Đối đầu Mỹ - Trung nóng lên từng ngày

Các chuyên gia đều nhận ra sự khác biệt quan trọng về mặt lịch sử  giữa các cặp quan hệ. Tuy nhiên họ tin rằng cả Washington và Bắc Kinh đều đang bước vào một mối quan hệ “nguy hiểm”.

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày càng đẩy mạnh cuộc chiến toàn cầu chống lại Trung Quốc, buộc các nước khác phải từ bỏ các khoản viện trợ có điều kiện của Bắc Kinh, tẩy chay Huawei - tập đoàn viễn thông lớn nhất Trung Quốc, và công khai đứng về phía các nước có bất đồng với Trung Quốc tại Biển Đông.

Tổng thống Trump coi chiến lược cứng rắn với Trung Quốc như một phần quan trọng trong chiến dịch tái tranh cử vào tháng 11 tới. Tuy vậy, mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc nhiều khả năng sẽ không thay đổi ngay cả khi ông Trump thất bại trước ứng viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden - người mà ông Trump luôn chỉ trích là không đủ cứng rắn.

Stephen Walt, giáo sư về các vấn đề quốc tế tại Đại học Harvard, cho rằng hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã bước vào một cuộc cạnh tranh dài hạn về “những tầm nhìn chiến lược xung đột với nhau”, bao gồm tham vọng chi phối cả châu Á của Trung Quốc.

Trung Quốc coi ông Trump là một “nhà lãnh đạo yếu kém và hay mắc sai lầm”. Bắc Kinh thậm chí tin rằng cách ứng phó “thảm họa” của Washington trước dịch Covid-19 đã mở ra cơ hội cho Trung Quốc để nước này đẩy mạnh các lợi thế của mình.

“(Quan hệ Mỹ - Trung) giống Chiến tranh Lạnh Mỹ - Xô trong một số khía cạnh nhất định, tuy nhiên nó vẫn chưa đến mức nguy hiểm như cuộc đối đầu trước đây”, giáo sư Walt nhận định.

Giáo sư Walt chỉ ra rằng, “một điểm khác biệt then chốt là hai nước vẫn đang kết nối chặt chẽ với nhau về kinh tế, mặc dù mối quan hệ này đang trong giai đoạn căng thẳng đáng kể”.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, người từng đưa ra những cảnh báo cứng rắn về Trung Quốc trên toàn thế giới, cũng không phủ nhận có sự tương đồng trong mối quan hệ Mỹ - Trung hiện nay với cuộc Chiến tranh Lạnh trước đây.

Ông Pompeo nhấn mạnh rằng Mỹ chưa bao giờ đan xen về mặt kinh tế với Liên Xô. Ông cho rằng phương Tây hiện nay cần tách biệt khỏi Trung Quốc, đặc biệt là về công nghệ - điều mà Mỹ lo ngại được sử dụng cho mục đích do thám.

Nguy cơ “chiến tranh nóng”

Theo bà Oriana Skylar Mastro, trợ giảng tại Đại học Georgetown và là học giả tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, sẽ là điều nguy hiểm nếu nói về một cuộc Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Trung Quốc.

“Tình hình với Trung Quốc hiện nay không giống Chiến tranh Lạnh. Về mặt tích cực, chúng ta (Mỹ - Trung) có cam kết rộng rãi. Về mặt tiêu cực, vẫn có khả năng xảy ra một cuộc chiến tranh nóng giữa hai bên tới một mức độ mà chưa từng xảy ra với Liên Xô trước đây”, chuyên gia Mastro nhận định.

Bà Mastro cho rằng việc sử dụng góc nhìn Chiến tranh Lạnh sẽ dẫn tới những biện pháp ứng phó không hiệu quả, bao gồm nhìn nhận sai lầm của Washington khi coi Bắc Kinh như một mối đe dọa về ý thức hệ.

