Ăm ắp tình yêu và nỗi nhớ trong đêm thơ, nhạc, kịch Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh

Người ra đi vẫn “sống” trong lòng người ở lại

Vào độ “mùa thu vàng hoa cúc” của 30 năm về trước, gia đình nhà thơ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ đã ra đi trong một tai nạn giao thông thảm khốc ở Hải Dương, để lại bao đau đớn và luyến thương cho người thân, giới văn nghệ sĩ và những người hâm mộ cả nước.

30 năm trôi qua, tình yêu và nỗi nhớ dành cho người đi xa vẫn chưa hề nguội tắt. Những hoài niệm xưa cũ, những xúc cảm tràn trề và tình yêu nhuốm màu nhung nhớ đối với nhà viết kịch Lưu Quang Vũ, nhà thơ Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ vẫn còn rõ mồn một trong ký ức của NSND Doãn Châu, nhà thơ Trần Đăng Khoa, nhà văn Ngô Thảo, NSƯT Lê Chức, nhạc sĩ Nguyễn Cường…

NSƯT Lê Chức - Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, một người bạn rất thân của gia đình nhà viết kịch Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh đã không ít lần thốt lên rằng: “30 năm trôi qua nhưng Quỳnh, Vũ và cháu Thơ vẫn chưa xa cuộc đời này. Họ vẫn sống trong lòng người ở lại, bên cạnh tình yêu và nỗi nhớ. Họ vẫn sống với những tác phẩm văn học nghệ thuật đã đi vào lòng người và cả những điều chưa bao giờ cũ trong những tác phẩm sân khấu của Vũ”.

NSND Doãn Châu vẫn còn nhớ rất rõ cái hôm định mệnh ấy, khi cả gia đình ông (3 người) và gia đình nhà viết kịch Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh ngồi bên nhau bên bãi biển Đồ Sơn - Hải Phòng. Hôm đó, ông ngồi trò chuyện với nhà viết kịch Lưu Quang Vũ bên bờ kè lộng gió, vợ ông và nhà thơ Xuân Quỳnh ngồi với nhau bên bờ biển để canh chừng hai con trai đang nô đùa với nhau dưới mép nước.

Trong buổi trò chuyện đó, hai người đàn ông (như một định mệnh) đã kể với nhau tất tần tật những buồn vui sướng khổ của chặng đường đời mình đã đi qua. Hai người phụ nữ cũng trải lòng gan ruột bao điều họ đã bước đi trong mấy chục năm sướng khổ của đời người.

Cuối buổi trò chuyện hôm ấy, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ có dặn dò NSND Doãn Châu một câu: “Dù cuộc đời có khó khăn và vất vả tới đâu chúng ta cũng phải sống thật đẹp, thật có ích cho cuộc đời này”. NSND Doãn Châu không thể ngờ rằng, đó là lời dặn cuối cùng của người bạn thân thiết đối với mình, bởi sau buổi trò chuyện đó, cả 3 đã vĩnh viễn rời xa thế gian.

Khi nghe tin vợ chồng Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ bị tử nạn (Lưu Quỳnh Thơ được NSND Doãn Châu nhận làm con nuôi, đặt tên là Doãn Mí Quỳnh Thơ) ông đã bàng hoàng tột độ. Ông cứ đập đầu vào tường mà gào thét tên những người ông yêu quý.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa kể lại câu chuyện mà ông giữ kín trong lòng suốt nhiều năm qua, đó là khi ông cùng nhà thơ Xuân Quỳnh đi học ở Liên Xô. Một lần, trong một cuộc nói chuyện với nhà thơ Xuân Quỳnh, nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Tú và nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn, ông bỗng nhiên thấy gương mặt của nhà thơ Xuân Quỳnh “bạc đi một nửa”.

Ông bỗng buột miệng khuyên nhà thơ Xuân Quỳnh “hãy rời xa Lưu Quang Vũ nếu không cả hai sẽ gặp chuyện chẳng lành” và Xuân Quỳnh đã rất buồn khi nghe lời “tiên đoán” đó. Nữ thi sĩ đã viết thư gửi về cho Lưu Quang Vũ ở Việt Nam, bà nhắc đến những lời “nói gở” của Trần Đăng Khoa làm bà buồn… nhưng không ngờ, lời “tiên đoán” đó đã đi vào định mệnh.

“Tôi đề nghị TP. Hà Nội nên có một con đường mang tên “Lưu Quang Vũ Xuân Quỳnh”. Phải chọn một con đường thật đẹp, nơi có nhiều đôi trai gái hẹn hò để đặt tên con đường ấy bằng tên của cặp vợ chồng tác giả tài danh này. Đừng đặt tên họ cho hai con đường riêng biệt bởi họ đã sống cùng nhau, đã yêu nhau đến tận cùng, ngay cả cái chết cũng không làm chia lìa họ được”, Nhà thơ Trần Đăng Khoa đề đạt.

