Lần đầu tiên có triển lãm vẻ đẹp của Văn Miếu - Quốc Tử Giám về đêm

Bia Đề danh Tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã vinh dự được trao tặng danh hiệu Di sản văn hóa thế giới ở hạng mục Di sản tư liệu Thế giới khu vực Châu Á - Thái Bình Dương năm 2010, đúng vào dịp Hà Nội long trọng kỷ niệm đại lễ 1000 năm Thăng Long Hà Nội. Một năm sau đó, năm 2011, bia Tiến sĩ tiếp tục được UNESCO ghi danh vào mục Di sản Tư liệu Thế giới trên phạm vi toàn cầu.

Đến 10/5/2012, toàn bộ di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám được Chính phủ công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt và ngày 14/1/2015, 82 tấm bia Tiến sĩ này đã được Chính phủ công nhận là Bảo vật Quốc gia. Trong lĩnh vực nghiên cứu mỹ thuật, bia đề danh Tiến sĩ từ lâu đã đi vào các trang sử vàng của mỹ thuật nước nhà.

Ở Văn Miếu-Quốc Tử Giám, bia Đề danh Tiến sĩ là loại văn khắc trên đá ghi lại danh tính của các vị khoa bảng đỗ đạt với mục đích: Ca ngợi hoàng triều, chính quyền phong kiến đương thời; Tôn sùng Nho học; Vinh danh người đỗ đạt và khuyên răn kẻ sĩ.

Trong bốn mục đích trên, nội dung khuyên răn kẻ sĩ là đặc điểm độc đáo nhất của 82 tấm bia đề danh tiến sĩ của Việt Nam. Ý nghĩa đề cao liêm sỉ, phẩm cách bậc sĩ phu không chỉ thể hiện qua ngôn từ hùng hồn, cương nghị và sắc bén mà còn thể hiện một cách dung dị, sâu lắng và trực giác bằng ngôn ngữ tạo hình điêu luyện. Chính vì đây là điểm độc đáo quyết định hình thức nghệ thuật của 82 tấm bia đề danh Tiến sĩ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Hà Nội.

Xuất hiện gần như hầu hết trên 82 tấm bia Đề danh, hoa bảo tiên (宝仙花) là loài hoa hư cấu từ hoa sen, hoa cúc, và hoa mẫu đơn. Đây là loài hoa có nguồn gốc từ Phật giáo nhưng thể hiện sâu sắc ý niệm về sự dung hòa, tích hợp và vượt gộp các giá trị, cũng có thể gọi hoa bảo tiên là biểu tượng ý vị cho tam giáo tịnh hành (hoa sen đạo Phật, hoa cúc đạo Lão, hoa mẫu đơn đạo Nho). Cùng với Khuê Văn Các, hoa bảo tiên trên những tấm bia Tiến sĩ ở Văn Miếu-Quốc Tử Giám phản ánh đầy đủ giá trị văn hóa Thăng Long - Đại Việt, hội tụ những giá trị tinh hoa nhất của dân tộc và nhân loại để từ đây lan tỏa đi muôn phương.

Với những giá trị đó, vào ngày 15/12/2017 tại nhà Thái học di tích Văn Miếu-Quốc Tử Giám sẽ diễn ra triển lãm “Lung linh sao Khuê”. Triển lãm giới thiệu 47 bức ảnh thể hiện vẻ đẹp của Văn Miếu - Quốc Tử Giám về đêm với phần trọng tâm là kiến trúc Khuê Văn Các và dãy nhà bia. Ngoài ra, còn có một số bức ảnh về thành bậc Văn Miếu Môn, không gian nội thất tòa Đại Bái, không gian nội thất điện Đại Thành, không gian nội thất nhà Tiền đường, khu Thái học…

“Lung linh sao Khuê” mong muốn giới thiệu đến công chúng những tinh hoa nhuần nhị, hương sắc thâm trầm, trí tuệ của không gian thiêng Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Trong tĩnh lặng của màn đêm, lặng nhìn hồi lâu trước những tấm bia Đề danh Tiến sĩ chúng ta như cảm thấy vóc dáng các vị tiên hiền từng gắn bó với nền quốc học, với Văn Miếu - Quốc Tử Giám và càng thấm thía với những lời khắc ghi “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”.

Hà Tùng Long