“Khoảng cách quyền lực đang thu hẹp lại trong khi khoảng cách về ý thức hệ ngày càng nới rộng”, Rush Doshi, Giám đốc Ý tưởng chiến lược Trung Quốc tại Viện Brookings ở Washington, nhận định về quan hệ Mỹ - Trung và cho rằng hai nước đang rơi vào vòng xoáy ý thức hệ.

Theo chuyên gia Mastro, Trung Quốc cũng có nhiều phương án để giảm bớt sự lo ngại của Mỹ, bao gồm việc rút bớt các hệ thống vũ khí khỏi Biển Đông.

“Tuy nhiên Trung Quốc sẽ không làm điều đó vì nước này về cơ bản đã hiểu lầm các xu hướng trong chính sách của Mỹ. Trung Quốc nghĩ rằng Mỹ đang phản ứng trước sự suy giảm quyền lực của nước này, nên dù Trung Quốc hành động như thế nào, Mỹ vẫn sẽ lên tiếng chỉ trích. Do vậy, Trung Quốc không có động lực để kiềm chế tham vọng của mình cũng như cách thức để đạt được tham vọng đó. Đây là một sai lầm. Việc Trung Quốc không thể kiềm chế tham vọng hay tìm cách trấn an Mỹ có thể đẩy chúng ta vào một chiến tranh”, bà Mastro nói thêm.

Cuộc chiến kéo dài

Khác với vài năm trước đây, các doanh nghiệp Mỹ hiện có động thái hiếm hoi khi kêu gọi hạ nhiệt căng thẳng với Trung Quốc, mặc dù chính họ là nạn nhân của cáo buộc đánh cắp sở hữu trí tuệ do Bắc Kinh tiến hành.

Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á David Stilwell cho biết, điều ông học được khi còn là tùy viên quốc phòng của Mỹ ở Bắc Kinh là Trung Quốc luôn đáp trả một cách “rõ ràng và hiện hữu”.

Mỹ hiện gây sức ép với Trung Quốc trong nhiều vấn đề, từ chiến tranh thương mại, cách ứng phó đại dịch Covid-19, luật an ninh quốc gia với Hong Kong, cộng đồng người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, eo biển Đài Loan, Biển Đông... Mỗi lần Washington có động thái cứng rắn, Trung Quốc đều có biện pháp đáp trả.

Tổng thống Trump từng bày tỏ hy vọng về việc duy trì một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc, trong đó Bắc Kinh cam kết mua thêm hàng hóa Mỹ.

Tuy nhiên, Shi Yinhong, giáo sư về quan hệ quốc tế tại Bắc Kinh, nhận định cả hai bên đều biết rằng Trung Quốc không còn khả năng thực hiện đầy đủ thỏa thuận thương mại với Mỹ. Ông Shi dự đoán quan hệ Mỹ - Trung sẽ tiếp tục xấu đi.

“Chiến tranh Lạnh trước đây là cuộc cạnh tranh và đối đầu rất khốc liệt giữa hai cường quốc, được thúc đẩy bởi ý thức hệ và chiến lược”, ông Shi nói.

Còn ngày nay, trong trường hợp của Mỹ và Trung Quốc, giáo sư Shi cho rằng hai cường quốc này đang “tách rời nhau” một cách nhanh chóng nhưng có chọn lọc.

“Xét theo định nghĩa này, có thể nói rằng Trung Quốc và Mỹ đã bắt đầu bước vào một cuộc Chiến tranh Lạnh mới”, giáo sư Shi nhận định.

Zhao Kejin, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Thanh Hoa, cho rằng “quan hệ Mỹ - Trung đang ở giai đoạn tồi tệ nhất kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ”. Tuy nhiên, Giáo sư Zhao nhận định “Mỹ - Trung không bước vào một cuộc Chiến tranh Lạnh mới nhưng tiến dần đến một cuộc chiến bằng sức mạnh mềm”.

Thành Đạt

Theo AFP, New York Times