Xác định thời điểm xuất hiện danh xưng mảnh đất “tam vương, nhị chúa”

Suốt chiều dài lịch sử phát triển của dân tộc Việt Nam, Thanh Hóa là vùng đất có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng, có những đóng góp mang dấu ấn lịch sử to lớn vào công cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc...

Nằm trên dải đất miền Trung, Thanh Hóa là một trong những vùng đất mang đậm bản sắc của nền văn hóa Việt Nam với ngàn năm văn hiến, là địa bàn trọng yếu, phên dậu của đất nước.

Xứ Thanh luôn tự hào là vùng đất khởi nghiệp của nhiều triều đại. Thanh Hóa còn là nơi sản sinh ra nhiều điệu dân ca, dân vũ như: dân ca Đông Anh, hò sông Mã, Khặp Thái, hát Xường, trò Xuân Phả…

Ngược chiều dài lịch sử, địa bàn Thanh Hóa từng diễn ra nhiều sự kiện trọng đại của đất nước được ghi chép khá đầy đủ trong các bộ sách chính sử từ thời cổ - trung đại đến thời cận đại.

Tuy nhiên, sử sách có thời điểm không ghi chép đầy đủ, chính vì vậy chặng đường đi tìm thời điểm xuất hiện danh xưng Thanh Hóa trong nhiều năm qua đã gặp không ít khó khăn.

Gần một thập kỷ trước, Ban nghiên cứu và Ban biên soạn lịch sử Thanh Hóa cùng Hội Khoa học Lịch sử Thanh Hóa đã khởi xướng, đề xuất tiến hành nghiên cứu, tổ chức hội thảo khoa học nhằm xác định sự ra đời Danh xưng Thanh Hóa.

Đến ngày 10/10/2010, Hội thảo khoa học lần đầu tiên với chủ đề bàn về sự ra đời của Danh xưng Thanh Hóa được tổ chức với sự tham gia của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu trong và ngoài tỉnh.

Tại Hội thảo này, nhiều mốc thời gian về sự ra đời của Danh xưng Thanh Hóa đi cùng với các cấp đơn vị hành chính được đưa ra để bàn thảo, nhưng chưa có sự thống nhất. Cuộc Hội thảo lần thứ 2 được tổ chức vào tháng 11/2011 với chủ đề Thanh Hóa - đơn vị hành chính trực thuộc Trung ương khởi đầu và diễn biến.

Tại Hội thảo này, nhiều tác giả đã cung cấp thêm nhiều cứ liệu lịch sử có tính mới, tuy nhiên vẫn đưa ra nhiều mốc niên đại về sự ra đời của Danh xưng Thanh Hóa, như: năm 1010, 1029, 1082, 1111, một số tác giả đề xuất thời điểm ra đời của Danh xưng sớm hơn năm 1010, một số tác giả đề cập muộn hơn, mãi đến năm 1240...

Kết thúc Hội thảo lần thứ 2 vẫn chưa đưa ra được kết luận về niên đại ra đời Danh xưng Thanh Hóa.

Tháng 1/2016, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy đã đề nghị và đã được Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, Viện Sử học đã thống nhất và cùng phối hợp để tiếp tục thực hiện sưu tầm, nghiên cứu, dịch thuật để bổ sung sử liệu nhằm làm sáng tỏ một số nội dung trong quan điểm, ý kiến khác nhau của các nhà nghiên cứu; tìm kiếm bổ sung những cứ liệu lịch sử còn thiếu được chỉ ra qua các lần hội thảo, hội nghị trước đây.

Quan điểm của các nhà nghiên cứu vẫn đưa ra nhiều mốc niên đại về sự ra đời của Danh xưng Thanh Hóa, như: năm 1010, 1029, 1061, 1076, 1082, 1111.

Qua phân tích các bài tham luận của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu cho thấy, các quan điểm tập trung vào 2 nhóm (nhóm 1 có quan điểm niên đại 1029, nhóm 2 có quan điểm 1082) và vẫn còn một số quan điểm khác, thậm chí có quan điểm chung chung không chỉ ra mốc thời điểm cụ thể.

Ngày 23/5/2017, Hội thảo khoa học "Danh xưng Thanh Hóa" lần thứ 3 được tiến hành với mục đích xác định về sự ra đời của Danh xưng Thanh Hóa có từ bao giờ và những cứ liệu lịch sử về sự ra đời của danh xưng.

Tại Hội thảo, nhiều quan điểm đề xuất năm 1029 có căn cứ là được ghi chép trong "Khâm định Việt sử thông giám cương mục", tuy có mặt hạn chế về sử liệu học nhưng vẫn là một bộ quốc sử thời Nguyễn; một số ít quan điểm đề xuất năm 1082 hay trước đó một vài năm, tuy dựa vào một vài "văn bia thời Lý" là tư liệu gốc có giá trị, nhưng lại chưa xác định được năm nào cụ thể.

Hội thảo đi đến thống nhất kiến nghị lấy niên đại 1029 là năm xuất hiện sớm nhất của Danh xưng Thanh Hóa với tư cách là đơn vị hành chính trực thuộc trung ương.

Có thể nói, đây là căn cứ xác đáng để quyết định thời điểm ra đời của Danh xưng Thanh Hóa; là một mốc lịch sử quan trọng trong tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước, nhân lên niềm tự hào truyền thống quê hương, đất nước đối với cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân Thanh Hóa.

Tỉnh Thanh Hóa đã thống nhất lấy năm 1029 là năm sớm nhất xuất hiện Danh xưng Thanh Hóa với tư cách là đơn vị hành chính trực thuộc Trung ương. Thanh Hóa đang tiến hành các thủ tục hành chính để công nhận và tiến tới kỷ niệm 990 năm sự ra đời của Danh xưng Thanh Hóa.

Duy Tuyên