Đón Xuân vui khỏe đừng sầu!

Hội chứng mệt mỏi kinh niên

Trong thời đại ngày nay, ta thường nghe nhiều người, thậm chí là chính ta than vãn một cách rã rời: “Sao mà lúc nào cũng cảm thấy hết xí quách!”. “Hết xí quách” là tiếng Nam bộ hay dùng để chỉ trạng thái mệt mỏi thường kèm theo sầu muộn đang làm giảm đi chất lượng cuộc sống ở rất nhiều người.

“Hết xí quách” hay mệt mỏi rã rời là dấu hiệu báo động cơ thể cần phải nghỉ ngơi hoặc ngủ để phục hồi sức khỏe. Thông thường, sau thời gian nghỉ ngơi hoặc ngủ đủ, cơ thể sẽ hết mệt mỏi, cảm thấy sung sức, hưng phấn trở lại. Nhưng nếu mệt mỏi không được hóa giải, sau khi nghỉ ngơi mà ta vẫn thấy rã rời, sức khỏe không hồi phục thì có thể đã bị một rối loạn nào đó. Có khi cơ thể đã bị một bệnh tiềm ẩn nào đó nhưng nhờ bác sĩ khám, định bệnh và cho hướng điều trị đúng đắn, kịp thời mà giải quyết được vấn đề “hết xí quách” kéo dài.

Hiện nay, ở các nước công nghiệp phát triển thường xảy ra hội chứng có tên là “Hội chứng mệt mỏi kinh niên” (Chronic fatigue syndrome, viết tắt là CFS) mà nguyên nhân sinh bệnh rất khó xác định; CFS cũng thường xảy ra ở các nước đang phát triển như nước ta. Hội chứng CFS thường xảy ra ở phụ nữ nhiều hơn, gần như gấp đôi so với nam giới, với lứa tuổi thường là 25 đến 45. Hội chứng có triệu chứng mệt mỏi rã rời là chính (100%) và còn kèm theo: nhức đầu, khó tập trung suy nghĩ, đau họng, nhức cơ, đau khớp, khó ngủ, sụt cân (có người lại tăng cân)…

Lạm dụng thuốc rất nguy hiểm

Việc chữa trị hội chứng CFS có khó khăn vì khó xác định nguyên nhân. Bác sĩ phải khám và loại trừ tất cả các bệnh thực thể có triệu chứng gây mệt mỏi và gần như không tìm được nguyên nhân chủ yếu nào dẫn đến hội chứng này để chỉ có thể gọi đó là “mệt mỏi vô cớ”.

Về thuốc điều trị CFS, chủ yếu bác sĩ cho dùng thuốc trị triệu chứng liên quan. Đối với triệu chứng “hết xí quách”, bác sĩ có cho dùng thuốc bồi dưỡng sức khỏe như bổ sung vitamin và chất khoáng. Bác sĩ có thể cho dùng các thuốc trị các triệu chứng khác như: thuốc chống viêm giảm đau để trị nhức đầu, đau nhức cơ xương; thuốc kháng histamin và thuốc co mạch chống sung huyết để trị triệu chứng như viêm mũi dị ứng, viêm xoang; thuốc chống trầm cảm để trị chứng mất ngủ do trầm cảm…

Đối với người bị mệt mỏi vô cớ, trước đây ngay ở xứ ta đã có tình trạng tự ý lạm dụng thuốc rất nguy hiểm. Đó là tình trạng người bệnh không đi khám bệnh mà tự ý mua và dùng thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương là amphetamin (biệt dược Maxiton nổi tiếng ở miền Nam trước đây) và một số dẫn chất của nó để trị chứng “hết xí quách”. Và hậu quả của việc sử dụng thuốc bừa bãi này là một số người bị nghiện thuốc (giống như nghiện ma túy và sau đó phải dùng đến ma túy), bị một số tác dụng phụ có hại về tim mạch và nhất là có khuynh hướng tự tử sau khi ngưng thuốc. Điều cũng cần lưu ý là “thuốc lắc” (dimethyl-dioxy-methamphetamin, viết tắt MDMA, nước ngoài còn gọi là ecstasy) hay “ma túy đá” (methamphetamine) hiện nay bị lạm dụng một cách nguy hiểm chính là dẫn chất tương tự như amphetamin, cũng có tác dụng kích thích làm cho người ta hết mỏi mệt, hưng phấn.

Ngoài biểu hiện của CFS nói ở trên, “hết xí quách” còn biểu hiện của một rối loạn khác là stress. Stress là những áp lực về mặt tâm lý và những biến động trong gia đình, trong xã hội tác động lên con người gây mất cân bằng. Với liều lượng vừa phải, chính stress giúp ta có sự hưng phấn, cảnh giác, tập trung cao độ để đối phó với tình huống bất lợi. Tuy nhiên, nếu stress cứ lập đi lập lại và ta không làm chủ được nó, không thích ứng với những biến đổi do nó đưa đến, cơ thể ta sẽ bị rối loạn về mặt thể chất và tâm thần và cuối cùng bị nhiều bệnh gọi là bệnh tâm thể (psychosomatic diseases) như bệnh loét dạ dày, bệnh trầm cảm…

Xin lưu ý khi bị mệt mỏi thường xuyên, trước hết hãy xem lại chế độ làm việc, sinh hoạt có quá căng thẳng không để điều chỉnh, tạo sự thư giãn cần thiết; xem lại chế độ dinh dưỡng có bảo đảm đầy đủ và cân bằng các chất dinh dưỡng hay không. Nếu rối loạn cứ kéo dài, đặc biệt là cứ cảm thấy sầu muộn, nhất thiết phải đi khám bệnh để bác sĩ giúp tìm nguyên nhân chứ không nên tự ý dùng thuốc kéo dài theo lời mách bảo nào đó.

Cũng nên lưu ý, “hết xí quách” rất có thể là dấu hiệu ban đầu dẫn đến trầm cảm vốn là bệnh rất dễ xảy ra hiện nay cần được phát hiện sớm để chữa trị đúng cách. Bệnh trầm cảm nếu không được chữa trị sớm, đúng cách có khi là nguy hiểm vì người bệnh luôn có khuynh hướng tự tử.

Nhân dịp Xuân về, xin chúc mọi người “Đón Xuân vui khỏe đừng sầu!”.

Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Đức

Người lao động