Ca sĩ Bonner Trinh – “sơn ca” người Lạch giữa Sài Gòn

Có nhiều người tò mò với cái tên lạ Bonneur Trinh, Trinh cười tự hào, tên thật của Trinh là Cil Trinh cơ, còn Bonner là tên buôn làng người Lạch của Trinh dưới chân núi Langbiang (Đà Lạt) chứ không phải ''tên Tây” như nhiều người lầm tưởng. Bonner mang âm và nghĩa ghép của làng B'ner, xã Lát, huyện Lạc Dương - Lâm Đồng. Nơi đó, Trinh đã đi qua suốt tuổi thơ và trưởng thành trong âm hưởng bát ngát của núi rừng xứ ngàn thông. Chất giọng đẹp kết tinh của nắng gió Cao nguyên và nội lực mạnh mẽ của người dân tộc Lạch đã giúp cô sơn nữ duyên dáng này đánh bại hơn 2.000 thí sinh tham gia cuộc thi Tiếng hát truyền hình TP. HCM lần thứ 12 - 2002 để giành giải Nhất.

10 năm ở Sài Gòn, sơn ca Đà Lạt Bonner Trinh đã trưởng thành rất nhiều nhưng nét chất phác, hồn nhiên trong một tâm hồn rộng mở của người con gái miền sơn cước vẫn thấm đẫm nơi cô. Trò chuyện cùng PV Dân trí về chuyện người, chuyện nghề - sự chừng mực, khiêm nhu của cô ca sĩ có chất giọng đẹp và quyến rũ này thực sự chinh phục người đối thoại. Bonner Trinh thực sự như chú chim nhỏ của núi rừng Đà Lạt khi kể về Tết của người Lạch, về vùng đất Lạc Dương nơi có hơn 5.000 người Lạch quê cô hiện đang sinh sống...

Đồng bào người Lạch của Trinh sống tập trung tại xã Lát, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng. Ngày xưa, đa số người Lạch sống trên vùng đất thấp, màu mỡ, trong các buôn có nhiều nhà dài với nhiều gia đình cùng chung sống. Người Lạch rất trung thực, chất phác, giữ lời hứa, dũng cảm và hiếu khách. Họ luôn nhìn thẳng và hay cười. Cũng như các tộc người Cơ-Ho khác, người Lạch theo chế độ mẫu hệ. Trong xã hội người Lạch, người phụ nữ sở hữu và thừa hưởng tài sản, đề khởi hôn lễ và truyền tên dòng họ gia đình cho con cái. Nam giới lo việc cày bừa, trồng trọt, thu hoạch, săn bắn, bắt cá và đan lát; người phụ nữ nấu cơm, chế biến rượu, dệt thổ cẩm và chăm sóc con cái.

Đại gia đình người Lạch rất thương yêu, chăm sóc trẻ em. Trẻ em ở quê Trinh rất được quý mến; con gái được chuộng hơn con trai vì nhờ con gái về sau sẽ có thêm chàng rể, tăng thêm người lao động trong gia đình. Ngay từ tấm bé, Trinh cũng như nhiều trẻ khác trong buôn đã được giáo dục về sự đối xử với cha mẹ, các thành viên trong gia đình và phong tục buôn làng, chuẩn bị cho các em trở thành người lớn. Con trai được dạy về nghề nông, săn bắn, bắt cá, trong khi con gái học những công việc hằng ngày của người phụ nữ: nấu ăn, dệt thổ cẩm và chăm sóc các em nhỏ. Trinh biết ơn nguồn cội dân tộc Lạch đã tạo nên tính cách, con người và bản lĩnh giúp Trinh vượt qua mọi khó khăn để có được ngày hôm nay.

Chỉ nhắc đến chữ Tết thôi đã thấy nôn nao lắm. Dù xa quê đã lâu, nhưng Tết Cao nguyên vẫn luôn rưng rưng trong ký ức của Trinh. Tết của người Lạch cũng giống như Tết Âm lịch truyền thống của người Việt nói chung, chỉ khác về thời điểm. Cuối tháng 12 Dương lịch, khi mùa màng đã thu hoạch xong, cả làng tổ chức Lễ Đâm trâu (sa ropu) để tạ ơn thần linh, đặc biệt là thần Ndu.

