Nhìn thẳng vào những mặt "chưa được" của ngành y tế

Thiếu trầm trọng nguồn thu cho y tế dự phòng

Phụ trách mảng y tế dự phòng, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long cho biết: bên cạnh 3 điểm thành công nổi bật (mạng lưới/hệ thống dự phòng đã sớm hình thành và khắp; khống chế kiểm soát được dịch bệnh, thay đổi được cơ cấu bệnh tật; tuổi thọ cao và cải thiện được chiều cao…) thì tồn tại lớn nhất của lĩnh vực nền tảng của ngành này là không có nguồn thu cho nhân viên y tế tuyến cơ sở. Ngoài lương cơ bản (3,5 triệu) thì chỉ những khi có dịch bệnh, mới có thêm thu nhập.

Giải pháp Thứ trưởng Long đưa ra là tính đúng tính đủ 2.500 dịch vụ y tế dự phòng áp dụng cho cả mô hình công (nhà nước đặt hàng) và tư (người dân có nhu cầu); tối ưu hóa phác đồ điều trị các bệnh truyền nhiễm ở tất cả các tuyến để không còn sự phân biệt.

Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến gợi ý một giải pháp là y tế tuyến cơ sở sẽ thực hiện chăm sóc giảm nhẹ (ung thư giai đoạn cuối) - giải quyết bài toán “trả về” của nhiều bệnh viện khi bệnh nhân không thể cứu chữa.

Nhấn mạnh trọng tâm của đề án phải coi y tế cơ sở, y tế dự phòng là gốc rễ, nền tảng, tập trung đầu tư cho những vùng thật khó khăn và vùng khó khăn, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết: “Những bất cập này đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ về cơ chế, chính sách theo hướng sử dụng ngân sách nhà nước tập trung cho dự phòng, còn lĩnh vực điều trị, khám chữa bệnh sử dụng quỹ BHYT. Công tác chăm sóc sức khoẻ ban đầu tại tuyến y tế cơ sở sử dụng từ nguồn BHYT và ngân sách nhà nước”.

Không quản lý bán thuốc theo đơn tại 40.000 nhà thuốc

Một lĩnh vực khác được thảo luận sâu là quản lý giá thuốc và thuốc nhập khẩu còn nhiều bất cập. Trong đó, theo Thứ trưởng Trương Quốc Cường, vấn đề lớn nhất hiện nay của ngành dược là chưa kiểm soát được hệ thống phân phối - nước ngoài đang chiếm ưu thế.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam lại cho rằng vấn đề bán thuốc không theo đơn đang là tồn tại lớn nhất của ngành Dược. Phó thủ tướng nhấn mạnh việc không kiểm soát được thuốc kê đơn tại hơn 40.000 nhà thuốc trên khắp toàn quốc là nguyên nhân chính gây ra tình trạng kháng thuốc, lạm dụng thuốc đáng báo động tại nước ta.

Theo đó, Phó Thủ tướng cho rằng cần kiên quyết lập lại hệ thống phân phối, từ bệnh viện đến nhà thuốc; đẩy mạnh cơ chế đấu thầu thuốc vừa đảm bảo không khan hiếm thuốc và người bệnh được dùng loại thuốc phù hợp nhất, có chất lượng tốt nhất với giá cả phù hợp nhất. Đặc biệt, cần quản lý các nhà thuốc bán lẻ theo hướng có Đề án riêng - trong đó yêu cầu tất cả các nhà thuốc phải quẹt mã thuốc qua máy và tất cả các loại thuốc được quản lý xuyên suốt từ đầu vào đến phân phối, nhà thuốc và đến người bệnh.

Cơ chế tài chính và nhân sự nhiều bất cập

Là một trong những lĩnh vực lớn và quan trọng hàng đầu của ngành y tế nhưng mảng điều trị hiện bộc lộ rất nhiều bất cập.

Thứ trưởng Nguyễn Viết Tiến thẳng thắn chỉ rõ: Đó là sự quá tải của truyến trên và sự lãng phí tuyến dưới. Đó là vấn đề y đức, có người giỏi nhưng chưa đồng đều nên đã gây ra những mâu thuẫn, sự cố y khoa, dù thiểu số nhưng vẫn luôn nổi cộm, khiến người dân bức xúc; thiếu nhân lực do cơ chế tuyển dục và sự phân biệt giá dịch vụ y tế giữa BHYT và dịch vụ.

Nhấn mạnh vấn đề nhân lực, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam đánh giá tỉ lệ điều dưỡng viên/ bác sĩ của Việt Nam quá thấp (chỉ là 1,3 điều dưỡng/bác sĩ trong khi ở các quốc gia khác là 3-4 điều dưỡng) và thẳng thắn nhìn nhận nguyên nhân là do tài chính.

Tuy nhiên, giải pháp xã hội hóa cách đây gần 30 năm nhằm khắc phục vấn đề tài chính lại đang tiếp tục gây ra các vấn đề mới như sự quá tải; đầu tư mất cân đối, không tách bạch công tư, tình trạng lạm dụng chiếu chụp, sự phân biệt giữ giữa giá dịch vụ và giá bảo hiểm y tế.

Bàn về giải pháp, Phó thủ tướng khẳng định: Cần bóc tách rành mạch giữa công tư; khuyến khích tư nhân đầu tư vào khám chữa bệnh đặc biệt là khuyến khích đầu tư phi lợi nhuận; Giữ vững lộ trình tính đúng, tính đủ giá dịch vụ; Tập trung đầu tư cho những vùng thật sự khó khăn đồng thời phát huy hiệu quả cơ sở đã đầu tư; Có cơ chế huy động, chi tiêu phù hợp trong đó BHYT ngoài tăng diện bao phủ phải đa dạng gói bảo hiểm, giảm bớt chi tiêu từ tiền túi người dân.

Ngoài ra, nên tiếp tục cho phép mô hình đào tạo y dược tại các trường tư thục nhưng chỉ cấp chứng chỉ cộng đồng, còn nếu muốn làm chuyên môn thì cần phải thi lên, học tiếp ở những trường ĐH Y dược uy tín để vừa đảm bảo nhu cầu của xã hội lại đáp ứng được yêu cầu về chất lượng của 1 ngành vốn rất đặc thù.

Trần Phương

Mail: Tranthuphuong@dantri.com.vn