Ván bài nguy hiểm giữa Mỹ và Iran ở “chảo lửa” Trung Đông

Căng thẳng cao trào

Giới chức Mỹ trong tuần này cho biết đang triển khai một biên đội do tàu sân bay USS Abraham Lincohn cùng với một phi đội máy bay ném bom đến khu vực Trung Đông. Lý do mà Washington đưa ra là, các thông tin tình báo cho thấy Iran dường như đang di chuyển các tên lửa tầm ngắn đến vùng Vịnh và có thể tấn công vào các mục tiêu của Mỹ và đồng minh trong khu vực bất cứ lúc nào.

Căng thẳng Mỹ - Iran không phải đến bây giờ mới leo thang mà bắt đầu ngay từ chiến dịch tranh cử của Tổng thống Mỹ Donald Trump - người luôn chỉ trích thỏa thuận hạt nhân giữa các cường quốc với Iran là một sai lầm "thảm họa".

Không lâu sau khi nhậm chức, ông Trump chính thức tuyên bố rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran, một thỏa thuận mang tính bước ngoặt được kỳ vọng có thể ngăn chặn tham vọng phát triển vũ khí hạt nhân của Iran.

Iran vẫn tuân thủ thỏa thuận ngay cả khi chính quyền Tổng thống Trump tái áp đặt các lệnh trừng phạt Tehran và cảnh báo trừng phạt đồng minh nếu làm ăn với Tehran. Tuy nhiên, căng thẳng đã đẩy lên đến cao trào khi gần đây chính quyền của ông Trump coi lực lượng Vệ binh Cách mạng của Iran là tổ chức khủng bố, và Iran đáp lại với việc coi Bộ Chỉ huy trung tâm của Mỹ là khủng bố.

Tổng thống Iran Hassan Rouhani ngày 8/5 cũng tuyên bố, nước này sẽ ngừng tuân thủ một số cam kết trong thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với các cường quốc vì Mỹ đang gây sức ép dồn dập lên Iran và châu Âu không hành động đủ mạnh mẽ phản đối hành động của Washington. Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif hôm qua cũng cảnh báo, Tehran không muốn chiến tranh với bất kỳ quốc gia nào, nhưng nếu Mỹ khai chiến, nước này sẽ bảo vệ lợi ích quốc gia "với tất cả sức mạnh của mình". "Rõ ràng, những kẻ từng phát động chiến tranh Mỹ - Iraq năm 2003 đang muốn mở ra một cuộc chiến tương tự với Iran. Điều đó có nghĩa là họ đang tự sát", ông Zarif nói.

Những động thái gần đây giữa Mỹ và Iran bị cho là đã biến những thắng lợi ngoại giao hiếm hoi thành một ngòi nổ chiến tranh ở khu vực vốn đã âm ỉ những ngọn lửa xung đột.

Nguy cơ xung đột lan rộng ở Trung Đông

Căng thẳng hiện nay giữa Mỹ và Iran khiến giới chuyên Nga lo ngại nguy cơ một cuộc xung đột bùng phát và lan rộng ra khắp khu vực.

“Sắp xếp lại việc triển khai biên đội tấn công do tàu sân bay USS Abraham Lincoln dẫn đầu đến khu vực Trung Đông chỉ khiến căng thẳng leo thang và dẫn đến những tính toán sai lầm”, Dina Esfandiary, chuyên gia tại Tổ chức Bulletin of the Atomic Scientists, nhận đinh.

Chuyên gia này cho rằng, việc triển khai tàu sân bay và máy bay chiến đấu của Mỹ đến vùng Vịnh vào thời điểm này của Washington chỉ “nhằm mục đích duy nhất là dồn Iran vào chân tường và kéo theo một cuộc xung đột quân sự”. Đó là điều mà nhiều quan chức Mỹ không ủng hộ.

Trong một bài viết đăng tải trên Washington Post, Thượng nghị sĩ Mỹ Tom Udall cảnh báo chính quyền tránh lặp lại những sai lầm đã khiến Mỹ sa lầy trong cuộc chiến ở Iraq.

Giới chuyên gia cho rằng, với những mâu thuẫn, căng thẳng âm ỉ vốn có ở khu vực Trung Đông, căng thẳng hiện nay giữa Mỹ và Iran có thể leo thang thành một cuộc xung đột quân sự rộng khắp khu vực bất cứ lúc nào.

Colin Kahl, cựu quan chức trong chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama, nhận định: “Không giống những năm cuối nhiệm kỳ của chính quyền Obama, giữa Washington và Tehran hiện nay không có các kênh liên lạc cấp cao để giải quyết khủng hoảng. Trong khi đó, phe “diều hâu” của các bên đều sẵn sàng cho một cuộc xung đột, tìm kiếm cơ hội để leo thang căng thẳng hơn là hạ nhiệt căng thẳng”.

Minh Phương
Theo FT, Washington Post