700 ngày làm thuê, tìm mộ chồng

Để có tiền vượt vạn dặm trong cuộc tìm kiếm ấy, chị đã phải lang bạt làm thuê trên khắp những nẻo đường anh đã đi qua thời đánh giặc...

Người đi xa mãi

Người phụ nữ quả cảm ấy tên là Trần Thị Kim Chính, hiện sinh sống tại xã Nghĩa Sơn, Nghĩa Hưng, Nam Định. Tôi tìm về nhà chị vào đúng giờ trưa, trời hầm hập nắng. Ngôi nhà nhỏ xíu, chông chênh ngay sát sông Ninh Cơ vắng ngắt. Chị vẫn tất tả với gánh rau ngoài chợ, chưa về. Mẹ chồng chị bảo: “Khổ thân, sáng nào nó cũng dậy từ nửa đêm. Lọ mọ ngoài vườn chán rồi gánh rau đi! Lam lũ chẳng khác nào thân vạc!”. Chuyện đang dang dở thì chị về. Vội vàng, tất tưởi như kẻ chạy mưa.

Chị kể, chị với liệt sĩ Nguyễn Xuân Hưởng, chồng chị, học chung với nhau ở trường làng. Lấy nhau năm 1964, năm 1965 có với nhau một cô con gái xinh xắn, anh lên đường nhập ngũ. Sau mỗi buổi đồng áng, chị lại lúi húi bên ngọn đèn dầu để viết cho anh những dòng thương nhớ. Anh cũng vậy, thư về luôn.

Năm 1966, anh hy sinh tại Bình Phước. Bặt tin chồng, chị nghĩ anh gặp chuyện chẳng lành. Thế nhưng, nỗi nhớ thương ăm ắp, chị vẫn biên thư đều đặn và vẫn hi vọng anh sẽ về như lời hứa trước lúc lên đường. Năm 1971, giấy báo tử về, dù đã “chuẩn bị tinh thần” nhưng chị vẫn thấy đất trời chao đảo; suốt mấy tháng trời, chị thẫn thờ, ngẩn ngơ.

Bởi cha và anh đều đã hi sinh, nhà chị bỗng neo người, công việc đều chất lên vai chị. Thấy chị côi cút, trong làng, ngoài xã nhiều người thương cảm, đặt vấn đề tiếp nối tơ duyên. Mẹ chồng chị cũng đã nhiều lần khuyên nhủ, nhưng chị lẳng lặng chối từ.

Ý nghĩ phải tìm bằng được phần mộ anh đưa về quê hương đã choán hết tâm tư của chị. Thế là giữa những năm 1980, chị xin thôi nghề dạy học, về nhà làm kinh tế những mong dành dụm chút vốn cho hành trình tìm mộ chồng.

Thân vạc nơi đất khách

Năm 1999, ăn tết xong, dồn tiền dành dụm được gần 6 triệu đồng, chị lên đường.

Qua một người đồng đội cũ của chồng, chị biết anh nằm xuống tại tỉnh Bình Phước. Chị bắt xe khách vào thẳng TPHCM. Tại đây, đơn vị cũ của anh cho hay tất cả các liệt sĩ hi sinh tại Bình Phước đều đã được qui tập về các nghĩa trang trên địa bàn tỉnh. Vậy là, ngay tức khắc chị đi khắp các nghĩa trang như Phước Long, Lộc Ninh, Bù Đốp... Mỏi mắt kiếm tìm trên tất cả các bia mộ, tên anh vẫn không xuất hiện.

Suốt một tháng trời long đong, số tiền chị mang theo đã vơi quá nửa. Không có manh mối nào sáng sủa, chị đành quay lại Sài Gòn với hi vọng sẽ tìm lại được những người từng là chỉ huy của anh thủa trước. Về Sài Gòn, chị ở nhờ nhà một người em họ ở Hóc Môn.

Trong những ngày chờ đợi ấy, sợ tiêu lạm vào phần tiền còn lại, chị giấu cô em họ đi bóc hành thuê cho một cửa hàng bánh cuốn. Mỗi cân hành, chị được chủ quán trả công 500 đồng. Một ngày, chị bóc hết ngót 20 ký hành.

Từ một thông tin của đơn vị anh, chị xác định được nơi anh hi sinh là một khu rừng giáp biên giới Campuchia. Nơi ấy trước đây có một đơn vị quân y đóng quân nên mọi người quen gọi là đồi Quân y. Giờ không còn ai nhớ chính xác vị trí của đồi.

Hành trình không mệt mỏi

Có thêm thông tin, chị tạm “chia tay” với nghề bóc hành thuê, tức khắc vòng lên Phước Long rồi vào thẳng xã Đắc Ơ. Đến nơi, gõ cửa khắp cơ quan ban ngành, hỏi cả những người cao tuổi, nhưng chỉ nhận được những cái lắc đầu. Không ai biết chính xác đồi Quân y ở đâu.

