2 người Mỹ từng tranh cử tổng thống từ sau song sắt

Cựu Tổng thống Donald Trump đang phải đối mặt nhiều rắc rối pháp lý, với rắc rối gần nhất là bản cáo trạng hình sự tại hạt Fulton, bang Georgia, cáo buộc ông cùng 18 đồng phạm thành lập tổ chức tội phạm nhằm lật ngược kết quả bầu cử năm 2020.

Đây là bản cáo trạng thứ 4 của ông Trump trong vòng chưa đầy 5 tháng, tạo nên thách thức pháp lý chưa từng có đối với ứng viên hàng đầu của đảng Cộng hòa cho cuộc đua tổng thống năm 2024.

Tất cả những bản cáo trạng trên đặt ra câu hỏi: Nếu bị kết tội và tuyên án, liệu ông Trump có thể tiếp tục tranh cử tổng thống từ sau song sắt?

Trả lời Business Insider, các chuyên gia pháp lý nói rằng hiến pháp Mỹ không có điều khoản ngăn cản ông Trump làm điều đó.

"Nếu ông ấy chẳng may có ngồi tù vào thời điểm diễn ra cuộc bầu cử tổng thống tiếp theo, việc ở trong trại giam sẽ không ngăn cản ông ra tranh cử", Michael Gerhardt, giáo sư luật hiến pháp tại Trường Luật Đại học Bắc Carolina ở Chapel Hill, nói.

Việc tranh cử tổng thống từ trong tù không phải là điều chưa từng xảy ra vì trong lịch sử nước Mỹ đã có 2 người từng làm như vậy.

Eugene Debs

Năm 1920, ông Eugene V. Debs - người theo chủ nghĩa xã hội - đã chạy đua vào Nhà Trắng từ Nhà tù Liên bang Atlanta, theo Smithsonian.

Tại thời điểm đó, ông Debs được coi là người "cấp tiến" do chỉ trích chủ nghĩa tư bản và lệnh nhập ngũ trong Thế chiến I. Chính thái độ phản đối lệnh nhập ngũ khiến Debs bị bỏ tù, nhưng thời gian bị giam cầm giúp ông có được nhiều người ủng hộ.

Ông Debs cũng từng tranh cử tổng thống trong 5 lần trước đó với tư cách ứng viên đảng Xã hội. Theo các nhà sử học, những lần ông tham gia tranh cử thường mang tính biểu tượng nhiều hơn.

Vào đêm bầu cử năm 1920, ông Debs đã không phát biểu chỉ viết tuyên bố, Washington Post đưa tin.

"Tôi cảm ơn các bậc thầy tư bản đã đưa tôi đến đây", ông viết. "Họ biết tôi thuộc về đâu trong hệ thống tham nhũng và tội phạm của họ. Đó là lời khen duy nhất họ có thể dành cho tôi".

Ông Debs cuối cùng giành được khoảng 3,5% phiếu bầu tổng thống trên toàn quốc, Smithsonian đưa tin.

Lyndon LaRouche

Hơn 70 năm sau, 1 ứng viên khác cũng là tội phạm bị kết án đã tranh cử tổng thống từ trong tù, đó là Lyndon LaRouche - 1 người theo các học thuyết âm mưu.

Từng tham gia mọi cuộc đua tổng thống từ năm 1976 tới năm 2004, ông LaRouche không còn xa lạ gì với việc vận động tranh cử. Nhưng chiến dịch tranh cử năm 1992 của ông LaRouche từ sau song sắt nhà tù liên bang lại đặc biệt gây chú ý.

Trong bài báo đăng năm 2019, USA Today đưa tin rằng trước cuộc bầu cử năm 1992, ông LaRouche phải chấp hành bản án 15 năm tù vì tội lừa đảo qua thư và âm mưu lừa đảo chiến dịch tranh cử. Dù vậy, điều đó không ngăn cản ông chạy đua giành đề cử của đảng Dân chủ cho cuộc đua tổng thống sắp tới.

Khi ông Bill Clinton giành được đề cử của đảng Dân chủ, ông LaRouche chuyển sang chạy đua cho đảng Phục hồi Kinh tế Quốc gia, với lời hứa đại tu hệ thống tài chính - ngân hàng thế giới. Cuối cùng, ông nhận được hơn 26.000 phiếu bầu, chiếm khoảng 0,02% số phiếu phổ thông.

Ngoài quan điểm kinh tế, những niềm tin khác của ông LaRouche thường sa đà vào thuyết âm mưu, Reuters đưa tin vào năm 2019.

Ông LaRouche có nhiều quan điểm lệch lạc về khủng hoảng AIDS - bao gồm niềm tin sai lầm rằng căn bệnh do Quỹ Tiền tệ Quốc tế lan truyền. Ông đồng thời tin rằng nạn diệt chủng người Do Thái trong Thế chiến II chỉ là hư cấu, Reuters và USA Today đưa tin.

Sẽ ra sao nếu ông Trump tranh cử dù bị kết án?

Dù đều thất bại, ông Debs và LaRouche vẫn được quyền tranh cử tổng thống khi ngồi sau song sắt. Khi không thể tự mình chạy đua, họ sẽ được người ủng hộ, đối tác tranh cử và đảng của mình giúp truyền đạt thông điệp.

Hơn nữa, trong tất cả vụ án ông Trump vướng phải, thời hạn xét xử không hoàn toàn rõ ràng. Có khả năng chúng sẽ diễn ra sau cuộc bầu cử năm 2024.

Nhưng nếu bị kết án, ông Trump vẫn "sẽ phải tuân thủ quy định như những tù nhân khác. Điều này có thể hạn chế khả năng liên lạc và xuất hiện tại các sự kiện của ông", Barbara McQuade, giáo sư luật tại Đại học Michigan và là cựu công tố viên Mỹ, nói với Insider. "Ông ấy sẽ phải dựa vào những người đại diện để vận động thay cho mình".

Điều cốt lõi ở đây là ông Trump vẫn có thể tranh cử. Trong trường hợp ông lần lượt giành được đề cử của đảng Cộng hòa và chiếc ghế tổng thống năm 2024, ông Trump rất có thể sẽ thử sử dụng đặc quyền mà chưa ông chủ Nhà Trắng nào trước đây cần dùng tới: Quyền tự ân xá.