Người đàn ông dành cả thanh xuân để sưu tầm đá cổ

Đổi quần áo để lấy đá cổ

Ông Văn Đình Thành (67 tuổi, ở TP Kon Tum, tỉnh Kon Tum) hơn 30 năm lặn lội khắp nơi sưu tầm đồ cổ. Đến nay, ông đã có gia tài đồ sộ với hơn 15.000 cổ vật của người tiền sử ở nhiều niên đại khác nhau.

Ngược miền ký ức, ông Thành cho hay, sau khi tốt nghiệp Học Viện kỹ thuật Phú Thọ với tấm bằng kỹ sư cơ khí, ông tiếp tục học thêm 2 năm rồi ở lại trường giảng dạy. Trải qua 5 năm công tác, ông về Kon Tum sinh sống và tham gia vào hợp tác xã cơ khí. Đến năm 1989, ông Thành cùng một người bạn lên làng Lung Leng (xã Sa Bình, huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum) làm mỏ khai thác vàng (thời điểm này việc khai thác vàng chưa bị cấm). Cũng từ đây, ông Thành đã tìm thấy những hòn đá độc đáo nên ông đã mang về nghiên cứu.

“Thời đó, chỉ có những người phụ việc đãi vàng và người dân mới có thể tìm thấy những hòn đá kì lạ, độc đáo. Vì trên này dân thiếu thốn đủ thứ nên tôi đã mang thực phẩm, quần áo để đổi lấy những hòn đá lạ. Những hòn đá này có hình thù của cày, cuốc, rìu, nhiều nét giống vật dụng lao động sản xuất của người xưa. Chính vì vậy, tôi đã sưu tập và mang về quan sát, tìm hiểu. Những hòn đá tuy vô tri, vô giác nhưng lại có một sức hút kì lạ đối với tôi.”, ông Thành bộc bạch.

Đến năm 1990, ông Thành đã lưu giữ được hơn 2.000 hòn đá lớn, nhỏ với hình thù khác nhau. Lúc này, ông Thành bắt đầu đọc sách báo, để tìm hiểu về những hòn đá bí ẩn và biết được đây là đồ của người xưa chế tác. Tuy nhiên, do không có kiến thức về đồ đá, khoa học khảo cổ nên ông chỉ dừng lại ở việc sưu tập và không ngừng đặt những dấu hỏi về chúng.

Khoảng năm 1993, PGS.TS Nguyễn Khắc Sử - Trưởng phòng Nghiên cứu thời đại đồ đá cùng các cộng sự tại Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam khi hay tin ông Thành lưu giữ hàng nghìn đồ vật bằng đá nên xin phép ở lại nhà ông để nghiên cứu liên tục 7 ngày.

“Dưới căn nhà này, tôi và PGS.TS Nguyễn Khắc Sử có một khoảng thời gian ngắn miệt mài phân tích nghiên cứu những hòn đá cổ vật. Trong đó, những viên đá tưởng chừng như không có giá trị lại được PGS.TS Nguyễn Khắc Sử xác định là những công cụ làm bằng đá gắn liền với cuộc sống, lao động sản xuất và sự phát triển của dân tộc Việt tiền sử sống tại Tây Nguyên.

Nhờ có PGS.TS Nguyễn Khắc Sử tôi mới biết về giá trị lịch sử của những hòn đá tưởng chừng như vô tri, vô giác ấy. PGS.TS cũng giúp tôi phân loại theo các thời kỳ, hình dáng và chất liệu. Khi có một chút hiểu biết về cổ vật của người tiền sử càng thôi thúc tôi tìm kiếm, sưu tập thêm nhiều vật dụng khác”, ông Thành tâm sự.

Kho đá cổ trên Cao Nguyên

Trong căn nhà nhuốm màu thời gian của gia đình, những hiện vật quý giá, có niên đại hàng nghìn năm về trước được ông Thành xếp gọn gàng trong ngăn tủ. Số còn lại do không đủ chỗ cất giữ nên ông xếp gọn để trong thùng cát-tông. Từ trong chiếc tủ gỗ, ông Thành đã lấy cuốn sổ được gói kĩ ghi lại ngày, tháng và địa điểm nhặt được những cổ vật đang lưu giữ. Sau khoảng thời gian dài miệt mài tìm kiếm, bộ sưu tập ông Thành đã sở hữu hơn 15.000 mẫu hiện vật công cụ thủ công và trang sức bằng đá.

Sau thời gian tìm tòi qua sách báo, mạng Internet và nhờ sự giúp đỡ của các chuyên gia ông Thành cũng phân loại, phục dựng và tái hiện được rất nhiều công cụ làm bằng đá của người Việt tiền sử. Do không đủ không gian lưu giữ hàng ngàn cổ vật thời xưa, ông Thành đang dự định xây dựng một bảo tàng tư nhân nhằm lưu giữ, bảo vệ để những hiện vật của người tiền sử không bị thất lạc.

Điều ông Thành còn ấp ủ là tìm kiếm người tiếp nối công việc mà ông đã dành cả đời để thực hiện. “Những cổ vật đối với bản thân tôi như là đứa con tinh thần. Đó là tất cả tâm huyết của tôi đặt vào. Không chỉ vậy, đó là bảo vật truyền thống, thiêng liêng của thế hệ đi trước để lại. Tuy nhiên tôi già rồi, sức khỏe cũng giảm sút. Sau này không biết ai sẽ thay tôi canh giữ những cổ vật này. Đó là điều tôi lo lắng nhất hiện nay bởi những cổ vật này là giá trị văn hóa của người Việt ta từ ngàn đời qua”, ông Thành trầm ngâm.

Các cổ vật trong bộ sưu tập của ông Thành chủ yếu có niên đại từ hậu kỳ Đá mới đến sơ kỳ thời đại Kim khí, từ 4.000 năm đến 2.000 năm cách ngày nay. Giá trị nổi bật của sưu tập này là khối lượng tư liệu đồ sộ, loại hình hiện vật phong phú phản ánh các các khía cạnh khác nhau trong hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội thời Tiền sử và sơ sử ở Kon Tum. Những cư dân này đã từng cư trú, khai phá vùng đất dọc đôi bờ sông, nhất là chỗ hợp lưu của sông Đắk Bla và sông Krông Pôkô, trên đất các huyện Sa Thầy, Đức Cơ, TP Kon Tum.