"Chuyển lửa" qua đất Nga, Ukraine đánh cược với bản sao chiến dịch Kursk

Trong một canh bạc lớn vào mùa hè năm ngoái, Ukraine đã phát động một cuộc tấn công táo bạo vào lãnh thổ Nga, cuộc xâm nhập đầu tiên vào lãnh thổ Nga kể từ Thế chiến II.

Chiến dịch đột kích vào tỉnh Kursk đã khiến Nga choáng váng và mang lại sự khích lệ tinh thần cần thiết cho Ukraine. Tuy nhiên sau nhiều tháng giao tranh ác liệt, gần đây Nga đã giành lại gần như toàn bộ lãnh thổ đã mất ở Kursk.

Truyền thông Nga liên tục đưa tin về các cuộc rút quân hỗn loạn của binh lính Ukraine ở Kursk. Các khu định cư ở Kursk cũng dần được Nga nắm quyền kiểm soát trở lại, trong khi Tổng thống Vladimir Putin ra tối hậu thư cho lính Ukraine: đầu hàng hoặc chết.

Khi các bên đang tăng cường nỗ lực để đạt được một thỏa thuận hòa bình giữa Kiev và Moscow, Ukraine dường như một lần nữa đánh cược với cuộc xâm nhập mới vào lãnh thổ Nga. Trong những ngày gần đây, quân đội Ukraine liên tục tiến hành cuộc tấn công xuyên biên giới mới vào khu vực Belgorod.

Belgorod nằm ở phía tây Nga và giáp với các tỉnh Sumy, Kharkov và Lugansk ở Ukraine. Nga đã tiến hành nhiều cuộc tấn công từ Belgorod vào lãnh thổ Ukraine, trong khi Moscow cũng cáo buộc Kiev tấn công vào khu vực có tầm quan trọng chiến lược này.

Các nhà phân tích quân sự trích dẫn video về trận chiến đã được xác minh cho biết, chiến dịch Belgorod dường như có quy mô hạn chế hơn so với chiến dịch Kursk và cho đến nay chỉ bao trùm trên một dải lãnh thổ hẹp ở bên kia biên giới.

Theo báo New York Times, 3 quan chức quân sự và chính quyền Ukraine đã xác nhận một chiến dịch đang diễn ra ở vùng Belgorod, miền nam nước Nga, gần lãnh thổ mà Ukraine đã chiếm được ở tỉnh Kursk lân cận vào mùa hè năm ngoái. Cuộc tấn công vào Belgorod thậm chí được xem là "chiến dịch Kursk thứ hai" của Ukraine.

Trong một bài đăng trên Telegram vào ngày 28/3, ông Vyacheslav Gladkov, thống đốc Belgorod, cho biết một số khu vực ở Belgorod hiện không an toàn, đề cập đến các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) và pháo binh.

Theo Thống đốc Gladkov, hơn 20 ngôi làng ở vùng Belgorod của Nga - nằm trên một dải đất dài 150km dọc theo biên giới Ukraine - đã bị tấn công.

Ông Andriy Kovalenko, một quan chức chính phủ cấp cao của Ukraine tập trung vào các hoạt động chống thông tin sai lệch của Nga, từ chối xác nhận liệu có xảy ra cuộc xâm nhập xuyên biên giới hay không.

Tuy nhiên, ông cho biết các cuộc giao tranh vẫn tiếp tục bảo vệ Ukraine khỏi cuộc tấn công của Nga, bao gồm "việc phá hủy các khu tập trung của đối phương trên lãnh thổ của vùng Belgorod, vì đối phương có kế hoạch sử dụng các khu tập trung này để tấn công lãnh thổ của chúng tôi".

Các blogger quân sự Nga, bao gồm nhà phân tích nổi tiếng Valery Shiryaev, cho biết Ukraine đã sử dụng xe bọc thép để vượt qua biên giới và Nga đã triển khai các tiểu đoàn Chechnya, lính chính quy và bộ binh hải quân để đáp trả.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), một tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Washington chuyên phân tích thông tin tình báo nguồn mở, tại khu vực Belgorod, lực lượng Ukraine đã vượt biên giới vào ngày 18/3 và tiến vào làng Demidovka. ISW sau đó xác nhận, lực lượng Ukraine đã di chuyển đến 3 khu định cư khác gần biên giới.

