Độc đáo nghệ thuật điêu khắc gỗ của đồng bào Cơtu Quảng Nam

Đồng bào Cơtu sinh sống ở các huyện Nam Giang, Đông Giang và Tây Giang của tỉnh Quảng Nam. Ngoài những phong tục tập quán, văn hóa, lễ hội và những nghi thức bản địa độc đáo; đồng bào Cơtu còn có một loại hình nghệ thuật đặc sắc, đó là nghệ thuật điêu khắc gỗ…

Nghệ thuật điêu khắc thể hiện về thế giới cuộc sống xung quanh cũng như khát vọng lưu giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể truyền thống của dân tộc mình.

Điêu khắc của người Cơtu có từ lâu đời. Ở các Gươl (nhà sinh hoạt chung của làng) hay trong từng mái nhà của đồng bào đều được trang trí bằng điêu khắc đủ loại. Điêu khắc về con người, loài vật hay những sinh hoạt cộng đồng, lễ hội...

Ngày nay, ở các làng, bản... đồng bào Cơtu đã khôi phục Gươl theo đúng kiểu dáng kiến trúc và các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc gỗ, hội họa truyền thống; đặc biệt là những bức tranh điêu khắc trên gỗ rất đa dạng và sống động.

Với những bức tượng và những tấm tranh điêu khắc gỗ đã làm cho Gươl trở thành một biểu tượng, là niềm tự hào của đồng bào Cơtu, là nơi thể hiện những tinh túy của nghệ thuật điêu khắc, hội họa.

Các tác phẩm điêu khắc gỗ của đồng bào Cơtu là những nét phát họa đơn giản, với những nhát gọt, đẽo không cầu kỳ về đường nét nhưng cũng phản ánh được nhân sinh quan, thế giới quan của đồng bào Cơtu về vũ trụ, trời đất, vạn vật cũng như phong tục, tập quán, sinh hoạt, lao động, sản xuất...

Với những công cụ đơn giản tự tạo như cái rựa, rìu, đục... nghệ nhân người Cơtu đã khéo léo đục đẽo nên những bức tranh gỗ đầy màu sắc và rất sinh động. Đó là những bức điêu khắc diễn tả cảnh sinh hoạt, lao động, sản xuất, vui chơi thường ngày của đồng bào như uống rượu, giã gạo, múa tung tung za zá, đánh chiêng, trống... hoặc diễn tả một buổi đi săn của các chàng trai Cơtu.

Màu chủ đạo trên những tác phẩm điêu khắc này được đồng bào hay sử dụng là màu chàm đen - là màu của đất và màu đỏ - là màu của mặt trời. Đây là hai màu sắc của hai vật thiêng không thể thiếu trong đời sống của đồng bào Cơtu. Màu đỏ lấy từ củ nâu, màu chàm từ cây tà râm, màu nâu từ củ ma rớt để trang trí trên tượng gỗ.

Chỉ bằng kinh nghiệm, sự tiếp nối truyền thống và khả năng quan sát thực tiễn, các nghệ nhân Cơtu đã tạo nên những tác phẩm nghệ thuật trên gỗ độc đáo mộc mạc, nguyên sơ từ chất liệu, ý tưởng, đường nét, bố cục đến cả màu sắc của tác phẩm.

Tin, ảnh: N.Cường-C.Bính