Tại sao lựa chọn Methadone?

 Cơ sở điều trị Methadone đầu tiên của Việt Nam được mở vào năm 2008 và đến cuối năm 2013, Việt Nam đã có tới 74 cơ sở điều trị phục vụ cho 15,000 bệnh nhân với mục tiêu của chính phủ là đạt tới con số 80,000 bệnh nhân vào năm 2015. Chương trình điều trị Methadone là thành tựu của mối quan hệ hợp tác thành công giữa Chính phủ Việt Nam, Cục phòng chống HIV/AIDS Bộ Y tế và các nhà tài trợ và tổ chức quốc tế ( các đối tác PEPFAR, Tổ chức Y tế Thế giới, UNAIDS, AuAID và nhiều tổ chức khác).

Vì Methadone là một chất dạng thuốc phiện mạnh và có tác dụng kéo dài, nó gây ra sự lệ thuộc về mặt thể chất, do đó các lãnh đạo và cơ quan thi hành pháp luật bày tỏ sự quan ngại về việc sử dụng Methadone vì 3 lý do. Thứ nhất, một số người phản đối vì cho rằng Methadone là một chất dạng thuốc phiện, họ cho rằng sử dụng Methadone là “ như một thứ nghiện khác”. Thứ hai, một số câu hỏi nêu ra là liệu nó có hiệu quả hơn liệu pháp cắt cơn hoặc cai nghiện bắt buộc hiện đang được thực hiện rộng rãi ở Việt Nam hay không. Thứ ba, vẫn còn có những người lo lắng về sự an toàn của Methadone đối với cộng đồng.

(1) Liệu Methadone là một thứ nghiện khác?

Mặc dù Methadone là một thuốc dạng thuốc phiện mạnh, nó tác động rất chậm trong khoảng thời gian kéo dài là 24 giờ. Sự tác động chậm chạp này khiến cho nó không hấp dẫn như các chất gây nghiện khác như heroin hoặc morphine. Thực tế, liều cao khiến người bệnh cảm thấy buồn ngủ chứ không hề có những cảm giác phê sướng; và vì được điều chế dưới dạng dung dịch, Methadone không thể dùng để tiêm chích. (Heroin thường được sử dụng bằng đường tiêm chích 2 – 3 lần một ngày, trong khi đó, việc uống Methadone chỉ một lần duy nhất vào buổi sáng).

Methadone được cho là an toàn hơn nhiều so với heroin. Nó ngăn chặn những biểu hiện của hội chứng cai mà không tạo ra cảm giác phê sướng. Từ đó, nó không gây ra những biểu hiện của hành vi nghiện (bắt buộc phải sử dụng, ám ảnh phải tìm kiếm thuốc liên tục và các hành vi vi phạm pháp luật, không có trách nhiệm với gia đình).

 (2)  Liệu điều trị duy trì Methadone có hiệu quả hơn các điều trị cắt cơn và cai nghiện bắt buộc đối với người sử dụng heroin?

Nó hiệu quả hơn rất nhiều so với bất kỳ hình thức nào. Nghiên cứu tại Hải Phòng và một vài nơi khác cho thấy tần suất sử dụng heroin và các hành vi phạm pháp giảm đáng kể, gia tăng sức khỏe và việc làm, mối quan hệ trong gia đình cũng được hồi phục. Các trường hợp lây nhiễm mới HIV cực kỳ hiếm và những bệnh nhân đang có HIV được tiếp cận để điều trị.

Đối với cộng đồng, chi phí cho chương trình Methadone thấp hơn rất nhiều lần so với các trung tâm cai nghiện bắt buộc và nếu kể đến những kết quả về mặt dài hạn của MMT thì còn nhiều hơn nữa.

Hiện nay, biện pháp cắt cơn không thể giải quyết vấn nạn nghiện. Hầu hết điều trị cắt cơn đều thất bại nhanh chóng ngay sau khi người bệnh kết thúc điều trị. Các nghiên cứu cho thấy, giam giữ người sử dụng ma túy tránh xa khỏi heroin trong vài năm vẫn cho tỷ lệ tái nghiện là 95% ngay sau khi họ trở về cộng đồng. Lệ thuộc chất dạng thuốc phiện là một tình trạng mạn tính không thể chữa khỏi, chúng ta chỉ có thể kiểm soát được căn bệnh này.

 (3)  Methadone là một liệu pháp điều trị mạnh; liệu nó có an toàn cho người sử dụng và cho xã hội? 

Báo cáo cho thấy việc sử dụng Methadone trong các chương trình điều trị của Việt Nam là an toàn. Với 5 năm kinh nghiệm triển khai chương trình, không có trường hợp tử vong liên quan đến Methadone. Thêm vào đó, Methadone giúp giảm tỷ lệ tử vong do sốc thuốc quá liều liên quan đến sử dụng heroin.

Nghiện dạng thuốc phiện chủ yếu xảy ra đối với người sử dụng heroin và thuốc phiện. Các cán bộ cơ sở điều trị Methadone luôn tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn điều trị của Bộ Y tế: “ Bắt đầu bằng liều thấp, và tăng liều từ từ”.

Hiện tại, Việt Nam vẫn chưa cho phép người bệnh mang liều Methadone về nhà, tránh việc Methadone bị đưa ra thị trường chợ đen. Bệnh nhân phải đến cơ sở điều trị mỗi ngày và uống Methadone trước sự giám sát của nhân viên y tế. Tuy nhiên, trong tương lai, Việt Nam sẽ phải lên kế hoạch cho bệnh nhân ổn định và có trách nhiệm được mang thuốc về nhà. Điều này sẽ tôn vinh những kết quả của những người tuân thủ điều trị tốt và động lực phấn đấu cho những người khác.

Tóm lại, Methadone là liệu pháp điều trị chuẩn quốc tế cho người nghiện heroin. Khi được kiểm soát chặt chẽ, đây là liệu pháp cực kỳ hiệu quả, an toàn và tiết kiệm. Nó giúp phục hồi chức năng sống và hàn gắn mối quan hệ gia đình.

 Peter Banys, MD, MSc