Syria đối mặt thách thức nghiêm trọng khi phe nổi dậy tràn vào Aleppo

Phiến quân Hồi giáo từng bị đẩy đến vùng miền núi ở nông thôn Syria giờ đây xuất hiện trên các con phố tại trung tâm Aleppo, chụp ảnh dưới chân thành cổ và phá hủy các biểu tượng của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad.

Quân nổi dậy thực hiện cuộc tấn công bất ngờ để chiếm giữ nhiều khu vực ở tây bắc Syria. Vụ việc dường như đã thay đổi đáng kể cục diện quyền lực tại Aleppo, thành phố lớn thứ hai của đất nước. Sự kiện này đồng thời đánh dấu thách thức nghiêm trọng nhất đối với quyền kiểm soát của Tổng thống Assad trong nhiều năm qua.

Tối 30/11, xuất hiện hình ảnh các tay súng tiến sâu vào lãnh thổ do chính phủ Syria kiểm soát, hướng về phía thành phố Hama, bao gồm cả thị trấn Kafr Nabl, nơi từng được coi là biểu tượng của phong trào phản đối chính phủ của ông Assad.

Chỉ trong vài giờ, video ghi lại cảnh phe nổi dậy xuất hiện tại trung tâm Hama. Hãng thông tấn nhà nước Syria, Sana, dẫn các nguồn tin quân sự phủ nhận thông tin về việc phe nổi dậy tiến vào Hama, đồng thời khẳng định lực lượng vũ trang của chính phủ đã thiết lập tuyến phòng thủ được tăng cường.

Hãng tin Sana cũng cho biết lực lượng chính phủ đang đẩy lùi các cuộc tấn công của phe nổi dậy với sự trợ giúp của máy bay Nga, trong khi mạng lưới đối lập báo cáo về các cuộc không kích ở vùng nông thôn Idlib.

Các tay súng thuộc nhóm Hồi giáo cực đoan Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đã chiếm giữ phần lớn Aleppo chỉ chưa đầy một ngày trước đó, trong một cuộc tháo chạy bất ngờ của lực lượng quân đội Syria. Một phóng viên của kênh truyền hình đối lập Aleppo Today đã chiếu hình ảnh các tay súng mặc quân phục đứng tại một quảng trường trung tâm vắng vẻ.

Một đoạn video ghi lại cảnh nhóm người xé nát bức tượng Bassel al-Assad, anh trai của nhà lãnh đạo Syria, trong tiếng súng ăn mừng. Hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ cho biết lực lượng Syria đã rút khỏi một số vị trí quan trọng, trong đó có sân bay dân sự, sau khi phe nổi dậy tiến sát.

Lực lượng do nhóm HTS dẫn đầu cũng đã chiếm được một căn cứ quân sự quan trọng ở phía nam đồng thời kiểm soát Saraqib, một địa điểm chiến lược trên tuyến đường cao tốc dẫn tới thủ đô Damascus.

Phiến quân Syria được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn đã phát động chiến dịch riêng chống lại các tay súng người Kurd và lực lượng chính phủ Syria, chiếm giữ một sân bay quân sự ở phía đông Aleppo, khi các vùng lãnh thổ nhanh chóng rơi vào tay phe nổi dậy.

Cuộc tấn công quy mô lớn dường như đã gây bất ngờ đối với các lực lượng trung thành với Tổng thống Assad cũng như những người ủng hộ lâu năm của ông ở Moscow (Nga) và Tehran.

Trong cuộc điện đàm với Tổng thống UAE Sheikh Mohamed bin Zayed al-Nahyan, ông Assad nhấn mạnh rằng Syria "sẽ tiếp tục bảo vệ sự ổn định và toàn vẹn lãnh thổ của mình". Ông cũng khẳng định Damascus có khả năng đẩy lùi cuộc tấn công "với sự giúp đỡ của các đồng minh".

Quân đội Syria cho biết, số lượng lớn máy bay chiến đấu "cùng với sự đa dạng của các mặt trận đã buộc lực lượng vũ trang của chúng tôi thực hiện chiến dịch tái triển khai nhằm củng cố các tuyến phòng thủ để ngăn chặn cuộc tấn công, bảo vệ tính mạng của người dân và binh sĩ, đồng thời chuẩn bị cho một cuộc phản công".

Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định không liên quan

Xung đột ở Syria bắt đầu từ năm 2011 khi nổi dậy đòi lật đổ chính quyền Tổng thống Assad. Cuộc xung đột sau đó đã biến thành một cuộc nội chiến đẫm máu, với trọng tâm là cuộc chiến giành quyền kiểm soát Aleppo. Các lực lượng chính quyền Syria đã giành quyền kiểm soát thành phố vào năm 2016, với sự hỗ trợ của không quân Nga và lực lượng mặt đất Iran.

Chiến thắng bất ngờ của quân nổi dậy ở Aleppo cho thấy cho sự thay đổi mạnh mẽ trong quyền kiểm soát các trung tâm đô thị chiến lược ở Syria. Đây cũng là thách thức không lường trước đối với nhà lãnh đạo nước này.

Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ đã phủ nhận mọi sự liên quan đến cuộc tấn công của phe nổi dậy Syria ở Aleppo. "Chúng tôi sẽ không thực hiện bất kỳ hành động nào có thể gây ra làn sóng di cư", Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, trong bối cảnh các báo cáo từ Liên hợp quốc cho hay các cuộc giao tranh đã khiến 14.000 người phải di dời trong vài ngày qua.

Mỹ cũng lên tiếng tuyên bố không liên quan tới lực lượng nổi dậy Syria tại Aleppo. Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ Sean Savett hôm 30/11 kêu gọi các bên có các biện pháp giảm căng thẳng, bảo vệ người dân để chấm dứt nội chiến.

Thành công bất ngờ của phe nổi dậy nhanh chóng đặt ra câu hỏi về khả năng của phe này trong việc duy trì việc kiểm soát lãnh thổ, cũng như liệu một vương quốc mở rộng dưới sự lãnh đạo của Abu Mohammad al-Jolani, thủ lĩnh HTS, sẽ như thế nào. Ông Jolani đã bị Bộ Ngoại giao Mỹ liệt vào danh sách khủng bố từ năm 2013 và treo giải thưởng 10 triệu USD cho ai bắt được ông, nhưng trên thực tế ông ta đã cai trị tỉnh Idlib trong những năm qua.

Ông Sam Heller, nhà phân tích của Century Foundation, cho rằng khả năng quân nổi dậy giữ được lãnh thổ phụ thuộc vào việc liệu Damascus và các đồng minh có thể tiến hành một cuộc phản công hay không.

Ông cho biết: "Chắc chắn một số khu vực ở vùng nông thôn Aleppo có thể sẽ khó khăn cho HTS và các đồng minh của họ trong việc giữ vững nếu họ bị tấn công bằng không kích hay pháo kích mạnh mẽ". Ông nói thêm, sự chiếm đóng của phe nổi dậy ngay trong Aleppo có thể sẽ là một thử thách lớn hơn rất nhiều đối với Tổng thống Assad và các đồng minh của ông trong việc đẩy lùi về lâu dài.

Bảo Châm