Chân dung nhà văn người Na Uy Jon Fosse - chủ nhân Nobel Văn học 2023

Giải Nobel Văn học 2023 đã được trao cho nhà văn người Na Uy Jon Fosse (64 tuổi) "vì những vở kịch và áng văn sáng tạo, đưa lại tiếng nói cho những điều tưởng như không thể nói".

Đáng kể trong các tác phẩm của ông Fosse có bộ 7 tiểu thuyết được ông đặt tên rất đơn giản Septologien I-VII (tạm dịch: Bộ 7 tiểu thuyết, từ tập I đến tập VII).

Một số tiểu thuyết đáng chú ý khác của ông Fosse có cuốn Raudt, svart (tạm dịch: Đỏ và đen - 1983), Stengd gitar (tạm dịch: Cây guitar đóng kín - 1985), Morgon og kveld (tạm dịch: Bình minh và màn đêm - 2000), Det er Ales (tạm dịch: Aliss bên đống lửa - 2004)...

Nhận định về nhà văn Jon Fosse, ông Anders Olsson - Chủ tịch ủy ban trao giải Nobel Văn học - đánh giá: "Biên độ sáng tác của ông Jon Fosse rất rộng lớn. Ông đã viết khoảng 40 vở kịch, sáng tác rất nhiều tiểu thuyết, tuyển tập thơ, các bài luận, tác phẩm dành cho thiếu nhi và cả dịch thuật. Ông Fosse kết hợp những giá trị gốc rễ của văn hóa và ngôn ngữ Na Uy với tính hiện đại trong cách biểu đạt văn chương, nghệ thuật".

Về phần mình, sau khi trở thành chủ nhân của giải Nobel Văn học, ông Fosse đã chia sẻ với truyền thông Na Uy: "Tôi rất choáng ngợp, cũng có phần hoảng sợ. Tôi coi giải thưởng này là một sự tôn vinh dành cho văn chương và chỉ đề cao giá trị nghệ thuật của văn chương mà thôi".

Ông Fosse cho biết ông có bất ngờ khi giải thưởng gọi tên mình, nhưng cũng... không quá sửng sốt, bởi ông vốn đã được nhìn nhận như một ứng viên tiềm năng tại giải trong suốt 10 năm qua.

Những người am hiểu về văn đàn thế giới đương đại vốn đã biết đến ông. Vì vậy, ông Fosse đã có ít nhiều sự chuẩn bị về mặt tâm lý cho bản thân, dù vậy, ông chưa từng tin tưởng một cách chắc chắn rằng sẽ có ngày, mình là chủ nhân của giải thưởng Nobel Văn học.

Nhà xuất bản Fitzcarraldo (Anh) đã thường xuyên hợp tác với nhà văn Jon Fosse trong nhiều năm qua. Ông Jacques Testard - người đứng đầu nhà xuất bản - chia sẻ: "Ông Fosse là một nhân vật ngoại hạng, ông ấy tìm ra cách thức độc đáo để viết tiểu thuyết. Một khi bạn đọc tác phẩm của Jon Fosse, dù chỉ là vài dòng thôi, bạn sẽ thấy ngay chất riêng mà không ai khác có thể viết ra như thế được".

Jacques Testard nhận định tác phẩm của Jon Fosse chứa đầy sức mê hoặc, sự bí ẩn. Thực tế, ngay cả trong thế giới phương Tây, nhà văn Jon Fosse cũng chưa được đông đảo độc giả yêu văn chương biết tới.

Dịch giả Damion Searls - người đã dịch một số tác phẩm của Fosse sang tiếng Anh - cho biết ông rất phấn khích vì Fosse đã trở thành chủ nhân của giải Nobel Văn học. Giờ đây, các tác phẩm của ông Fosse sẽ được biết tới nhiều hơn.

"Lần đầu tôi dịch tác phẩm của Fosse sang tiếng Anh là từ cách đây 20 năm. Tôi đọc cuốn Melancholy bản tiếng Đức, ngay lập tức tôi hiểu rằng tác phẩm của ông Fosse rất xuất sắc và cần được dịch sang tiếng Anh. Chính từ lúc ấy, tôi bắt đầu học thêm tiếng Na Uy. Tôi đã dịch gần 10 đầu sách của ông ấy", dịch giả Damion Searls cho biết.

Các dịch giả và các nhà xuất bản từng có dịp hợp tác với nhà văn Jon Fosse đều có những nhận định rất tốt đẹp về ông. Ông Fosse được nhận xét là người nhân hậu, khôn ngoan, khiêm tốn, thân thiện và thiện chí. Con người ông trong văn chương, trong đời thường hay trong công việc vẫn luôn là một.

Các tác phẩm của ông Fosse được nhận xét là đưa lại sự bình an, thanh thản cho độc giả. Cách thức tương tác, ứng xử của ông trong công việc và trong đời sống cũng được nhiều cộng sự thân thiết nhận xét là rất giống với những gì ông biểu đạt trong văn chương.

Ông Jon Fosse sinh năm 1959 ở thành phố Haugesund, thuộc bờ tây của Na Uy. Ở tuổi lên 7, ông từng suýt mất mạng trong một vụ tai nạn. Ông Fosse nói rằng đây là trải nghiệm quan trọng nhất trong tuổi thơ của ông. Trải nghiệm "cận tử" đã giúp ông trở thành một nghệ sĩ về sau này.

Ở tuổi thiếu niên, ông từng muốn là một nghệ sĩ guitar chuyên chơi nhạc rock, sau dần, ông nhận ra tình yêu dành cho việc viết lách.

Cuốn tiểu thuyết đầu tay của ông - Raudt, svart (tạm dịch: Đỏ, đen) - ra mắt hồi năm 1983. Vở kịch đầu tiên của ông được trình diễn trên sân khấu - Og aldri skal vi skiljast (tạm dịch: Và chúng ta sẽ không bao giờ chia xa) - được trình diễn tại Nhà hát Quốc gia ở Bergen, Na Uy, hồi năm 1994.

Ông Jon Fosse hiện là biên kịch nổi tiếng hàng đầu tại Na Uy. Ông đã viết hơn 30 vở kịch. Các tác phẩm kịch nghệ của ông liên tục được trình diễn trên các sân khấu ở Na Uy, có thể kể tới các vở như Namnet (tạm dịch: Cái tên), Vinter (tạm dịch: Mùa đông) hay Ein sommars dag (tạm dịch: Một ngày mùa hè).

Bộ tiểu thuyết 7 tập Septologien I-VII được ông cho ra mắt công chúng trong giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2021. Tác phẩm xoay quanh một họa sĩ già có tên Asle. Họa sĩ sống một mình bên bờ biển phía tây nam Na Uy và hồi tưởng lại toàn bộ cuộc đời mình.

Trong bộ tiểu thuyết còn xuất hiện một họa sĩ Asle khác sống ở thành phố Bergen, người này bị nghiện rượu. Cả hai người họa sĩ có tên Asle đều chìm đắm trong những câu hỏi khó trả lời về ý nghĩa của sự tồn tại, cái chết, niềm tin và tình yêu...

Ông Jon Fosse hiện tại sống ở Na Uy và Thụy Sĩ. Ông sẽ nhận giải Nobel Văn học tại Stockholm, Thụy Điển, vào ngày 10/12 năm nay. Phần thưởng bằng tiền mặt dành cho ông là 11 triệu krona Thụy Điển (tương đương gần 24,4 tỷ đồng).