Bước ngoặt có thể khiến dòng vũ khí Mỹ tới Ukraine dừng hoàn toàn

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bước vào Nhà Trắng để gặp Tổng thống Donald Trump vào ngày 28/2 với tâm thế biết rằng dòng chảy vũ khí và thiết bị quân sự từ Mỹ đến Ukraine đã giảm đáng kể so với chính quyền tiền nhiệm. 

Khi ông Zelensky rời đi sau một cuộc tranh cãi nảy lửa trên sóng truyền hình giữa hai nhà lãnh đạo, tình hình dường như còn trở nên tiêu cực hơn.

Thời điểm hai nhà lãnh đạo gặp nhau đánh dấu đã 50 ngày trôi qua kể từ lần gần nhất Lầu Năm Góc công bố gói viện trợ vũ khí mới cho Ukraine, và chính quyền mới của Mỹ cũng ít đề cập đến khả năng cung cấp thêm.

Một quan chức trong chính quyền Trump sau đó cho biết vào ngày 28/2 rằng toàn bộ viện trợ của Mỹ cho Ukraine - bao gồm cả những lô hàng đạn dược và thiết bị cuối cùng được phê duyệt và chi trả dưới thời chính quyền tiền nhiệm - có thể bị hủy bỏ ngay lập tức, đánh dấu một bước ngoặt có thể khiến vũ khí Mỹ không còn được chuyển tới Ukraine nữa.

Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022, các đợt viện trợ vũ khí từ Mỹ dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden được công bố trung bình khoảng 2 tuần một lần, thậm chí đôi khi chỉ cách nhau 5-6 ngày.

Theo Lầu Năm Góc, khoảng 3,85 tỷ USD vẫn còn trong ngân sách mà Quốc hội Mỹ đã phê duyệt để rút thêm vũ khí từ kho dự trữ của Bộ Quốc phòng. Một cựu quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng dưới thời ông Biden cho biết số vũ khí cuối cùng mà Ukraine đã mua từ các công ty quốc phòng Mỹ sẽ được chuyển giao trong vòng 6 tháng tới.

Sau đó, Ukraine sẽ phải phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ một loạt các quốc gia châu Âu và các đối tác khác để duy trì năng lực chiến đấu.

Ông Trump nhấn mạnh rằng viện trợ quân sự phải có sự "hoàn trả". Ngày 28/2, hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ ký một thỏa thuận cho phép Mỹ tiếp cận nguồn tài nguyên khoáng sản của Ukraine để đổi lấy sự hỗ trợ của Washington trong thời gian tới. 

Dự thảo thỏa thuận có đề cập một cách mơ hồ về các bảo đảm an ninh cho Ukraine. Tuy nhiên, ông Zelensky rời Nhà Trắng mà không đạt được bất kỳ thỏa thuận nào, trong khi đất nước ông vẫn đang đối mặt với những cuộc tấn công không ngừng của quân đội Nga dọc theo 1.000km chiến tuyến.

Trong suốt cuộc chiến, Ukraine đã phụ thuộc vào nguồn viện trợ vũ khí từ Mỹ, bắt đầu từ ngày thứ hai sau khi Nga vượt qua biên giới. Khi đó, chính quyền Biden đã thông báo sẽ gửi 350 triệu USD vũ khí từ kho dự trữ của Bộ Quốc phòng Mỹ đến Kiev.

Tổng cộng, Lầu Năm Góc đã thực hiện 71 đợt viện trợ quân sự từ kho dự trữ hiện có, với tổng trị giá 33,8 tỷ USD. Trong số này có hơn 3 triệu quả đạn pháo 155mm, hàng chục nghìn tên lửa dẫn đường và chống tăng, hàng nghìn tên lửa phòng không, hàng nghìn xe bọc thép và hàng chục xe tăng.

Kể từ khi chính quyền mới nhậm chức, không có đợt viện trợ nào được công bố, và các lô hàng còn lại từ thời ông Biden cũng đã giảm đáng kể.

