Nghệ sĩ, nghệ nhân Xuân Huy tiết lộ về bộ sưu tập violin sứ độc bản

3 cây khác, một cây thuộc quyền sở hữu của Nhật hoàng - đang được trưng bày tại Hoàng cung Tokyo, 2 cây còn lại được các nhà tài phiệt sưu tầm.

Sinh trưởng trong một gia đình giàu truyền thống nghệ thuật khi có bố là nghệ sĩ violin, mẹ là ca sĩ, nghệ sĩ Xuân Huy đã sớm bộc lộ năng khiếu với loạt thành tích ấn tượng. Năm 13 tuổi, Xuân Huy đứng trong top 16 Thần đồng âm nhạc thế giới, tổ chức ở Venhepsky (Ba Lan). Đến năm 16 tuổi, anh học hệ trung cấp âm nhạc ở Gnhexinsky, Moscow.

Sau đó, Xuân Huy học tiếp hệ đại học ở Học viện Tchaikovsky. Anh là người Việt Nam duy nhất chơi trong Dàn nhạc Giao hưởng Century của công nương Diana suốt 8 năm liền. 17 tuổi, Xuân Huy trở thành thủ khoa đầu vào khoa Violin - Nhạc Viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam). Nam nghệ sĩ cũng chính là anh trai của kiện tướng dancesport Khánh Thi.

Hơn hai thập kỷ qua, Xuân Huy ít xuất hiện trước công chúng mà tập trung với vai trò nghệ nhân làm đàn. Anh là người Việt Nam đầu tiên chế tác ra một cây vĩ cầm được làm từ sứ, cũng như giới thiệu đến cây đàn violin bằng sứ đầu tiên của thế giới.

Xuân Huy chia sẻ, anh giữ lại chiếc violin sứ đầu tiên mình chế tác bởi nó như "tài sản vô giá", đánh dấu bước ngoặt lớn trong cuộc đời nghệ thuật khi anh trở thành nghệ nhân đầu tiên và duy nhất trên thế giới có thể làm violin sứ.

Anh bắt tay vào chế tác cây đàn này từ năm 2017 và mất 6 năm (năm 2021) mới hoàn thiện. Cây đàn được chế tác theo lối giả cổ kết hợp sơn mài cùng những hoa văn cổ điển châu Âu... và hoàn toàn có thể chơi nhạc với âm thanh chuẩn.

Ðàn nặng hơn 825gr tính cả phụ kiện bằng gỗ, tức chỉ gấp đôi đàn gỗ. Ðây là trọng lượng gần như không tưởng đối với sứ để đạt tới kích thước chuẩn của violin 4/4. Chất lượng âm thanh của violin sứ dường như tốt hơn một số loại vật liệu thay thế khác như sợi carbon hay thủy tinh. Do chất liệu sứ khi đạt độ mỏng thích hợp sẽ cho tiếng ngân thanh, vang nhưng vẫn có độ trầm lý tưởng để làm nhạc cụ.

Cũng giống như 3 violin sứ khác, chiếc violin sứ đầu tiên được nghệ nhân Xuân Huy đăng ký bản quyền tại Cục Sở hữu Trí tuệ Việt Nam và một số nước khác trên thế giới.

"Đây là tác phẩm độc bản không chỉ của Việt Nam mà cả quốc tế bởi cho đến hiện tại, chưa một ai có thể làm được violin sứ. Với việc đã đăng ký bản quyền quốc tế từ năm 2018, rất khó để một nghệ nhân nào khác giành được quyền chế tác đàn sứ của tôi", anh khẳng định chắc chắn.

Nghệ nhân đầu tiên làm đàn violin của thế giới là Gasparo Bertolotti, thành phố Brescia (Italy) vào cuối thế kỷ 15 hoặc đầu thế kỷ 16. Không ít cây vĩ cầm của nhà chế tác nổi tiếng này được đấu giá lên tới con số vài triệu đến vài chục triệu USD (trên 1.000 tỷ VNĐ).

Sở hữu một gia tài đắt đỏ dù hiện tại chỉ còn một cây violin sứ có thể chơi được, Xuân Huy vẫn khẳng định chưa bao giờ nghĩ đến chuyện định giá chúng. Bởi theo anh, mọi sự so sánh đều là khập khiễng. "Tôi không nói đàn của mình trị giá rất nhiều triệu USD bởi nó độc bản, nhưng thực sự nó là vô giá", nghệ sĩ violin Xuân Huy cho biết.