Demidovka, một vùng đất hẻo lánh với chưa đầy 300 dân, chỉ cách biên giới với vùng Sumy phía bắc Ukraine một vài bước chân, nơi quân đội Nga không thể tiến công và đã rút lui 3 năm trước. Ngôi làng này cũng cách Sudzha, một thị trấn ở vùng Kursk khoảng 50km về phía bắc. Moscow đã giành lại Sudzha vào đầu tháng 3 sau hơn 6 tháng bị Ukraine kiểm soát.

Pasi Paroinen, nhà phân tích của tổ chức Black Bird Group có trụ sở tại Phần Lan, cho biết một số video được tổ chức của ông xác minh và định vị cho thấy lực lượng Ukraine đã tiến vào khu vực Belgorod. Ông cho rằng Ukraine đã "bảo vệ được vùng đệm thích hợp tại địa hình có thể phòng thủ và chiếm được một số ngôi làng dọc biên giới trong những ngày đầu của cuộc tấn công", trước khi Nga triển khai quân tiếp viện.

Ông cho biết, làng Demidovka dường như đã nằm dưới sự kiểm soát của Ukraine.

Các video được New York Times xác minh cho thấy sự hiện diện của lực lượng mặc quân phục tại làng Demidovka ở khu vực Belgorod. Tuy nhiên, báo Mỹ không thể xác nhận lực lượng này là quân đội Ukraine.

Cho đến nay, cuộc tấn công của Ukraine vào Belgorod có vẻ ít tham vọng hơn so với chiến dịch Kursk vào năm ngoái.  Mức độ thành công của Ukraine tại Belgorod hiện vẫn chưa rõ ràng.

Các nguồn tin không chính thức của Nga cho biết quân Ukraine đã tiến sâu vài km vào lãnh thổ Nga. Một blogger quân sự Nga nói rằng Ukraine đã giành được chỗ đứng tại làng Popovka ở Belgorod và "giao tranh ác liệt vẫn tiếp diễn" tại đây.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết lực lượng Ukraine đã thực hiện "một số bước đi nhất định" bên ngoài vùng Kursk trên lãnh thổ Nga, nhưng không cung cấp thêm thông tin chi tiết.

Chiến thuật của Ukraine với "bản sao" chiến dịch Kursk

Trong khi mức độ tấn công vào Belgorod và tính toán của Ukraine đằng sau chiến dịch này vẫn chưa rõ ràng, các nhà phân tích quân sự cho biết có thể đây là một nỗ lực của Kiev nhằm kéo lực lượng Nga khỏi mặt trận Kursk và giảm bớt áp lực tại đó.

Giới phân tích cho rằng việc Ukraine tấn công vào Belgorod có thể buộc Nga phải phân tán lực lượng ở Kursk, tạo điều kiện cho cuộc rút quân của Kiev ở khu vực này trong bối cảnh Nga đưa ra tối hậu thư. Hơn nữa, chiến dịch Belgorod cũng nhằm đáp trả những tổn thất gần đây của Ukraine ở Kursk.

Các nhà phân tích nhận định Kiev cũng có thể hy vọng việc chiếm thêm một phần lãnh thổ Nga có thể tạo thêm đòn bẩy ngoại giao. Điều này đặc biệt đáng chú ý khi Mỹ đang thúc đẩy các nỗ lực đàm phán nhằm chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 3 năm qua ở Ukraine.

Tuy nhiên, Điện Kremlin không tỏ ra sẵn sàng nhượng bộ thực sự khi quân đội Ukraine vẫn còn hiện diện trên lãnh thổ Nga. Ngoài ra, động thái mới của Kiev đi kèm với những rủi ro rõ ràng, khi quân đội Ukraine vẫn phải căng mình chiến đấu trên khắp tiền tuyến rộng lớn.

