Mâm cỗ ngày tết của người Khơ Mú

Thứ hai, 27/01/2014 - 01:50

(Dân trí) - Ngày tết, người Khơ mú dâng lên tổ tiên mâm cổ đặc sắc với nhiều món ăn truyền thống mang đậm hương vị của núi rừng.

Khi việc nương rẫy đã xong, lúa đã chất đầy kho, những cành đào bắt đầu khoe sắc tô điểm cho bản làng cũng là lúc đồng bào Khơ mú chuẩn bị đón tết cổ truyền. Với mong muốn, có được một năm mới vui vẻ, may mắn, gia đình hạnh phúc, các gia đình người Khơ mú luôn chu tất trong việc chuẩn bị mâm cỗ dâng cúng tổ tiên.Việc chuẩn bị cho ăn Tết tuy không cầu kỳ nhưng cũng đầy đủ các sản vật, đủ món gia truyền.

Đã thành truyền thống, trong ngày tết cổ truyền, mỗi gia đình Khơ Mú đều phải mổ một con lợn dù to hay nhỏ để cúng tổ tiên. Lợn cúng tổ tiên và ma nhà của đồng bào Khơ Mú không mổ trước tết mà tùy thuộc vào từng gia đình và những kiêng kị mà họ sẽ mổ lợn cúng vào ngày mồng một, mồng hai hay mồng ba tết. Khi mổ lợn, gia chủ mời dân làng tới dự và ăn tết cùng gia đình. Đây là dịp gia chủ cảm ơn bà con lối xóm trong một năm đã giúp đỡ gia đình và là dịp để mời dân làng uống rượu.

Mâm cỗ ngày tết của dân tộc Khơ Mú.

Bên cạnh đó, bánh đồng bào Khơ mú thường gói rất nhiều bánh chưng (ma gựp) để dâng lên tổ tiên và đây cũng là món quà đầu năm ông bà mừng tuổi cho con cháu. "Ma gựp" bằng gạo nếp, nhân thịt lợn với đỗ hay lạc. "Ma gựp" gói lá dong buộc bốn lạt, hình khum khum dài. Bánh chưng của đồng bào Khơ Mú thường được gói từ sau ngày mồng một tết khi đã mổ lợn cúng để lấy thịt lợn làm nhân bánh. Đồng bào ăn tết cho tới rằm tháng giêng nên bánh chưng được gói liên tục nếu trong nhà hết bánh.

Bên cạnh đó, tô điểm trên mâm cỗ ngày tết của người Khơ mú còn có đầy đủ các món ngon truyền thống, bao gồm các món ăn khô hay món canh.

Các món ăn gồm có: món luộc (thịt lợn, thịt gà, thịt trâu luộc, lòng lợn, lòng trâu, lòng bò), món nướng: cá nướng, thịt lượn, thịt trâu, thịt bò... Ngoài ra còn có món xương lam, người Khơ Mú lấy xương sụn băm nhỏ lẫn với các loại gia vị mắc khẻn, ớt cay, muối... rồi nhồi vào ống nứa, nướng trên than hồng; Món mọc có thể là mọc thịt gà, mọc thịt lớn hay là mọc nấm rừng. Người ta lấy thịt gà, hay thịt lợn hoặc nấm rừng làm sạch, cắt nhỏ trộn gia vị rồi dùng lá chuối rừng để gói, sau đó đem hông chín.

Các mọc canh bao gồm: Canh pịa (grong bria), đây là món ăn độc đáo nhất, người ta lấy phụ tạng của trâu, bò hay lợn, thịt thăn băm nhỏ đem trộn gia vị, vèo non rồi đem nấu chín; Món lám nhọc (đong uru) – đây là món canh thập cẩm, nấu lẫn các loại rau bí, quả bí non, rau bon, ớt non, da trâu nướng giòn, thịt sóc, xôi nướng giòn,.. tất cả cho vào ống nứa đem lam chín. Khi sôi lấy que tre vót nhọn sọc liên tục đến khi nhuyễn. Khi đổ ra bát nó sền sệt, sánh dùng xôi nếp nắm chấm quệt ăn rất thơm ngon.

Trên mâm cỗ ngày tết của người Khơ Mú còn có Bí đỏ (pridim), Khoai sọ (sroclui) hông chín và cả bó mía tím (clui mês) để trang miệng sau khi ăn xong.

Các món ăn truyền thống đều lấy nguyên liệu được từ cây rừng, từ ao vườn, nương rẫy và thơm ngon hơn dưới những bàn tay khéo léo của các bà nội trợ chế biến thành món ăn đặc sản. Đến thăm đồng bào Khơ Mú trong ngày tết Mạc chiêng mà không thưởng thức những món ăn độc đáo nơi đây thì chưa thấm hết tinh người Khơ mú, chưa hiểu hết cái độc đáo của ẩm thực của người Khơ Mú.

Vi Hợi - Nguyễn Duy