Cả một dải đất biên giới rộng mênh mông, biết tìm anh ở đâu? Băn khoăn đó khiến chị thấy mệt mỏi, chán chường. Nhưng chị vẫn quyết định ở lại Đắc Ơ, may ra lần tìm được manh mối nào. Chị xin nghỉ ở nhà ông chủ tịch xã tốt bụng.

Để có thêm “vốn liếng” cho hành trình của mình, chị lại xin làm thuê cho các gia đình trồng hoa màu trong xã. Mỗi ngày đi làm cỏ cà phê, đi thu hoạch hạt tiêu,... chị được trả 20.000 đồng. Buổi tối hay những hôm trời mưa, chị lại đứng lớp dạy học cho bọn trẻ con trong xã.

Ở Đắc Ơ được hơn 7 tháng, một buổi đi làm rẫy, tình cờ chị gặp một người đàn ông cao lênh khênh tên Ba - Rui, hơn 70 tuổi, người X’tiêng. Ông Ba - Rui trước đây từng là giao liên và đã một lần vào khu đồi ấy.

Được sự đồng ý của chính quyền sở tại cũng như bộ đội biên phòng, ngay sau đó ít hôm, nhờ sự chỉ đường của người đàn ông dân tộc ấy, chị đã cùng dân quân xã, bộ đội biên phòng lội rừng tìm kiếm.

Trèo đèo lội suối mất 2 ngày trời, hết lương thực, cả đoàn đành phải quay ra. Lần thứ 2, chuẩn bị thêm lương khô, cả đoàn lại quay lại. Chị kể, vòng vèo trong rừng đến ngày thứ 3 thì dấu tích nơi chồng chị đóng quân thủa trước đã xuất hiện. Đó là những vệt đường mòn và những chiếc hầm chữ A không còn nguyên vẹn. Quần thảo khắp những nơi nghi vấn, chị vẫn không thấy nơi nào có dấu hiệu là nơi anh và các đồng đội được chôn cất.

Sang đến ngày thứ 5 thì sự mệt mỏi, thất vọng đã làm mọi người chán nản. Nhưng trưa hôm đó, chị phát hiện một khu đất gồ ghề nhưng lại có những hòn đá tảng xếp vuông góc với nhau hệt như người ta kê chân giường. Có lẽ nào các anh nằm ở đó?  

Tìm kiếm thêm ở xung quanh, trong một lùm cỏ gần đó có một bia đá ghi tên phần mộ của một liệt sĩ quê ở Quảng Trạch, Quảng Bình. Theo địa chỉ trên tấm bia ấy, chị đã biên thư cho thân nhân liệt sĩ để báo tin về phần mộ. Gia đình liệt sĩ đó giờ vẫn coi chị như ân nhân.

Ngay trong ngày hôm đó, sau khi làm lễ và được sự đồng ý của mọi người, chị đã khai quật phần đất nằm ở phiến đá ngoài cùng. Nhưng đào sâu đến quá đầu người, chị chỉ tìm được duy nhất một chân dép cao su. Không biết đích xác chồng mình nằm ở vị trí nào nên sang đến ngày thứ 7, chị và cả đoàn đành rút ra.

Ước vọng cuối cùng

Tết âm lịch năm 2000, chị rời Đắc Ơ về lại Sài Gòn, kiếm thêm tiền. Sau 3 tháng tình nguyện làm người giúp việc, đã kiếm được kha khá, chị lại quay trở lại Đắc Ơ. Lại những lần lặn lội trong rừng, nhưng kết quả chính xác về phần mộ của chồng mình, chị vẫn chưa có được.

Thất vọng, chị đành về lại Sài Gòn, kể lại hành trình chuyến đi của mình cho một đồng đội của chồng chị. Anh này khuyên chị nên ra Bắc, gửi kết quả cuộc tìm kiếm cho Bộ Tư lệnh Biên phòng, nhờ họ giúp thì sẽ khả thi hơn.

Lời khuyên ấy chị thấy có lý bởi khu đồi đó, theo tài liệu thì có tới hơn 500 liệt sĩ được an táng, trước sau gì thì Nhà nước cũng tiến hành khai quật. Sáng hôm sau, khi hành lý đã sẵn sàng, chị thú nhận với vợ chồng người bạn rằng chị phải vào Đắc Ơ, tiếp tục làm thuê để có tiền về. Người đồng đội sửng sốt. Ngay trong ngày hôm ấy, ông đã “triệu tập” các đồng đội khác, gom tiền cho chị tàu xe ra Bắc.

Đến bây giờ, chị vẫn chưa rõ chồng mình nằm đâu. Mấy năm nay chị ốm đau luôn. Thế nhưng, với gánh rau, chị vẫn cố tích cóp để có tiền vào lại đồi Quân y lần nữa. Chị bảo, nếu không thấy mộ anh, có lẽ khi chết chị sẽ không thể nào nhắm mắt.

Theo Đào Thanh Tuy

Gia đình & Xã hội