Chuyện về "phép thử độc giả" của tác giả Harry Potter

Phép thử độc giả của J.K. Rowling

Chuyện nữ tác gia J.K. Rowling dùng bút danh Robert Galbraith để xuất bản cuốn tiểu thuyết mới hầu như xuất hiện trên khắp các mặt báo trong tháng 7 này. Nó được coi như một câu chuyện thú vị hy hữu trong giới xuất bản. Tuy vậy, đây vẫn chưa phải câu chuyện thú vị nhất từng xảy ra trong lịch sử ngành xuất bản.

Rowling, tác giả của bộ truyện Harry Potter với hơn 450 triệu bản bán ra trên khắp thế giới, được coi là nhà văn thành công nhất trong giới văn chương của thế kỷ này. Còn nhà văn “Robert Galbraith” với cuốn tiểu thuyết trinh thám “The Cuckoo’s Calling” (Tiếng gọi của con chim cúc cu) thì chẳng có chút tiếng tăm gì và vì thế số lượng sách bán ra thật èo uột.

Thú vị thay khi Rowling và Galbraith thật ra chỉ là một. Rowling đã sử dụng tên giả để xem thái độ của độc giả và các nhà phê bình đối với tác phẩm của mình ra sao. Cuốn sách vẫn được khen ngợi nhưng doanh số bán ra thì thật thê thảm.

Rồi khi bí mật đó được tiết lộ, ngay lập tức “Tiếng gọi của con chim cúc cu” đứng đầu bảng xếp hạng những sách bán chạy nhất. Hàng loạt các đơn vị đặt hàng tái bản cuốn sách. Đối với Rowling, trải nghiệm lần này thật thú vị:

“Thật tuyệt vời khi xuất bản sách mà không bị các đơn vị quảng cáo thổi phồng tác phẩm hoặc chịu sức ép từ sự kỳ vọng quá lớn của độc giả, tôi đã có được một niềm vui giản dị là nhận được phản hồi trung thực từ phía các nhà phê bình và độc giả”.

Tuy vậy, cần phải hiểu rằng những người đứng đầu nhà xuất bản đã biết từ đầu rằng Robert Galbraith chính là Rowling. Họ đều hiểu bí mật này một khi được tiết lộ ra, ngay lập tức cuốn tiểu thuyết của một tác giả không tên tuổi sẽ trở thành bom tấn sinh lợi khổng lồ.

Nhưng nếu Rowling chơi cao tay hơn thì sao? Nếu bà thậm chí còn không để nhà xuất bản biết được sự thật này thì sao? Dù đây là một cuốn sách hay nhưng liệu nhà xuất bản có thèm để mắt tới nó khi tác giả là một nhân vật vô danh chưa từng được giới văn chương biết tới?

Phép thử các nhà xuất bản của một nhà văn trẻ “ranh mãnh”

Hồi thập niên 1970, ở Mỹ có một nhà văn trẻ tên là Chuck Ross. Chàng thanh niên lém lỉnh này đã trở thành nhân vật chính trong một câu chuyện hài hước và châm biếm nhất trong lịch sử ngành xuất bản.

Khi đó, Chuck Ross bắt đầu khởi nghiệp văn chương và vẫn chưa có được bất cứ thành công nào, vì vậy, anh gửi bản thảo cuốn tiểu thuyết đầu tay đến nhà xuất bản nào cũng đều bị từ chối.

Ross không hiểu vấn đề nằm ở cách viết của mình hay tại các nhà xuất bản không hứng thú với một nhà văn trẻ vô danh. Nghĩ vậy, Ross quyết định làm một phép thử để tự tìm ra câu trả lời.

Ở thời đại máy tính cá nhân còn chưa phổ biến, Ross đã ngồi tỉ mẩn đánh máy từng trang truyện trong cuốn tiểu thuyết “Steps” của tác giả nổi tiếng trong nền văn học Mỹ lúc bấy giờ - Jerzy Kosinski. Tiểu thuyết “Steps” đã từng giành được Giải thưởng Sách Quốc gia Mỹ năm 1969 và được các nhà phê bình hết lời khen ngợi, đây cũng là tác phẩm bán chạy nhất lúc bấy giờ.