Cả Nga và Ukraine đều đang cố gắng bảo vệ và củng cố vị thế của mình - cả trên chiến trường và mặt trận ngoại giao - trước khi các cuộc đàm phán tiếp theo do Mỹ làm trung gian bắt đầu diễn ra.

Các cuộc đàm phán do các đặc phái viên Mỹ tổ chức riêng rẽ với Ukraine và với Nga hồi tháng 3 tại Ả rập Xê út chưa giúp các bên đạt được một thỏa thuận ngừng bắn toàn diện. Các cam kết do Moscow và Kiev đưa ra về lệnh ngừng bắn ở Biển Đen đi kèm với nhiều cảnh báo và cho đến nay vẫn chưa có khả năng ngăn chặn các cuộc tấn công từ cả hai phía.

Thiếu tướng Viktor Nazarov, cựu cố vấn cấp cao tại Bộ Tổng tham mưu Ukraine, cho biết Kiev nhiều khả năng hy vọng rằng cuộc tấn công vào Belgorod sẽ cải thiện vị thế đàm phán của Ukraine bằng cách chiếm thêm lãnh thổ Nga.

Tướng Nazarov, hiện làm việc tại Viện nghiên cứu Liên minh quốc tế về nguồn nhân lực, cảnh báo những hy vọng của Ukraine về việc ép Nga nhượng bộ bằng cách kiểm soát khu vực Kursk ngày càng mờ nhạt khi quân đội Nga từng bước giành lại lãnh thổ.

Theo chuyên gia Mykhailo Samus, giám đốc Mạng lưới nghiên cứu địa chính trị mới độc lập tại Kiev, chiến dịch Belgorod dường như nhằm mục đích ngăn chặn cuộc tấn công tiềm tàng của Nga vào Ukraine và chuyển hướng lực lượng Moscow khỏi các mặt trận khác, cũng như củng cố vị thế của Ukraine trong các cuộc đàm phán.

Ông cho biết, hoạt động này sẽ cho thấy rằng "Ukraine đang hành động chủ động và các lập trường của Ukraine cần được xem xét".

Volodymyr Fesenko, người đứng đầu nhóm nghiên cứu Penta tại Kiev, nhận định động thái của Ukraine ở Belgorod "là các cuộc phản công nhằm đánh lạc hướng một phần lực lượng Nga khỏi cuộc giao tranh ở khu vực Kursk".

Theo các nhà phân tích, Ukraine cần triển khai chiến dịch Belgorod mới để tạo ra một vùng đệm nhằm ngăn chặn các lực lượng Nga vượt qua biên giới vào vùng Sumy hoặc tăng cường áp lực lên thành phố Pokrovsk ở phía đông Ukraine, nơi có vị trí chiến lược.

Nhà nghiên cứu Nikolay Mitrokhin tại Đại học Bremen của Đức nói rằng lực lượng Ukraine "hoàn toàn không muốn lực lượng Nga tiến về Sumy hoặc xuất hiện gần Pokrovsk".

Vùng Belgorod, nơi quân đội Ukraine đang tiến quân, là "mục tiêu tương đối dễ dàng vì nằm thấp hơn so với độ cao do lực lượng Ukraine kiểm soát ở Sumy", ông Mitrokhin cho biết.

Chiến dịch Belgorod được xem là "bản sao thu nhỏ" của chiến dịch Kursk bắt đầu vào tháng 8 năm ngoái, buộc Nga phải điều chuyển hàng chục nghìn binh lính khỏi tiền tuyến ở khu vực Donbass phía đông Ukraine.

"Sẽ rất tốt nếu có thể tái hiện lại chiến dịch Kursk, nhưng tôi nghĩ chúng ta không có đủ lực lượng. Đây là những hành động bất đối xứng liên quan đến vùng Kursk và Sumy nhằm buộc đối phương phải kéo căng lực lượng, và để chứng minh rằng chúng ta cũng có thể tạo ra vùng đệm", trung tướng Ihor Romanenko, cựu phó tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, nói.

