách ra,", tỉnh Tuyên Quang lại trở về tên gọi cũ và kể từ đó tới nay, địa giới hành chính của tỉnh Tuyên Quang không thay đổi.

Tỉnh hiện có 6 huyện, 1 thành phố với 141 xã, phường, thị trấn.

Nơi in đậm dấu ấn của những sự kiện lịch sử

Nhìn lại lịch sử, Tuyên Quang một thời là "phên giậu của quốc gia". Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Tuyên Quang trở thành Thủ đô giải phóng - Thủ đô kháng chiến của cả nước.

Nơi đây được Trung ương Đảng và Bác Hồ chọn làm trung tâm của cách mạng cả nước. Khu di tích Tân Trào (huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang) là nơi đã diễn ra nhiều sự kiện lịch sử gắn liền với vận mệnh dân tộc.

Chiều 16/8/1945, tại cây đa Tân Trào, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã thay mặt Ủy ban khởi nghĩa đọc Bản Quân lệnh số 1 làm lễ xuất quân Nam Tiến, đây là lễ xuất quân công khai đầu tiên của quân giải phóng Việt Nam.

Sau lễ xuất quân, Quốc dân Đại hội khai mạc tại đình Tân Trào, Đại hội nhất trí tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng Cộng sản Đông Dương, thông qua mười chính sách lớn của Việt Minh; lập ra Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do Bác Hồ làm Chủ tịch, quy định Quốc ca, Quốc kỳ.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, cùng với lực lượng vũ trang chủ lực do Trung ương chi viện, lực lượng dân quân tự vệ địa phương đã khắc phục khó khăn, gian khổ chiến đấu với quân viễn chinh Pháp và bè lũ tay sai phản động, chặn đứng quân Pháp, không để chúng liên kết, hòng tiến công vào căn cứ cách mạng ở Tuyên Quang.

Nhân dân nơi đây cũng vừa chiến đấu vừa tích cực tăng gia sản xuất, chi viện sức người, sức của cho chiến trường góp phần kết thúc 9 năm kháng chiến bằng chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu.

Từ đó đến nay, Tuyên Quang luôn được biết đến là mảnh đất có bề dày lịch sử, văn hóa với 22 dân tộc anh em chung sống.

Khu di tích Quốc gia đặc biệt Tân Trào ngày nay nằm trong hệ thống di tích lịch sử cách mạng quan trọng của lịch sử dân tộc Việt Nam, chứa đựng những dấu ấn sống động, hào hùng của Cách mạng Tháng Tám - cuộc giải phóng vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam.

Khu di tích này gồm các địa danh nổi tiếng như đình Hồng Thái, lán Nà Nưa, đình Tân Trào, cây đa Tân Trào, cụm di tích ATK Kim Quan... Mỗi di tích lịch sử nơi đây đều là dấu ấn về chặng đường cách mạng đầy hào hùng của dân tộc.

Bên cạnh đó, Tuyên Quang còn có danh thắng Quốc gia đặc biệt Khu bảo tồn thiên nhiên Na Hang - Lâm Bình.

Danh thắng có diện tích hơn 40.000ha, nằm ở 14 xã, thị trấn thuộc hai huyện Na Hang và Lâm Bình. Khu bảo tồn thiên nhiên nằm giữa những cánh rừng đại ngàn dọc đôi bờ sông Gâm và sông Năng, có hệ sinh thái đa dạng với nhiều loài động, thực vật quý hiếm, hệ thống hang độc đáo, kỳ thú.

Thúc đẩy phát triển du lịch và thu hút đầu tư

Với bề dày lịch sử, Tuyên Quang hiện có 661 di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh, trong đó có 182 di tích được xếp hạng quốc gia, 271 di tích xếp hạng cấp tỉnh. Đặc biệt, có 3 di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, gồm: Di tích lịch sử Tân Trào, Sơn Dương; di tích lịch sử Địa điểm tổ chức Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng tại Kim Bình (Chiêm Hóa); danh lam thắng cảnh Khu bảo tồn thiên nhiên Na Hang - Lâm Bình.

Đây cũng là những địa điểm thu hút nhiều khách du lịch đến tham quan và tìm hiểu kho tư liệu vô giá của lịch sử Đảng và cách mạng Việt Nam.

Ở trung tâm thành phố Tuyên Quang, ngay sát dòng sông Lô lịch sử, quảng trường Nguyễn Tất Thành vài năm trở lại đây cũng trở thành điểm đến mang giá trị lịch sử, văn hóa.

Năm 2022, "Quảng trường Nguyễn Tất Thành - Tinh hoa của núi rừng" là 1 trong 11 công trình, dự án cảnh quan xuất sắc đạt "Giải thưởng Phong cảnh thành phố châu Á" (ASIAN TOWNSCAPE AWARDS). Đến năm 2022, Quảng trường Nguyễn Tất Thành là công trình duy nhất trong cả nước đạt được giải thưởng danh giá này.

Lễ hội Thành Tuyên - một lễ hội Trung thu độc đáo, đặc sắc, riêng có của tỉnh Tuyên Quang - cũng là điểm nhấn thu hút khách du lịch đến đây.

Đây là lễ hội Trung thu được tổ chức lớn nhất cả nước với hàng trăm mô hình đèn trung thu khổng lồ, lung linh, rực rỡ sắc màu, mô phỏng một cách đầy sáng tạo các hình tượng, nhân vật trong thế giới cổ tích, huyền thoại hoặc trong lịch sử đấu tranh cách mạng của dân tộc.

Lễ hội Thành Tuyên 3 lần được Hội đồng Kỷ lục quốc gia trao bằng xác lập kỷ lục Guinness Việt Nam, cho: "Đêm hội Trung thu có nhiều mô hình đèn lớn nhất Việt Nam"; "Mâm cỗ Trung thu lớn nhất Việt Nam"; "Cặp đèn kéo quân lớn nhất Việt Nam".

Về phát triển kinh tế, Tuyên Quang có thế mạnh về nông nghiệp, du lịch, công nghiệp hỗ trợ.

Thời gian qua, chính quyền các cấp tỉnh Tuyên Quang đã đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, giảm tối thiểu 30% thời gian thực hiện các thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh nhằm tạo môi trường đầu tư thông thoáng, thân thiện, hấp dẫn nhà đầu tư.

Với khát vọng xây dựng Tuyên Quang trở thành tỉnh phát triển khá, toàn diện, bền vững trong các tỉnh miền núi phía Bắc, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025 đã xác định "Phát huy tiềm năng, đẩy mạnh phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh" là một trong ba khâu đột phá.

Trong đó, tỉnh định hướng gắn kết chặt chẽ việc phát triển du lịch với bảo tồn và phát huy các giá trị tài nguyên thiên nhiên, di sản văn hóa, lịch sử và bản sắc văn hóa các dân tộc là một trong những giải pháp quan trọng.