Chuyện tình đôi trai gái trên núi Pha Dùa

Pha Dùa, nhắc đến tên ngọn núi này không phải bởi độ cao, hay quanh năm mây mù bao phủ, mà bởi nơi đây gắn liền với câu chuyện tình cùng với bi kịch của một cô gái nhà giàu với chàng trai tài hoa nhưng nghèo khó. Ngọn núi đó ngày nay thuộc địa bàn bản Chung Sơn, xã Sơn Thủy, huyện Quan Sơn, tỉnh Thanh Hóa.

Là người Quan Sơn, có lẽ không ai không biết đến truyền thuyết về một chuyện tình đẹp, làm xao xuyến lòng người và đã lưu truyền trong dân gian từ đời này qua đời khác. Dù kết thúc của chuyện tình buồn là cái chết của đôi trai gái, nhưng nó thực sự đã đi vào lòng người, để lại những suy ngẫm cho thế hệ đời sau. Bởi từ tình yêu đôi lứa, vượt lên trên tất cả là khát vọng yêu đương, khát vọng tự do, chống lại lễ giáo hà khắc và cuối cùng là cả hai người tìm đến cái chết.

Dù mối tình đã đã trải qua thời gian hàng trăm năm, nhưng từ các cụ già đến những thanh niên, nam nữ nơi đây không ai là không biết về câu chuyện tình này. Chuyện kể rằng, có cô gái út tên là Lá Nọi con của Tạo Mường Mìn. Lá Nọi là một cô gái vừa đẹp người, lại đẹp nết, đẹp như đóa hoa rừng thơm phức, thanh khiết giữa ban mai.

Ngặt một nỗi, nàng là con gái nhà danh giá, giàu có ở vùng núi rừng, lại đem lòng yêu chàng trai ở Chu Sàn - Mường Xia. Người con trai cũng là con cháu họ của nhà quan, nhưng gia cảnh lại ghèo túng, khốn khó. Chàng trai Mường Xia vốn đẹp trai, khèn hay, khặp giỏi. Chàng có giọng hát rất hay, nhưng gia cảnh nghèo không tương xứng với ông Tạo Mường Mìn giàu sang với vô số kẻ hầu, người hạ.

Tuy là con nhà danh giá, nhưng được cái cô con gái út của Tạo Mường Mìn không chê gia cảnh mà còn đem lòng thương yêu chàng trai Mường Xia nghèo khó. Bị cấm đoán nên họ thường hẹn hò nhau ra phía sau chân núi Pha Dùa (thuộc bản Chung Sơn, xã Sơn Thủy ngày nay) dưới ánh trăng ngà, bên bờ suối vắng để tâm sự.

Họ đã thương nhau qua mấy mùa nếp nương. Tình yêu giữa họ ngày càng trở nên say đắm, như không bao giờ chia cắt được. Từ ngày biết cô con gái của mình đem lòng yêu chàng trai Mường Xia, Tạo Mường Mìn quyết không gả con gái út Lá Nọi cho chàng trai Mường Xia nghèo khó. Tạo Mường đã tìm mọi cách để chia lìa đôi trẻ.

Bỏ qua những cấm đoán của bố mẹ và những ngăn cách của cuộc sống đời thường, đôi trai tài, gái sắc đã lập lời thề non, hẹn biển ngay trên đỉnh núi Pha Dùa, họ quyết dù chết cũng ở bên nhau, yêu nhau mãi mãi. Để minh chứng cho tình yêu không có gì ngăn cách của mình, họ đã cùng cắt máu ăn thề.

Biết không thể chia rẽ đôi trẻ yêu nhau, Tạo Mường Mìn đã nghĩ ra cách ép gả con gái cho nhà giàu sang và cấm con gái không được xuống thang, đêm trăng không được ra hạn khuống dệt vải.

Trước sự cấm đoán của gia đình, biết không thể thay đổi được lòng cha mẹ và họ hàng. Nàng Lá Nọi đã nói với chàng trai Mường Xia chỉ còn nước xin trời thả thang sắt, thang đồng cho cả hai cùng lên sánh đôi, cùng lên trời xanh làm bạn.

Vào đúng ngày Tạo Mường Mìn ép gả con gái cho nhà giàu, họ viết giấy dấu vào vạt áo rồi cùng nhau cắn ngón cái làm đôi, cắt lìa ngón út uống máu ăn thề với lời nguyện ước: “Cùng chết bên nhau, cho hồn lìa khỏi xác, để chúng mình được ở bên nhau. Cùng chết bên nhau để được biến vào núi Pha Dùa, sống bên làn mây trắng, bước lên đỉnh núi cao làm thần hai Mường”.

Tình yêu của họ như cảm động cả đất trời và lòng người, cũng đúng vào ngày đôi trai tài, gái sắc lìa xa cõi trần gian, dân hai Mường bỗng thất mây trắng vờn mây hồng bay cuồn cuộn, nâng cao lên ngang đỉnh Pha Dùa. Và họ còn nghe tiếng ca hát tha thiết hòa quyện nhau trên đỉnh mây mờ, tiếng khặp từ rõ đến mờ xa xăm…tương truyền, đó là tiếng thì thầm của đôi trai gái yêu nhau.

Thời gian cứ thế trôi đi, nhưng câu chuyện tình yêu giữa đôi trai gái vẫn không mờ phai trong tâm trí của những người dân nơi các bản mường. Như để nhắc nhở con cháu, họ đã lưu truyền câu chuyện tình đẹp để giáo huấn con cháu ngày nay.

Trần Lê