Những trái tim thơ ăm ắp men yêu

Trải dài trong gần 2 tiếng diễn ra đêm thơ, nhạc, kịch “Tình yêu ở lại”, những bài thơ của nhà thơ - nhà viết kịch Lưu Quang Vũ và vợ là nhà thơ Xuân Quỳnh đã được tái hiện lại một cách sống động qua giọng đọc của NDND Vương Hà, NSƯT Lê Chức, NSND Lê Khanh, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, nhà thơ Hồng Thanh Quang, nhà thơ Ngọc Anh…

Lời thơ dù đã nhuốm màu thời gian nhưng vẫn làm thổn thức bao người có mặt. Đặc biệt, với những bài thơ tình viết cho nhau, chất thơ và hồn thơ của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh như khiến người ta say đắm hơn trong men nồng tình yêu, trong lâng lâng hạnh phúc. Phải yêu say đắm và thổn thức mãnh liệt lắm, Xuân Quỳnh mới viết nên được những vần thơ dung dị mà chứa chan cả một trời yêu cho Lưu Quang Vũ đến vậy.

Và không chỉ có thơ cho chồng mà còn cả thơ cho con. Những bài thơ trong tập “Bầu trời trong quả trứng” cũng vẽ nên bức chân dung một người phụ nữ yêu con mình và yêu tha thiết con chồng. Tình yêu ấy không mông lung, xa vợi… mà đời thường, đẹp đẽ đến ngất ngây.

Trong chương trình, ngoài việc tái hiện lại “hồn thơ”, “hồn kịch” của nhà thơ Xuân Quỳnh và nhà viết kịch Lưu Quang Vũ còn có những ca khúc được phổ nhạc dựa trên thơ của cả hai. Những bài hát như “Tiếng Việt” phổ nhạc từ bài thơ cùng tên của tác giả Lưu Quang Vũ, “Bầu trời trong quả trứng” phổ thơ Xuân Quỳnh, “Sóng” phổ nhạc từ bài thơ cùng tên của Xuân Quỳnh; hai bản nhạc “Thuyền và biển” do nhạc sỹ Phan Huỳnh Điểu và nhạc sỹ Hữu Xuân chuyển soạn… cũng chất chứa nhiều cảm xúc yêu thương. Tất cả như đưa họ trở về từ quá khứ chưa xa.

Đan xen trong chương trình còn có các phóng sự “Lưu Quang Vũ: Thơ, kịch, văn, tình yêu con người, giá trị con người trong tác phẩm,” “Nhà thơ Xuân Quỳnh vẻ đẹp của tình yêu,” “Lưu Quang Vũ, những lời ông gửi gắm đến mai sau.”

Nhà thơ Lưu Quang Vũ sinh năm 1948, tại xã Thiệu Cơ, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ, quê gốc ở phường Hải Châu, quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, là con trai nhà viết kịch Lưu Quang Thuận. Năm 20 tuổi, nhà thơ Lưu Quang Vũ đã có thơ in chung với nhà thơ Bằng Việt trong tập “Hương cây - Bếp lửa” và các tập thơ tiếp sau này như “Mây trắng của đời tôi,” “Bầy ong trong đêm.”

Từ năm 1978 đến năm 1988, nhà thơ Lưu Quang Vũ làm biên tập viên Tạp chí Sân khấu, trong thời gian này ông bắt đầu sáng tác vở kịch đầu tay "Sống mãi tuổi 17." Tiếp sau đó, hàng loạt vở kịch của ông đã gây nên hiện tượng trong làng sân khấu kịch nói cả nước như: Nàng Sita, Hẹn ngày trở lại, Nếu anh không đốt lửa, Hồn Trương Ba da hàng thịt, Lời thề thứ 9, Khoảnh khắc và vô tận, Bệnh sĩ, Tôi và chúng ta, Người tốt nhà số 5, Ngọc Hân công chúa, Linh hồn của đá, Ông vua hóa hổ, Chiếc ô công lý, Ông không phải là bố tôi, Điều không thể mất, Lời nói dối cuối cùng…

Nhà thơ Xuân Quỳnh sinh năm 1942, tại làng La Khê, xã Văn Khê, thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội). Nhà thơ Xuân Quỳnh đến với nghệ thuật với tư cách là diễn viên múa ở Đoàn Văn công nhân dân Trung ương. Bà đã nhiều lần đi biểu diễn ở nước ngoài. Từ năm 1962-1964, Xuân Quỳnh học Trường Bồi dưỡng những người viết văn trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam, sau đó làm việc tại Báo Văn nghệ, Báo Phụ nữ Việt Nam.

Xuân Quỳnh đã in các tập thơ: Tơ tằm - chồi biếc, Hoa dọc chiến hào, Gió lào, cát trắng; Lời ru trên mặt đất, Sân ga chiều em đi, Thơ tình Xuân Quỳnh-Lưu Quang Vũ… Thơ Xuân Quỳnh giàu cảm xúc với nhiều cung bậc khác nhau.

Nhà thơ, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000. Nhà thơ Xuân Quỳnh được truy tặng Giải thưởng này năm 2017. Đây là cặp vợ chồng duy nhất của văn đàn Việt Nam cùng được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

Đêm thơ, nhạc kịch “Tình yêu ở lại” dự kiến sẽ phát sóng trên kênh VTV1, Đài Truyền hình Việt Nam vào ngày 29/8, đúng 30 năm ngày mất của Lưu Quang Vũ -Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ.

Hà Tùng Long