"Những khán giả ngồi trong bóng tối": Cuộc đời mới của Chí Phèo, chị Dậu...

Những khán giả ngồi trong bóng tối do Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành giữa tháng 6, được xem là thử nghiệm táo bạo của tác giả trẻ Hiền Trang.

Sách gồm 12 truyện, chung mô-típ về nhân vật vốn nổi tiếng của văn chương Việt (phần lớn có trích đoạn nằm trong chương trình giảng dạy ngữ văn phổ thông) như: Chí Phèo, chị Dậu, Xuân Tóc Đỏ, Huấn Cao, Trương Ba… 

Hiền Trang viết tập truyện với quan niệm: "Văn chương có thể trải qua vô lượng kiếp sống, liên tục sinh nghĩa, liên tục thở đều, kể cả khi tác giả đã thành người thiên cổ".

Cô cho rằng chính những người ngồi trong bóng tối ở hàng ghế khán giả, dõi theo các nhân vật chính trong ánh sáng của sân khấu, với cảm xúc khóc cười, sự cắt nghĩa, cách hiểu của họ tiếp thêm sức sống cho văn học, giúp nhân vật hư cấu tiếp tục sống thêm những đời sống khác.

Các nhân vật nổi tiếng được kể lại thông qua những nhân vật không có trong tác phẩm gốc: Chí Phèo được kể qua lời một đứa cháu trai bị dính lời nguyền của dòng tộc (Lời nguyền làng Vũ Đại); Xuân Tóc Đỏ qua lời kể của Diêm Vương xử tội (Xuân Tóc Đỏ chơi xỏ Diêm Vương).

Hai đứa trẻ qua lời một người khách tàu đêm (Những đứa trẻ sinh ra từ đêm); Trương Ba qua lời kể của linh hồn người bán thịt (Phút hồi sinh của hồn Hàng Thịt); chân dung người tử tù Huấn Cao hiện lên qua quan sát của tay đao phủ đã chặt đầu ông (Người tử tù không đầu)...

Theo tác giả, văn chương có sẵn một ngăn kéo nguyên liệu khổng lồ cho những sáng tạo phái sinh. Ngay cả những bậc thầy kể chuyện đôi khi cũng lấy ra từ đó thành phẩm có sẵn để tiếp tục đục đẽo.

Đó cũng là lý do cho sự ra đời của Những khán giả ngồi trong bóng tối - một tập hợp những nhân vật quen thuộc của văn học Việt Nam, hiện ra dưới diện mạo mới, góc nhìn mới cùng những suy tư mới.

Hiền Trang cho biết, điều khó nhất khi viết cuốn sách này, là lựa chọn phong cách cho mỗi truyện. 

"Nhất định không thể bắt chước Nam Cao kể về Chí Phèo và giáo Thứ; không thể bắt chước Tô Hoài kể về Mị; càng không thể bắt chước Nguyễn Tuân kể về Huấn Cao. Bởi như vậy, thì còn viết thêm để làm gì", cô nói.

Do đó, cô chọn cách "dịch một góc thật xa", đến khi có thể nhìn Chí Phèo, Mị hay chị Dậu qua chủ nghĩa hiện thực huyền ảo Nam Mỹ của Gabriel García Márquez; nhìn sự tĩnh lặng, cô đơn của hai đứa trẻ qua chủ nghĩa hiện đại của những kẻ lang thang như Gustave Flaubert.

Về sau, cô nhìn sự gian xảo của Xuân Tóc Đỏ qua cách trào lộng của Mikhail Bulgakov; nhìn Huấn Cao qua sự kỳ ảo kinh dị của văn học thời kỳ gothic và chủ nghĩa siêu thực.