Theo các chuyên gia, chiến dịch Belgorod cũng là tín hiệu cảnh báo đối với Moscow rằng Ukraine có khả năng thực hiện các cuộc tấn công được tính toán kỹ lưỡng trên lãnh thổ Nga, trong bối cảnh Điện Kremlin trì hoãn các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn toàn diện kéo dài 30 ngày do Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất.

Hiện vẫn chưa rõ liệu các cuộc tấn công của Ukraine vào Belgorod có nhằm mục đích chiếm giữ lãnh thổ Nga không, hay chỉ là chiến thuật nhằm giảm bớt áp lực cho quân đội Ukraine đang cầm cự Kursk và vùng Sumy lân cận bằng cách buộc Nga phải tái triển khai lực lượng.

Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrskyi thừa nhận các đơn vị Nga đang cố gắng xâm nhập vào vùng Sumy của Ukraine. Vào cuối tháng 3, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố quân đội Moscow đã chiếm được một khu định cư nhỏ trong khu vực này.

Với việc vùng lãnh thổ Kursk gần như đã trở lại tay của Moscow và Kiev mất đi quân bài mặc cả then chốt trong các cuộc đàm phán hòa bình với Nga, quan chức Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine Andril Kovalenko cho rằng một cuộc tấn công vào khu vực Belgorod có thể là biện pháp khả thi để chuyển hướng lực lượng Nga đang tập trung gần biên giới.

Theo blogger Nga Rybar, lực lượng Nga ở Kursk đã được triệu tập để tăng viện cho Belgorod.

Yuri Podolyaka, một phóng viên chiến tranh người Nga, cho rằng cuộc tấn công của Ukraine ở biên giới Nga khiến một số lực lượng Nga bị phân tán, nhưng cũng làm gia tăng tổn thất của chính Kiev vì phải tiến quân trong điều kiện rất khó khăn.

Emil Kastehelmi, nhà phân tích quân sự của tổ chức Black Bird Group có trụ sở tại Phần Lan, cho biết quân đội Ukraine chỉ tiến được hơn 3km vào vùng Belgorod. Ông cho rằng cuộc tấn công vào Belgorod sẽ không mang lại nhiều lợi thế cho Ukraine.

"Về mặt lý thuyết, quân đội Ukraine có thể chiếm thêm một số ngôi làng ở khu vực biên giới, nhưng đó không phải là ý nghĩa của một bước đột phá. Đó sẽ là một thành công nhỏ về mặt chiến thuật, nhưng không có nhiều bước tiến có thể đạt được theo hướng Demidovka ở cấp độ tác chiến hoặc chiến lược", chuyên gia Kastehelmi nhận định với hãng tin Reuters.

Theo chuyên gia Kastehelmi, quân đội Ukraine đã gây sức ép liên tục ở khu vực biên giới Belgorod, tiến về Demidovka và có thể là một hoặc hai ngôi làng biên giới khác, nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ đạt được thêm bước tiến.

Ông cho rằng rất khó có khả năng quân đội Ukraine có thể tập hợp đủ lực lượng để thực sự đột phá và đe dọa các tuyến hậu cần hoặc thành phố quan trọng của Nga, mặc dù giao tranh đang diễn ra ở Belgorod.

"Không có yếu tố bất ngờ nào và sự hiện diện của Nga trong khu vực đủ mạnh để ít nhất có thể tiến hành các hoạt động phòng thủ thành công", ông nói thêm.

Trong khi đó, truyền thông Mỹ dẫn lời các nhà phân tích và nguồn tin ngoại giao của Ukraine dự đoán Nga có khả năng sẽ sớm chuẩn bị một cuộc tấn công mới theo nhiều hướng để củng cố vị thế trong các cuộc đàm phán hòa bình tương lai. Bộ Quốc phòng Nga thường xuyên cập nhật tình hình giao tranh ở Belgorod, tuyên bố phá hủy nhiều thiết bị quân sự của đối phương và nỗ lực đẩy lùi quân Ukraine khỏi lãnh thổ.

Theo New York Times, Newsweek, Washington Post, Guardian