Ross bỏ ngỏ tên tiểu thuyết, chỉ viết rằng đây là tác phẩm của anh. Ross gửi bản thảo đánh máy tới 14 nhà xuất bản lớn. 4 nhà xuất bản trong số đó đã từng xuất bản tác phẩm của nhà văn Kosinski và một nhà xuất bản thậm chí còn từng xuất bản cuốn “Steps”.

Bản thảo của Ross sau đó bị cả 14 nhà xuất bản từ chối nhưng tuyệt nhiên không một nhà xuất bản nào nhận ra rằng đây chính là nội dung sao y bản chính của cuốn “Steps”.

Nhà xuất bản Harcourt từng xuất bản cuốn “Being There” của Kosinski trả lời lại bằng văn bản rằng: “Văn phong của anh rõ ràng, dễ hiểu nhưng nội dung tác phẩm không gây hứng thú nhiều lắm. Chúng tôi e rằng nó sẽ khó lòng bán chạy”.

Nhà xuất bản HMH từng xuất bản 3 tác phẩm của Kosinski trả lời rằng: “Văn phong chắc nịch, lạnh lùng và cách bố trí sự kiện trong tác phẩm của anh khiến chúng tôi nhớ tới nhà văn Jerzy Konsinski nhưng tổng thể tác phẩm lại không làm thỏa mãn kỳ vọng của chúng tôi. Tác phẩm có phần sơ sài và thiếu hoàn chỉnh”.

Nhà xuất bản Random từng xuất bản cuốn “Steps” cũng gửi một lá thư từ chối theo khuôn mẫu định sẵn.

Vậy là Ross đã tìm ra lý do tại sao mình chật vật với cuốn tiểu thuyết đầu tay. Có lẽ anh cần một người có tên tuổi trong giới văn chương đứng ra bảo trợ cho tác phẩm của mình trước các nhà xuất bản.

Ross lại tiếp tục gửi bản thảo “Steps” tới cho 13 nhân vật và đơn vị có uy tín trong giới văn chương, hy vọng họ sẽ đứng ra tiến cử tác phẩm này tới các nhà xuất bản nhưng cũng không có ai đồng ý đứng ra giúp đỡ.

Họ lấy cớ rằng “tiểu thuyết thiếu những nhân vật có cá tính mạnh, cách kể chuyện liệt kê khiến tác phẩm khó lòng cạnh tranh được trong thị trường văn học”, hoặc “tác phẩm quá rời rạc và hão huyền khiến chúng tôi không dám đặt cược”, rồi thì “cách kể chuyện quá lòng vòng khiến tác phẩm trở nên thiếu hấp dẫn”…

Sau đó, Ross đã công bố chuyện này cho báo giới biết, anh hy vọng sẽ khiến các nhà xuất bản và các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực văn chương bị anh “chơi khăm” sẽ cảm thấy xấu hổ.

Tuy vậy, một lần nữa, Ross lại phải thất vọng. Khi các nhà xuất bản biết về những gì anh đã làm, tất cả bọn họ đều cho rằng câu chuyện của anh thật nực cười và ngớ ngẩn. Họ cũng khẳng định trò chơi khăm này hoàn toàn có thể sẽ tiếp tục xảy ra trong tương lai nhưng “thế thì sao”.

Chuyện J.K. Rowling sử dụng bút danh khác khiến báo giới xôn xao, khen ngợi sự dũng cảm từ bỏ hào quang quá khứ của bà nhưng sẽ còn tuyệt vời hơn nếu Rowling “chịu chơi” và dám thử liều. Nếu bà thậm chí còn không tiết lộ danh tính của mình cho nhà xuất bản biết và chỉ gửi bản thảo với cái tên Robert Galbraith, liệu có một nhà xuất bản nào muốn giúp Galbraith vô danh?

Rất có thể Rowling sẽ phải nhận về những lá thư chê bai đáng thất vọng dù cho tác phẩm của bà có xuất sắc đến mức nào. Đó chính là cách thức vận hành của nhiều nhà xuất bản văn học hiện nay.