Thị trường dịch thuật "đi thuê, lại đi thuê lại"

Vấn đề được bà Trần Thị Khuyên, Phó GĐ Alpha Books đề cập tại tọa đàm “Hiện trạng và tầm quan trọng của công việc biên dịch đối với sự phát triển toàn diện và hội nhập của Việt Nam” do Quỹ Hòa bình và Phát triển TPHCM (HPDF) và CLB Biên phiên dịch Sài Gòn tổ chức cuối tuần qua. 

Bà Trần Thị Khuyên cho hay, sản phẩm của công ty là dòng sách chuyên sâu, nhất là những sách về tri thức tiên tiến, sách mới trên thế giới. Công ty thuê ngoài 100% mảng dịch thuật với mong muốn tận dụng được đội ngũ dịch giả không chỉ giỏi ngoại ngữ mà có hiểu biết đa dạng cũng như kiến thức chuyên ngành. 

"Tuy nhiên thị trường dịch tình trạng vàng thau lẫn lộn, nhiều công ty dịch thuật chỉ nhận “thầu” rồi thuê lại và dùng dịch giả không có kinh nghiệm, năng lực để giảm thiểu chi phí, nên chất lượng bản dịch kém", bà Khuyên nói và cho rằng, nhiều dịch giả trẻ coi đây là một nghề tay trái để kiếm thêm chứ không có tình yêu với sách. Điều này làm cho tình trạng chất lượng dịch thuật không đảm bảo.

Ông Nguyễn Thành Nam, Phó Giám đốc NXB Trẻ đánh giá, đội ngũ dịch giả hiện nay vừa thừa vừa thiếu. Thừa vì nhiều trường có ngành đào tạo biên dịch, đội ngũ dịch giả trẻ ngày càng đông, song đa số ở mảng sách văn học. Những đề tài khó như sách khoa học, chuyên ngành lại rất thiếu dịch giả. Về ngôn ngữ, dịch giả tiếng Anh hiện đang thừa, trong khi ngôn ngữ hiếm như tiếng Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha... đốt đuốc tìm không ra. 

Dịch thuật là một công việc khó khăn, đòi hỏi đầu tư nhiều công sức, song theo ông Nam, thù lao còn thấp nên dịch giả khó sống bằng nghề; ít người cống hiến cuộc đời mình cho công việc này mà chỉ coi đó là nghề phụ nên khó có được thành tựu, tên tuổi trong công việc này. 

 Từ góc độ dịch giả, một số ý kiến bày tỏ chất lượng dịch thấp là do thù lao dịch thuật hiện khá thấp và không đủ nuôi sống dịch giả.

Về khía cạnh này, bà Tôn Nữ Thị Ninh, Chủ tịch Quỹ HPDF đặt câu hỏi, dịch giả kêu ca về mức thù lao thấp, song vấn đề là “họ bán thứ gì?”. Nhiều người trẻ sẵn sàng “bán” những sản phẩm chất lượng thấp và điều này góp phần tạo nên một thị trường tạp nham, vàng thau lẫn lộn.

Một thị trường với sản phẩm chất lượng thấp không thể phát triển được, đương nhiên lại không thoát ra được vòng luẩn quẩn là thù lao thấp. Bà Ninh tin rằng, làm nghề phải yêu nghề và làm một cách đàng hoàng và tử tế thì vẫn sống được bằng nghề.

Đồng tình với quan điểm này, dịch giả văn học Nga, ông Hoàng Thúy Toàn lên tiếng, dịch thuật phải làm sao để "dịch thật", làm thật chứ không thể làm bừa, làm ẩu như nhiều dịch giả trẻ hiện nay. 

Nhấn mạnh vai trò của công việc dịch thuật và vấn nạn chất lượng dịch thuật "lửng lơ" như hiện nay, nhiều ý kiến tại tọa đàm đặt ra, nên có một quỹ dịch thuật của nhà nước, nhằm hỗ trợ công việc biên dịch. Bên cạnh đó, cần các cơ chế phù hợp để thu hút thêm nhiều đơn vị tư nhân tham gia vào việc đưa các tri thức mới của thế giới về Việt Nam.

Hoài Nam