Không chỉ là một nghệ sĩ violin hàng đầu, anh còn nổi tiếng chế tác violin gỗ. Tuy nhiên, khi bắt tay vào làm violin sứ, Xuân Huy mất rất nhiều năm dày công nghiên cứu. Đầu tiên anh phải làm đàn sứ bằng gỗ có kích thước to hơn đàn sứ theo một tỷ lệ chính xác để sau khi anh đổ khuôn thạch cao, nung ở nhiệt độ nhất định, đàn sẽ "ngót" về đúng tỷ lệ.

Ở bên trong cây đàn là một "ma trận" về kỹ thuật mà anh phải xử lý trong nhiều năm để đàn có thể chơi được. "Nói đơn giản, công việc của tôi giống như cho vào lò cái 1 xe máy nhưng rút ra được cái máy bay", anh thổ lộ.

Mỗi lần nung, anh tính toán sắp xếp sao cho phôi đàn được hưởng nhiệt đồng đều nhất, nhưng khi ra lò chúng vẫn rất khác nhau về tiếng. Chỉ cây nào đạt 95-97% so với chuẩn mới được anh giữ lại, đảm bảo tính độc bản. Tự tay anh trang trí cho từng cây.

Để theo đuổi giấc mơ làm đàn sứ, Xuân Huy thú nhận, anh phải hy sinh rất nhiều. Đó là tiền bạc, thời gian, tình cảm… và rất nhiều điều khác trong cuộc sống, thậm chí em gái Khánh Thi còn bảo anh trai "khùng" vì đam mê "không tưởng".

Anh từng "cày tung" các làng gốm nổi tiếng của miền Bắc như Bát Tràng, Hải Dương… nhưng đều nhận được cái lắc đầu từ các nghệ nhân cao thủ nhất về sứ. "Có người để lại nhà, kim cương, có người để lại gia phả.

Tôi không có tất cả những thứ đó và nghĩ rằng mình là người biết chơi đàn, biết làm đàn không tồi và làm bằng chất liệu sứ cũng hay bởi nó hội tụ đủ "ngũ hành" (Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ).

Khi mày mò tìm hiểu, nhiều người bảo tôi "không làm được đâu, khó đấy". Tôi bắt đầu kết hợp nhiều nghệ nhân, lò, xưởng... và tạo ra khuôn mẫu cho đàn. Nhiều khi tôi ngửa mặt lên trời than: "Sao khó thế?". Và sau nhiều năm bền bỉ, cần mẫn, anh đã chế tác thành công.

Hiện tại, ngoài violin sứ đầu tiên trên thế giới, trong ngôi nhà của nghệ nhân Xuân Huy còn trưng bày rất nhiều mẫu violin sứ anh chế tác trong quá trình nghiên cứu.

Mỗi cây đàn lại gắn với một giai đoạn anh nghiên cứu. Có chiếc anh chưa ưng về khuôn, có chiếc lại chưa đạt được độ mỏng… anh đều giữ lại, tự tay trang trí cho chúng trở thành tác phẩm tranh sứ để trưng bày làm kỷ niệm.

Xuân Huy được mệnh danh thần đồng âm nhạc và là người Việt Nam duy nhất chơi trong dàn nhạc giao hưởng Century của cố công nương Diana trong 8 năm liền. Từ khi về nước, anh đam mê theo đuổi chế tác đàn violin.

Từ những năm 2000, anh gần như sống tách mình khỏi hoạt động nghệ thuật, dành toàn tâm toàn ý nghiên cứu việc chế tác đàn violin bằng sứ. Anh bắt đầu nghiên cứu từ năm 2014 và năm 2017 anh đã trở thành người Việt Nam đầu tiên, cũng là người duy nhất trên thế giới chế tác thành công violin sứ.

Năm 2019, anh được tổ chức kỷ lục Việt Nam đã chính thức trao bằng xác lập kỷ lục "Người chế tác và biểu diễn đàn violin bằng sứ đầu tiên tại Việt Nam". Khán giả còn biết đến Xuân Huy ở vai trò thành viên của chương trình Siêu trí tuệ Việt Nam và người khởi xướng chơi nhạc giao hưởng trên đường phố với chương trình dài hơi Luala concert (2011).

Ảnh: Nhân vật cung cấp