Mỹ cũng đã cung cấp 33,2 tỷ USD theo chương trình Sáng kiến Hỗ trợ An ninh Ukraine (Ukraine Security Assistance Initiative), cho phép Kiev sử dụng nguồn tiền này để mua vũ khí mới trực tiếp từ các công ty quốc phòng Mỹ.

Dưới thời ông Biden, các khoản hỗ trợ này thường được công bố cách nhau khoảng 44 ngày, với lần gần nhất là vào ngày 30/12.

Các quan chức Ukraine đã hiểu rõ những gì mối đe dọa với luồng vũ khí từ Washington sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm ngoái. Ông Zelensky nhanh chóng bắt đầu chiến dịch vận động sự ủng hộ từ tổng thống kế tiếp của Mỹ, với hy vọng duy trì dòng viện trợ cho Ukraine.

Thế khó của Ukraine

Sau sự kiện căng thẳng ngày 28/2 tại Phòng Bầu dục, một quan chức chính quyền Trump cho biết tổng thống có thể quyết định chấm dứt ngay cả các hình thức hỗ trợ gián tiếp mà Mỹ đang cung cấp, bao gồm tài trợ quân sự, chia sẻ tình báo, huấn luyện binh sĩ và phi công Ukraine, cũng như duy trì trung tâm điều phối viện trợ quốc tế đặt tại một căn cứ quân sự Mỹ ở Đức.

Những động thái này có thể là một tin dữ với Ukraine vì nó sẽ làm suy giảm đáng kể năng lực chiến đấu của Kiev với Nga, một cường quốc quân sự áp đảo về tiềm lực. Nga có thể tận dụng thời cơ này để giành thêm lãnh thổ.

Vào cuối tháng 10/2023, Chủ tịch Hạ viện thuộc đảng Cộng hòa Mike Johnson bắt đầu thể hiện ý định ngăn chặn các gói viện trợ bổ sung cho Ukraine, sau khi ông Trump - khi đó chưa trở lại Nhà Trắng - thể hiện rõ quan điểm phản đối hỗ trợ thêm cho Kiev.

Đến ngày 20/4/2024, khi ông Johnson dỡ bỏ lệnh cản trở và cho phép gói viện trợ được thông qua, quân đội Nga đã giành được một số bước tiến quan trọng khi nguồn cung đạn dược của Ukraine dần cạn kiệt.

Khi các lô hàng vũ khí cuối cùng do Mỹ tài trợ kết thúc, nguồn viện trợ quân sự chính của Ukraine sẽ đến từ Nhóm Liên lạc Quốc phòng Ukraine (Ukraine Defense Contact Group) - một liên minh gồm khoảng 50 quốc gia, được thành lập vào tháng 4/2022 dưới thời cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin.

Nhóm này đã họp 25 lần dưới thời chính quyền Biden để điều phối việc cung cấp vũ khí và phát triển năng lực quân sự mới cho Ukraine.

Tại cuộc họp gần đây nhất của nhóm tại căn cứ không quân Ramstein ở Đức vào tháng 1, ông Zelensky tuyên bố rằng "sẽ là điên rồ nếu từ bỏ lúc này", sau khi Ukraine đã chống lại lực lượng Nga trong suốt thời gian qua.

Khi được hỏi liệu chính quyền Trump có tiếp tục duy trì liên minh này hay không, đại diện của chính quyền Biden từ chối đưa ra suy đoán, nói rằng đó là "quyết định của chính quyền kế tiếp".

Ngày 6/2, Lầu Năm Góc thông báo rằng Anh sẽ tiếp quản vai trò lãnh đạo nhóm liên lạc này.

Khi được hỏi về khả năng tiếp tục hỗ trợ Ukraine, Bộ Quốc phòng Anh tuyên bố: "Một nền hòa bình công bằng và lâu dài chỉ có thể đạt được nếu chúng ta tiếp tục thể hiện sự quyết tâm và cung cấp cho Ukraine những hỗ trợ cần thiết để tự vệ trước Nga. Sẽ không có sự ngừng lại trong cam kết của chúng tôi, và chúng tôi sẽ tiếp tục hỗ trợ Ukraine chừng nào còn cần thiết".