Quốc Bảo dựng Thanh xướng kịch từ "Lụa"

"Lụa" là tác phẩm nổi tiếng của Alessandro Baricco nói về chàng trai trẻ Hervé Joncour, người đã lặn lội thiên sơn vạn thủy để tìm mua trứng tằm của người Nhật. Trong khoảng từ năm 1861 đến năm 1864, Hervé Joncour đã đi và về như thế đến lần thứ tư. Lúc đầu là vì tiền, nhưng lúc sau thì không hẳn thế: đam mê, đau khổ, khao khát, và cả tình yêu thể xác với một cô gái người Nhật. Hervé Joncour đã trở nên giàu có, nhưng anh vẫn tiếp tục lên đường vì tiền không phải là tất cả.

Chia sẻ về dự án mới mẻ này của mình, Nhạc sĩ Quốc Bảo cho biết ý tưởng dự án bắt đầu khi anh và một số nhà hảo tâm muốn gầy dựng một quỹ từ thiện cho các bệnh nhi hoại huyết (ung thư máu). “Sáng lập thì không khó khăn, nhưng để gầy dựng quỹ và nuôi nó phát triển, thì cần có xung động khởi đầu. Sẽ là gì nếu không phải là một công trình nghệ thuật nho nhỏ, đúng tài đúng sức tôi? Ý tưởng ấy được các bạn nghệ sĩ ủng hộ, sẵn lòng bỏ công sức thật nhiều và nhận thù lao tối thiểu, thế là tôi bắt tay vào viết nhạc.”

Khi được hỏi tại sao lại là "Lụa", mà không phải là một tác phẩm nào khác, Quốc Bảo cho biết anh chọn "Lụa" vì nó “ngắn, cô đọng, hàm súc như những bài thơ haiku; nó có cốt truyện đầy bi kịch; nó đẹp cả về cách diễn đạt ngôn ngữ lẫn cấu trúc; nó có tính-kịch rõ nét. Khi viết đề cương kịch bản âm nhạc, tôi gần như bị cuốn vào không khí truyện, tôi đặt mình vào bối cảnh truyện và rồi soạn nhạc trên cảm xúc của người trong cuộc. Trừ “Bình Yên” và “Lạnh” là hai bài hát tôi đã có sẵn, mười tám bài còn lại và các đoạn nhạc mở đầu, giữa các màn đều được soạn mới.”

Có thể nói, đây là một quyết định dũng cảm nhưng cũng không kém phần liều lĩnh của Quốc Bảo bởi thanh xướng kịch (oratorio) là một thể loại âm nhạc/sân khấu cổ điển còn khá mới mẻ tại Việt Nam. Đây là thể loại nghệ thuật được phát triển nhờ công lao của Monteverdi hồi thế kỷ 17 ở Ý. Trong các nhà thờ thời đó, thanh xướng kịch được công diễn thường xuyên với phần đệm đàn organ và bộ dây, có dàn hợp xướng phụ họa, các diễn viên chỉ đứng hát mà không làm động tác kịch, không di chuyển (khác với nhạc kịch). Vì nội dung các bài hát đều lấy từ tích Kinh Thánh, nên khán chúng dĩ nhiên hiểu cốt truyện mà không cần diễn giải thêm. Duy nhất có Dudley Buck soạn oratorio The Light of Asia (1886) nói về cuộc đời đức Phật. Oratorio vẫn phát triển song song với opera (ca kịch) đến tận ngày hôm nay.

Thế kỷ 20, Stravinsky đã công diễn thanh xướng kịch Oedipus Rex (1927) ở Pháp, Franz Schmidt dựng vở The Book with Seven Seals (1938) ở Đức. Các nhạc sĩ đại chúng cũng viết thanh xướng kịch: La Chanson du mal-aimé (1954, 1972, Léo Ferré, dựa trên thơ Apollinaire),  Liverpool Oratorio (1991, Paul McCartney).

Không chỉ gặp khó khăn ở sự mới mẻ của thể loại nghệ thuật này với khán giả Việt, Quốc Bảo còn phải đối mặt với nhiều khó khăn khác. Thanh xướng kịch cần một sân khấu rộng, dàn nhạc lớn, âm thanh và ánh sáng tốt, tức là phải có một nhà hát hiện đại. Rất khó để tìm được một địa điểm như thế.

Lý giải về điều này, Quốc Bảo cho biết anh hoàn toàn hiểu được những khó khăn đó, nhưng nếu “chờ đến khi có đủ điều kiện thì cái gánh nặng mà gia đình và xã hội phải mang vì những đứa trẻ mắc bệnh hiểm nghèo đến bao giờ mới được san sẻ? Và chính những đứa trẻ ấy, liệu chúng có chờ được không? Vậy nên tôi và các nghệ sĩ quyết tâm làm một đêm nhạc trong không gian mini của phòng trà, với dàn nhạc nhỏ tối thiểu, và tôi đã chuyển soạn các bản phối từ dàn nhạc lớn thành tổng phổ thu gọn, bỏ đi phần hợp xướng và một vài nhạc phẩm phức tạp không hợp với không gian diễn nhỏ này.”

Được biết, tất cả các nghệ sĩ (ca sĩ: Phương Linh, Hà Anh Tuấn, Hồ Trung Dũng, Đồng Lan, Thành Lộc và Ammy; người kể chuyện Nguyễn Minh; ban nhạc Dũng Dalat; violinist Phúc Hạnh; nhà hòa âm Bảo Chấn) đều cùng chung lưng đấu cật vì quỹ từ thiện và vì nghệ thuật. “Bản thân tôi tin rằng công trình sơ khởi này sẽ gây được tiếng vang, sẽ tác động dù nhỏ nhưng tích cực đến xã hội, và sẽ là tiền đề cho một vở thanh xướng kịch nghiêm túc, công phu một ngày không xa.” Quốc Bảo cho biết.