Việc tổ chức lễ hội sau vụ thu hoạch thường kéo dài từ Noel cho đến hết tháng 12, được người miền xuôi gọi là Tết Thượng. Các gia đình thay phiên nhau mỗi năm hiến một con trâu để tế lễ. Lễ được tổ chức ở ngoài trời trước nhà chủ hiến tế hay chủ làng, có cây nêu được trang trí sặc sỡ và buộc trâu vào đó, dàn cồng chiêng được huy động cùng mọi người nhảy múa. Thịt trâu được xẻ ra và chia cho từng gia đình, tổ chức ăn uống theo từng nhà, máu con trâu thường được dùng để bôi vào trán mọi người như một sự cầu phúc. Dĩ nhiên mỗi nhà tùy theo khả năng có thể mổ thêm heo, gà để cho bữa tiệc thêm phần thịnh soạn. Các thành viên ở trong buôn sẽ đến từng gia đình để chung vui, trước hết là những bà con thân thích, sau đó đến những người láng giềng thân cận. Sau cuộc tế lễ này, lúa mới được đưa ra sử dụng và bắt đầu những công việc như làm nhà, chuyển làng...

Những món ăn truyền thống trong những ngày Tết của người Lạch cũng rất đa dạng như là lẩu chua cay được nấu bằng bột cám gạo để lên men tự nhiên có vị chua, nấu với thịt heo hoặc gà cùng các loại rau rừng. Ngày nay rau rừng rất hiếm nên đồng bào quê Trinh thay thế bằng các loại rau trồng. Trong bữa ăn còn có thịt hun khói, cá nướng, gà, heo... Và tất nhiên có một thứ không thể thiếu - là rượu cần.

 

 

Noel 2001, Bonner Trinh vào TP. HCM. Là người dân tộc thiểu số, gắn bó với núi rừng, với buôn làng, một mình ở thành phố, Trinh đã gặp rất nhiều khó khăn, vất vả. Có lúc cảm thấy lạc lõng nên nhiều khi Trinh chỉ muốn trở về. Nhưng nghĩ đến ba mẹ, đến các em ở nhà đang cần tiền đi học, Trinh đã xin đi hát nhiều nơi. Giải nhất Tiếng hát Truyền hình TP. HCM năm 2012 là một thành công bất ngờ đối với Trinh, và đó cũng là bước đệm giúp Trinh theo đuổi nghề hát và tạo lập vị trí trong làng giải trí cạnh tranh khốc liệt.

Người ta nói học chẳng bao giờ là thừa. Học cả đời cũng chưa phải là đủ. Trinh tốt nghiệp báo chí, nghe như có vẻ không liên quan gì tới ca hát cả. Thế nhưng những gì Trinh có được từ những năm tháng học đại học đã giúp Trinh hoạch định cuộc sống tốt hơn, giúp Trinh dạn dĩ, tự tin hơn trong giao tiếp, trong công việc. Bề dày kiến thức giúp Trinh nhìn nhận và hiểu vấn đề ở nhiều góc độ hơn, thay vì trước Trinh là người sống khép kín, rất hay tự ti và bi quan.

Trinh không có thần tượng trong giới ca sĩ. Thần tượng của Trinh là ở trong cuộc sống rất đời thường thôi, đó chính là Mẹ của Trinh. Với người Lạch, người mẹ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống. Từ ''mẹ” (me) trong tiếng Lạch còn có nghĩa là to lớn, quan trọng như gung me, cing me (đường cái, chiêng cái), các vị thần quan trọng như Thần Đất đai (Yang the), Thần lúa (Yang kuê) là những vị nữ thần. Mẹ là người ảnh hưởng đến Trinh nhiều nhất, là nguồn động viên, là niềm an ủi của Trinh trong cuộc sống. Có những lúc va vấp, buồn phiền, Trinh lại nghĩ đến người mẹ tần tảo, chắt chiu, hy sinh và cả chịu đựng, Trinh thấy an ủi và phấn chấn hơn rất nhiều. Trong đường đời, Trinh học được từ mẹ rất nhiều. Cảm ơn mẹ vì tất cả.

