Những lý do làm “bùng nổ” tranh cãi về danh hiệu NSND- NSƯT (I)

Chuyện huy chương- “Biết rồi, khổ lắm, nói mãi…”

Theo quy định, nghệ sĩ phải đủ huy chương, phải đủ số năm lao động, gắn bó trong nghề diễn mới được làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu. Đây là một trong những “điều khoản” gây tranh cãi nhất trong việc xét tặng danh hiệu cho các nghệ sĩ.

Diễn viên Trịnh Kim Chi từng đưa ra các lý do, nhiều nghệ sĩ cao tuổi- không còn cơ hội tham gia các hội diễn, bởi vậy, họ không có nhiều huy chương. Chẳng lẽ, họ sẽ không bao giờ được phong tặng nghệ sĩ, ngay cả khi họ tài năng?

Thêm những lý do khác được đưa ra, ví như, những nữ nghệ sĩ tài năng nhưng lại… sinh nở đúng vào kỳ hội diễn. Họ không có vai. Họ không có huy chương. Họ sẽ mất một cơ hội được phong tặng?

Những diễn viên giỏi- nhưng thường chỉ có duyên với các vai thứ chính, vai phụ, vai hài khi tham gia hội diễn (dù đóng vai phụ, vai hài rất hay) nhưng cơ hội đoạt huy chương ít hơn các vai chính kịch, họ sẽ vẫn bị gạt ra?

Có rất nhiều tình cảnh “trái ngang” của những nghệ sĩ tài năng, được khán giả yêu mến nhưng lại không có “duyên” với huân, huy chương.

Về việc đưa ra quy định nghiêm ngặt về huy chương, nhiều nghệ sĩ cho rằng, nên chăng, số huân, huy chương chỉ nên xem là “điều kiện cần”? Bên cạnh đó, nên có thêm những “điều kiện đủ” mềm mại hơn, linh động hơn cho các nghệ sĩ?

Nhưng không ít nghệ sĩ đưa quan điểm, rất khó trách các hội đồng xét tặng, vì khi đã nghĩ ra việc xét tặng danh hiệu cho nghệ sĩ, người ta phải “cân đo đong đếm” về tài năng, năng lực của nghệ sĩ. Số huy chương được xem là cơ sở để đánh giá về năng lực của người nghệ sĩ. Đã là quy định, người ta sẽ phải đưa ra những tiêu chí riêng để xét tặng. Những tiêu chí này rất khó để thay đổi…

Bên cạnh đó, số năm lao động cũng khiến nhiều nghệ sĩ “lao đao”.

Đạo diễn- NSND Thanh Vân bày tỏ, “Theo quy định, nghệ sĩ phải lao động trong nghề 15 năm mới được xét tặng NSƯT, 20 năm mới có cơ hội xét tặng NSND. Quy định này khiến nhiều nghệ sĩ rất thiệt thòi. Có nhiều trường hợp, nghệ sĩ chỉ làm việc 5-10 năm nhưng để lại dấu ấn đậm nét về tài năng, chẳng lẽ họ không có cơ hội? Ví dụ lần này có đạo diễn Bùi Tuấn Dũng, anh ấy có đủ tiêu chuẩn về thành tích, nhưng chỉ thiếu một thời gian ngắn cho với quy định, vậy là cũng không đủ tiêu chuẩn được xét tặng”.

Đạo diễn- NSND Thanh Vân gửi gắm mong muốn, nên chăng, có sự “nới lỏng”, “mềm mại” hơn về tiêu chí liên quan đến số năm công tác trong ngành? Đặc biệt, với các nghệ sĩ đã khẳng định được tài năng, năng lực.

Tại sao không để nhân dân bình chọn cho… NSND, NSƯT?

Không ít ý kiến từng cho rằng, nếu để tặng danh hiệu nghệ sĩ nhân dân tại sao không để nhân dân, công chúng bình chọn? Nhân dân, công chúng, khán giả là những người trực tiếp cảm nhận về tài năng, năng lực, và nét duyên nghệ thuật trong từng nghệ sĩ.

Song, để thực hiện được việc xét tặng danh hiệu nghệ sĩ dựa trên ý kiến công chúng, khán giả là vô cùng khó.

Vì thế, các nghệ sĩ có những “sáng kiến khác nhau”. Á hậu Trịnh Kim Chi cho rằng, “Có đến 7-8 cấp xét duyệt, nên chăng, có 1-2 cấp xét duyệt dành cho khán giả, cho công chúng? Để họ có quyền lên tiếng về người nghệ sĩ mà mình yêu mến?”.

Một nghệ sĩ từng đưa ra biện pháp, “Ví dụ như, có một trường hợp gây tranh cãi nào đó. Diễn viên A chẳng hạn, các cấp xét duyệt cho rằng anh ấy chưa xứng đáng được phong tặng, nhưng công chúng lại rất yêu mến. Trường hợp đó, chúng ta có thể đưa ra lấy ý kiến từ công chúng, khán giả. Như thế sẽ công tâm hơn chăng?”.

Nhiều sáng kiến được đưa ra, nhưng các nghệ sĩ đều phải thừa nhận, “lấy tất cả ý kiến từ khán giả là… bất khả thi”. Chưa kể, những nghệ sĩ của các đoàn nghệ thuật tỉnh sẽ thiệt thòi hơn nghệ sĩ các đoàn trung ương về mặt khán giả.

Vì thế, chỉ mong các cấp xét duyệt, bên cạnh những tiêu chí về huân-huy chương là “điều kiện cần”, nên có thêm những “điều kiện đủ”, để việc xét tặng danh hiệu “mềm mại” hơn…

(còn nữa)

H.H