Độc đáo nghi lễ thờ cúng tổ tiên của dân tộc Thái

Khác với các dân tộc khác, dân tộc Thái miền Tây xứ Nghệ lại có nghi lễ thờ cúng tổ tiên trong dịp Tết hết sức riêng biệt và độc đáo...

Thờ cúng tổ tiên trong dịp Tết là hình thức thờ cúng riêng ở từng dòng họ của dân tộc Thái.

Xên đăm (theo từng dòng họ), Xên hươn (từng gia đình). Xên đăm là tục lệ cúng ma họ (Phí đăm).

Xên đăm do những gia đình trong cùng dòng họ tổ chức vào dịp Tết. Đây là dịp mà để con cháu trong dòng họ nhớ về cội nguồn và cũng là dịp để con cháu trong một đong họ mời ông bà tổ tiên về chung vui với cháu con dịp đầu năm mới.

Đồng bào dân tộc Thái tin rằng ông bà tổ tiên tuy mất đi nhưng vẫn sinh hoạt như ở dương gian, linh hồn tổ tiên, ông bà luôn phù hộ, chở che cho con cháu trong cuộc sống hằng ngày được tốt đẹp hơn.

Lễ cúng Xên đăm (ma họ) bao gồm: bánh chưng, một con lợn, một con gà, 3 đĩa xôi, 5 gói hò mọc, một chai rượu, một chum rượu cần... Tất cả những lễ vật này sẽ được bàn tay khéo léo của người phụ nữ sắp xếp trong mâm cúng rồi được đưa đến đền thờ của dòng họ.

Tiếp đó trưởng họ tiến hành nghi lễ cúng gọi Phí đăm đăm (ma họ) về ăn Tết chung vui cùng với con cháu.

Ông Lương Văn Yết - trú tại bản Bua, xã Châu Phong (huyện Quỳ Châu) chia sẻ: “Dòng họ chúng tôi, từ bao đời nay vẫn thường tổ chức lễ cúng ma họ vào mùng một Tết. Năm nay dòng họ chúng tôi con cháu về đông đủ, nên lễ vật trong mâm cúng cũng nhiều hơn. Bước sang năm mới chúng tôi mong muốn tổ tiên, ông bà sẽ phụ hồ độ trì cho tất cả mọi người trong dòng họ”.

Xên hươn là lệ cúng ma nhà (Phí hươn), do những người chung sống trong một gia đình tổ chức. Phí hươn theo quan điểm của người Thái là người ông, người bà, cha mẹ đã khuất.

Ma nhà được thờ ngay ở giữa gian nhà trong ngay cạnh chỗ nằm của chủ nhà gọi là “hòng”. Bàn thờ ma nhà trong ngày Tết rất đơn giản, bao gồm: Một đĩa trầu cau, hai bát nước chè, một đầu lợn (đã luộc chín), một con gà, bánh chưng, hai cây mía, một chai rượu và hai bộ quần áo (bao gồm: áo thổ cẩm, quần, một chiếc váy, một chiếc khăn piêu).

“Theo quan niệm của dân tộc Thái chúng tôi, trong ngày Tết không thể thiếu hai cây mía và bộ quần áo được dệt bằng vải thổ cẩm. Vì cây mía là biểu tượng cho sự ngọt ngào trong gia đình. Còn bộ quần áo dệt bằng vải thổ cẩm là sự tri ân của người phụ nữ trong gia đình với ông bà đã khuất, riêng đầu lợn để trên bàn thờ phải cúng từ mùng một đến mùng 3 Tết”, bà Vi Thị Thu - trú tại bản Xóm Mới, xã Châu Phong cho biết.

Bên cạnh những tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, người thái ở Miền tây xứ Nghệ còn có nhiều tín ngưỡng sơ khai như: các tín ngưỡng về linh hồn, ma thuật về tình yêu...

Nguyễn Duy