Đó là mình phải biết hài lòng với những gì mình có, không quá tham vọng, không bon chen, nhất là trong lĩnh vực ca hát này - phải nói là nghề nhạy cảm nhất trong tất cả các nghề. Trinh an phận thủ thường, chỉ biết hoàn thành tốt công việc mà mình có, nghiêm túc với cuộc sống của mình mà thôi. Với Trinh, cái gì cũng có giá và giới hạn của nó.

Phần lớn thì cũng không đúng đâu, chỉ là phụ ba mẹ lo thêm cho các em thôi. Ba mẹ biết Trinh một thân một mình ở thành phố với bao nhiêu thứ phải lo nên cũng chẳng bắt Trinh phải gồng gánh nhiều cho gia đình. Trinh luôn cảm thấy xấu hổ khi chưa lo được gì nhiều cho ba mẹ. Lẽ ra ba mẹ phải được an nhàn hơn mới đúng. Các em của Trinh giờ đã lớn hết rồi, nhưng công việc đến giờ vẫn còn bấp bênh nên Trinh cũng chưa an lòng lắm.

Bản chất của người dân tộc thiểu số nói chung là rất thật thà, chất phác. Chính vì cái quá thật thà đó mà khi ra ngoài xã hội họ không được coi trọng. Một số thì quá hiền lành, tự ti. Họ không mạnh dạn nói ra hay thực hiện những điều họ muốn. Tuy nhiên, trong xã hội xô bồ, những nét tính cách này giúp những người như Trinh giữ được sự tĩnh tại mà không cảm thấy phải đấu tranh khổ sở lắm. Cội nguồn dân tộc Lạch luôn chảy trong huyết quản, đặc biệt nét hiền hòa, chất phác của người đồng bào giúp Trinh vững vàng trước khó khăn và luôn nhìn cuộc sống tươi đẹp, nhẹ nhàng hơn.

Lớp trẻ người Lạch hiện nay có điều kiện học hành tử tế, được tự do theo đuổi ước mơ của mình. Bonner Trinh mong là họ mạnh dạn phát huy những khả năng, những sở thích của mình và Trinh cũng mong họ có tinh thần vượt qua những khó khăn, cố gắng học hỏi, trau dồi kiến thức để lập nghiệp tiến thân.

 

Cho phép Trinh không nói về những dự định của mình. Vì dự định không biết là mình có thực hiện được hay không, tới đâu hay tới đấy vậy. Sắp tới Trinh dự định sẽ đi Mỹ nên công việc ca hát ở Việt Nam chắc sẽ gián đoạn nhiều. Hiện nay Trinh vẫn dành phần lớn thời gian cho 2 đứa con, cho gia đình nhỏ của mình. Không dư dả nhưng cũng đủ sống. Đây là chốn đi về của Trinh. Lòng thanh thản, cuộc sống bình yên là Trinh mãn nguyện rồi.

Trinh không dám mơ ước nhiều cho sự nghiệp vì Trinh hiểu, mình có gieo, có chăm bón đầy đủ thì mình mới gặt hái được nhiều. Trong cuộc sống, Trinh chỉ mong gia đình luôn được khỏe mạnh và bình an.   

 

Trinh xin chân thành cảm ơn những tình cảm cũng như sự ủng hộ của quý vị khán giả dành cho Trinh trong suốt thời gian qua. Cho dù thế nào đi nữa, thành công hay lắm chông gai Trinh cũng vẫn cố gắng bước đi trên con đường nghệ thuật cho đến khi hơi thở yếu tàn. Mong quý vị tiếp tục ủng hộ Trinh. Trinh xin kính chúc quý khán giả một năm mới nhiều sức khỏe, hạnh phúc, an khang và thành đạt.

 Xin cảm ơn và chúc sơn ca của núi rừng Đà Lạt một năm mới an lành, hạnh phúc! .      

                                                                                                                                               
 Phương Hà