Di tích Đồng Miếu ở Phú Yên: Phát hiện phế tích Chăm Pa cổ nhất

Mới đây, Sở VH-TT-DL tỉnh Phú Yên phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tổ chức báo cáo sơ bộ quá trình khai quật di tích Đồng Miếu, TS Nguyễn Tiến Đông, Trưởng Phòng Nghiên cứu khảo cổ học đô thị, Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam chủ trì.

Theo báo cáo, Di tích Đồng Miếu nằm ở thượng nguồn sông Ba, cách TP.Tuy Hòa (Phú Yên) chừng 10 km và cách Thành Hồ (Trung tâm hành chính của Chăm Pa xưa, nay là Trung tâm hành chính H. Phú Hòa) chừng 2 km.

Theo TS Đông, di tích Đồng Miếu là một phế tích Chăm Pa. Hiện tại, đoàn khảo cổ đã khai quật được phần tường phía tây của kiến trúc, mặt tường cao khoảng 6,7m, không còn bộ mái.

Theo tính toán, cả khối kiến trúc có thể cao đến 15m. Căn cứ vào các đồ gốm thu được, đặc điểm kiến trúc và chất liệu gạch, đoàn khảo cổ đã xếp di tích vào niên đại khoảng thế kỷ thứ IV-V. Qua khảo cổ, Di tích Champa bước đầu được ghi nhận là một kiến trúc đền thờ, hay còn gọi là tháp Chàm.

Theo TS Đông, tháp này thuộc loại tháp nhỏ nhưng xây toàn bằng gạch, không có chút cấu kiện đá nào. Tháp này có 2 lần xây dựng, tại phần thân tháp gần góc Tây Bắc lộ diện hai lớp gạch xây ốp vào mặt tường đã có trước, việc xây ốp như vậy chỉ để tăng bề dày của tháp nhằm chịu một lực đè nén từ trên xuống.

“Điều đặc biệt khác với các tháp Chăm khác là họ dùng một loại dầu thực vật mà theo nghiên cứu của chúng tôi, thì đây có thể là dầu rái được trộn với một chất nào đó tạo ra hợp chất lỏng vữa rồi người ta quét lên mặt gạch, nên quan niệm về giữa các viên gạch Chăm không có chất kết dính là sai lầm. Nó có chất kết dính, nhưng rất mỏng nên người ta nhận không ra”, TS Đông nói.

Theo TS Đông, căn cứ vào loại gạch, chất liệu khác nhau của hai lần xây dựng, các nhà khảo cổ dần đi đến giả thuyết lần đầu xây dựng tháp này vào khoảng thế kỷ 4, lần sau muộn hơn, khoảng thế kỷ thứ 5.

“Đây là di tích đền tháp xây gạch Chăm Pa có niên đại sớm nhất được biết đến lần đầu tiên trong văn hóa Chăm xưa. Di tích này chưa bao giờ được các nhà khoa học Pháp biết đến. Từ trước đến nay, các nghiên cứu về kiến trúc Chăm Pa đều cho rằng có từ thế kỷ thứ 7” TS Đông nhấn mạnh về di tích này.

Ngoài di tích cổ, các nhà khảo cổ còn phát hiện thêm khu vực xung quanh di tích có dấu tích của một cây cầu và một con đập, có thể đây là sản phẩm của thời kỳ Chăm Pa. Trên nền đất gần nơi con sông cổ và con đập, đoàn khảo sát đã thu lượm được những mảnh gốm Chăm cổ, gốm có hoa văn in ô vuông kiểu Hán.

Trung Thi