Căn cứ nào để xác định giá khởi điểm khi đấu giá tài nguyên khoáng sản?

Theo báo cáo của TKV, đối với các khoáng sản quan trọng mà TKV được Chính phủ giao khai thác hoặc tổ chức thăm dò (như than, bauxite, titan...), Chính phủ đã phê duyệt các quy hoạch, như: Quy hoạch phát triển ngành than đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng quặng bauxite giai đoạn 2007-2015, có xét đến năm 2025; quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng titan giai đoạn đến 2020, có xét đến 2030,...

Ông Đặng Thanh Hải, Tổng Giám đốc TKV cho biết, Tập đoàn đã hoàn thành công tác thăm dò, phê duyệt trữ lượng 12 mỏ bauxite ở hai tỉnh Đắk Nông và Lâm Đồng, với tổng trữ lượng và tài nguyên là 3,2 tỷ tấn quặng nguyên khai. Tuy nhiên, hiện tại TKV mới được cấp phép khai thác một phần trữ lượng của hai mỏ Tân Rai và Nhân Cơ với tổng trữ lượng được khai thác là 260 triệu tấn.

Sau hơn 15 năm đầu tư hai dự án bauxite ở Tây Nguyên, gồm tổ hợp dự án bauxite-nhôm Lâm Đồng và dự án Nhà máy sản xuất alumin Nhân Cơ (Đắk Nông) với công suất mỗi dự án 650 nghìn tấn alumin/năm, đến nay cả hai dự án đều đạt hiệu quả kinh tế cao.

Tại Nghị quyết 119/NQ-CP ban hành ngày 27/9/2021, Chính phủ đã đồng ý chủ trương tiến hành điều chỉnh kéo dài thời hạn các quy hoạch đã hết thời hạn quy hoạch và giao các bộ, địa phương lập các quy hoạch cần điều chỉnh.

Tuy vậy, đến nay các quy hoạch (điều chỉnh) này vẫn chưa được phê duyệt. Vì vậy, TKV đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo để các bộ, ngành sớm thẩm định, phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác chế biến và sử dụng các loại khoáng sản thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, làm cơ sở để Tập đoàn triển khai các dự án khai thác, chế biến quặng bauxite ở Tây Nguyên.

Trước đó, hồi đầu tháng 2/2022, Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược ngành công nghiệp khai khoáng đến năm 2045, đã nêu rõ định hướng: Áp dụng mô hình quản trị tài nguyên khoáng sản minh bạch, hiệu quả của thế giới; tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát của địa phương, người dân nơi khai thác khoáng sản; lượng hóa và hạch toán đầy đủ giá trị tài nguyên khoáng sản vào nền kinh tế.

"Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, xem xét trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân để xảy ra sai phạm trong quản lý, sử dụng khoáng sản và các hoạt động liên quan đến địa chất khoáng sản, công nghiệp khai khoáng. Thu hồi giấy phép khai thác, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vi phạm trong hoạt động khai thác khoáng sản, nhất là lợi dụng để đầu cơ, tích trữ, nâng giá, thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước và nhân dân", nghị quyết trung ương nêu rõ.

Về hành lang pháp lý cho việc đấu giá khai thác khoáng sản, ngày 14/2/2022 vừa qua, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã họp về việc hoàn thiện dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 22/2012/NĐ-CP của Chính phủ quy định về đấu giá quyền khai thác khoáng sản.

Theo các chuyên gia tài chính, dự thảo Nghị định mới thay thế Nghị định 22/2012/NĐ-CP là phải làm rõ, phân biệt giữa hai khái niệm "Tiền cấp quyền khai thác khoáng sản" và "Tiền trúng đấu giá để được khai thác khoáng sản". Mức giá khởi điểm để đưa ra phiên đấu giá phải căn cứ vào giá của tài nguyên khoáng sản thô tại các nước có khoáng sản tương tự nước ta, tránh thất thu cho ngân sách nhà nước trong dài hạn.

Quy định trước đây về tiền cấp quyền khai thác khoáng sản (quy định tại Điều 5 Nghị định số 203/2013/NĐ-CP) được dùng làm mốc xác định giá khởi điểm cho phiên đấu giá khoáng sản, mà không căn cứ vào diễn biến thực tế của giá khoáng sản thô trên thị trường, có thể chưa gây thiệt hại trước mắt, nhưng về lâu về dài có thể thiệt hại cho nguồn thu ngân sách quốc gia, do giá khoáng sản biến động liên tục theo hướng tiệm tiến.

Các doanh nghiệp nhà nước như TKV bỏ ra nguồn lực rất lớn để đi thăm dò khoáng sản từ nhiều năm trước, sau khi được cấp có thẩm quyền phê duyệt xong phần trữ lượng, khi được cấp phép mỏ để khai thác với tư cách một doanh nghiệp nhà nước, vẫn sẽ nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo quy định hiện hành.

Nghị định cần làm rõ sự khác biệt của các đơn vị như TKV với doanh nghiệp không thăm dò, mà chỉ lập dự án đầu tư khai khoáng (thực tế chưa đầu tư gì), sau đó đi xin cấp phép tại các địa điểm có tài nguyên do TKV đã dày công thăm dò từ nhiều năm trước.

Vì vậy, bất kể là doanh nghiệp nhà nước, tư nhân hay công ty nước ngoài muốn xin cấp phép mỏ để vào khai thác phần trữ lượng mà TKV thăm dò, thì phải đấu giá, nhằm tối đa hóa lợi ích từ khoáng sản cho địa phương cũng như ngân sách quốc gia.