Việt Nam đang thiếu khuôn khổ pháp lý đối với công nghệ tài chính Fintech

Hôm qua (20/8), Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) và chuyên trang ICTNews của Báo VietNamNet tổ chức buổi toạ đàm “Chính sách quản lý Fintech”. Buổi toạ đàm có sự góp mặt của nhiều chuyên gia kinh tế, pháp lý, cũng như đại diện của các cơ quan quản lý hữu quan như Ngân hàng Nhà nước, Bộ TT&TT, 30 doanh nghiệp Fintech. 

Với sự phát triển của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ di động, những năm gần đây lĩnh vực công nghệ tài chính (Fintech) đã có sự phát triển vượt bậc, làm thay đổi diện mạo hệ thống tài chính - ngân hàng, đem lại thuận tiện cho các giao dịch kinh doanh - tiêu dùng.

Việt Nam và những thuận lợi lớn trong phát triển Fintech 

Theo thống kê của tổ chức “We are social”, Việt Nam hiện có 51 triệu người sử dụng smartphone (chiếm 55% tổng dân số) và 50 triệu người được kết nối Internet - xếp thứ 13 trên thế giới, theo một báo cáo được gửi đi vào cuối năm 2018. 

Theo Ngân hàng Nhà nước, hiện Việt Nam có hơn 30 tổ chức không phải ngân hàng đã được NHNN cấp Giấy phép hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thành công, 24 ngân hàng đã triển khai dịch vụ thanh toán QR Code, hơn 50.000 điểm chấp nhận QR Code, 76 tổ chức triển khai dịch vụ thanh toán qua Internet. Như vậy, có thể thấy rằng chúng ta đã có một tiền đề tốt để phát triển Fintech. 

Dẫu vậy, thực trạng chính sách quản lý đối với lĩnh vực Fintech tại Việt Nam vẫn còn nhiều điểm chưa chặt chẽ, có thể bị lợi dụng cho các hoạt động không chính đáng.

Căn cứ trên điều này, thời gian vừa qua, cơ quan nhà nước đã có những động thái nhằm siết chặt quản lý lĩnh vực Fintech, trong đó đáng chú ý là một số dự thảo quy định pháp luật hạn chế đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực trung gian thanh toán, hoặc hạn chế giao dịch và số tài khoản ví điện tử, cũng như yêu cầu khai báo thông tin. 

Tuy nhiên, không ít điều trong số này lại gây phiền hà cho người dùng, khiến họ đánh mất quyền lợi hoặc lợi thế trong kinh doanh, dẫn tới kìm hãm sự phát triển của ngành Fintech nói chung.

Vẫn thiếu những chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy doanh nghiệp, startup Fintech 

Ông Nguyễn Văn Bá - Phó Tổng biên tập báo VietNamNet chia sẻ tại hội nghị, cho rằng điểm cốt yếu trong xây dựng chính sách cho Fintech là tìm ra sự cân bằng giữa kiểm soát rủi ro trong khi vẫn đảm bảo quyền lợi cho đa số người dùng. “Đây là nhiệm vụ không dễ dàng”, ông Bá khẳng định. 

Ông cho biết thêm, hiện chính phủ đã có chỉ đạo yêu cầu các bộ, ngành chức năng và doanh nghiệp phải thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt. Chính phủ cũng mong muốn làm bùng nổ và phổ cập thanh toán di động, góp phần đưa tỷ trọng tiền mặt trên tổng phương diện thanh toán ở mức thấp hơn 10% vào năm 2020. 

Chia sẻ câu chuyện được tỷ phú Jack Ma trình bày tại diễn đàn Thanh toán điện tử Việt Nam hồi cuối năm 2017, ông Bá cho rằng thời bắt tay xây dựng Alipay ở Trung Quốc, Alibaba cũng gặp nhiều khó khăn bởi tâm lý người dân vẫn thích dùng tiền mặt, rất ít người dân có tài khoản ngân hàng... nhưng rốt cuộc vẫn làm được. 

“Rõ ràng thanh toán không dùng tiền mặt cứ phải quyết tâm mới làm được, còn nếu không muốn làm thì có cả triệu lý do”, ông khẳng định. 

“Muốn khuyến khích các bạn trẻ, startup trong lĩnh vực Fintech thì cần tạo điều kiện thân thiện hơn bằng cách áp dụng mô hình Sandbox, nên lấy lợi ích của số đông, không vì những trường hợp vi phạm thiểu số để áp dụng cho cả một thị trường”, ông Phùng Anh Tuấn, Phó chủ tịch - Tổng thư ký Hiệp hội các nhà Đầu tư tài chính (VAFI) chia sẻ tại hội nghị. 

Ông Tuấn cũng lưu ý thêm rằng: “Theo hiệp định thương mại thế hệ mới như CPTPP hay EU - VN FTA, Việt Nam đều đưa ra cam kết mở cửa lĩnh vực tài chính - ngân hàng với phạm vi cam kết rất rộng, bao gồm tất cả các dịch vụ thanh toán và chuyển tiền, cung cấp và chuyển giao thông tin tài chính. Vì vậy, các cơ quan xây dựng chính sách cần lưu ý để tránh vi phạm cam kết quốc tế của Việt Nam, dẫn đến hệ luỵ không mong muốn như các vụ kiện đầu tư nước ngoài trong thời gian gần đây”. 

Năm 2019, sau khi hoàn tất ký các thoả thuận hợp tác quốc tế (FSC, MAS,...), cũng như nghiên cứu các vấn đề cốt lõi về hoạt động Fintech, Ngân hàng Nhà nước đã trình Thủ tướng Chính phủ Đề án Regulatory Sandbox. Mục tiêu của đề án này là thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và hiện đại hoá lĩnh vực hoạt động ngân hàng, qua đó thúc đẩy mục tiêu phổ cập tài chính cho người dân, đồng thời tạo môi trường thử nghiệm nhằm hoàn thiện và phát triển các giải pháp công nghệ tài chính, phù hợp với nhu cầu thị trường và khuôn khổ pháp lý. 

Một ý kiến đáng tham khảo khác do ông Varun Mittal, Phó chủ tịch hiệp hội Fintech Singapore, đồng thời là Trưởng Bộ phận tư vấn dịch vụ Fintech tại các thị trường mới của Ernst & Young Singapore đề xuất, đó là nhà nước cần tăng cường nguồn đầu tư nước ngoài cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực Fintech.

Ông cho rằng, việc dự kiến hạn chế đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực Fintech thường tạo ra tâm lý gây quan ngại, do hiện nay sự phát triển của các doanh nghiệp Fintech vẫn phần lớn dựa vào đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, đa số các startup trong lĩnh vực này đều cần có sự đầu tư về công nghệ, thị trường và nhân sự, trong khi đó các nguồn lực trong nước còn chưa đáp ứng được.

Ngoài ra, đầu tư nước ngoài còn cho phép doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận các thành quả công nghệ mới, đặc biệt là trong các lĩnh vực dữ liệu lớn (Big Data) hay trí tuệ nhân tạo (AI),... vốn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để xây dựng các sản phẩm, giải pháp cho Fintech.

Nguyễn Nguyễn