Câu chuyện về chiếc trống đồng vịt nghìn năm tuổi

24 năm trước trống được trả giá 70 triệu đồng

Vào ngày 30/9/1992, ông Bùi Đức Tậu (ở thôn Phú Lai, xã Cẩm Giang, huyện Cẩm Thủy, Thanh Hóa) trong một lần làm vườn đã phát hiện chiếc trống đồng gây xôn xao giới buôn đồ cổ. Chỉ ít ngày sau, những tay buôn khét tiếng từ Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định… đã tìm đường về thôn Phú Lai để mua hàng. Có hai người khách ở Hải Phòng và Hà Nội trả ông Tậu số tiền lên tới 70 triệu đồng để mua chiếc trống, nhưng ông Tậu chưa bán.

Ở thời điểm đó, 70 triệu đồng là một tài sản có giá trị vô cùng lớn. Ông Tậu nhiều lần phải mang chiếc trống chôn dưới gầm giường để cất giấu phòng bị cướp. Trong khi ông Tậu còn đang lưỡng lự thì ngày 6/1/1993, những cán bộ của Bảo tàng Thanh Hóa đã kịp thời phát hiện và lên tận nơi vận động ông Tậu giao chiếc trống cho nhà nước.

Lúc đầu ông Tậu không đồng ý, bởi mức thưởng mà UBND tỉnh Thanh Hóa chi cho việc phát hiện chiếc trống quý chỉ có 1 triệu đồng, trong khi nếu cân chiếc trống bán theo giá đồng nát thì chiếc trống cũng có giá 2 triệu đồng. Tuy nhiên, khi những cán bộ của Bảo tàng Thanh Hóa lên xe ra về thì ông Tậu đã sai người con trai chạy bộ quãng đường gần 5 km để mời quay trở lại nhận chiếc trống.

Khi giao chiếc trống cho các cán bộ bảo tàng, ông Tậu cũng tiếc nuối lắm, nhưng ông ý thức được đây là tài sản quốc gia nên không dám giữ làm của riêng, lại càng không dám bán cho những người buôn đồ cổ.

Chiếc trống đồng vịt “độc nhất vô nhị”

Điểm đặc biệt làm nên giá trị của trống đồng Cẩm Giang chính là 4 khối tượng vịt trên mặt trống, khiến nó trở thành chiếc trống đồng độc nhất ở Việt Nam. Các khối tượng vịt đều quay theo hướng ngược chiều kim đồng hồ và được đặt trên vị trí trang trọng của mặt trống. Phần tang có 5 vành hoa văn với hình người hóa trang lông chim cách điệu đang nhảy múa, phần dưới là hoa văn hình trám lồng… Phần lưng và thân trống không có hoa văn. Từ ngàn năm nay, con trâu và con vịt là hai con vật rất gần gũi, quen thuộc của cư dân trồng lúa nước ở Việt Nam. Vì vậy, những khối tượng vịt trên mặt trống đồng Cẩm Giang chính là biểu tượng rõ nét mang đặc trưng của nền văn hóa Đông Sơn.

Trống đồng Cẩm Giang là hiện vật gốc độc bản thuộc thời kỳ văn hóa Đông Sơn (cách đây khoảng 2.000 năm), bởi vì tính đến thời điểm hiện nay ở Việt Nam chưa nơi nào có chiếc trống đẹp và giống với chiếc trống Cẩm Giang. Trống có kiểu dáng cân đối với đường kính mặt trống rộng 73 cm, cao 41,9 cm, nặng60 kg.

Trống gồm các phần: mặt, tang, lưng và chân trống, được trang trí những hoa văn hết sức phong phú, sinh động. Trên mặt trống có một ngôi sao 16 cánh cùng 9 vòng hoa văn hình trám lồng, hình chim lạc bay cách điệu, hình người hóa trang lông chim cách điệu, hình chim cách điệu…

Thanh Hóa ngày nay, vùng đất Cửu Chân xưa với lưu vực sông Mã, sông Chu trong thời đại kim khí là một trong những trung tâm chuyên chế tạo, sử dụng, giao lưu, trao đổi trống đồng cổ.

Được biết, mặc dù trên địa bàn Thanh Hóa đã phát hiện rất nhiều trống đồng cổ, nhưng Bảo tàng Thanh Hóa quyết định chọn trống đồng Cẩm Giang để xây dựng hồ sơ bảo vật quốc gia, bởi nó hội tụ được đầy đủ cả 3 yếu tố để trở thành bảo vật quốc gia.

Cụ thể, đây là hiện vật gốc độc bản; là hiện vật có hình thức độc đáo, một tác phẩm nghệ thuật có giá trị thẩm mỹ của thời đại văn hóa Đông Sơn; là hiện vật có giá trị đặc biệt, góp phần khẳng định người Việt cổ nói chung, người xứ Thanh nói riêng thực sự là chủ nhân trống đồng, họ đã chế tạo ra trống, sử dụng trống từ buổi đầu có mặt ở xứ Thanh cách đây hơn 2.000 năm.

Nguyễn Thùy