Đại án Việt Á: 38 "mắt xích" và bản án khoan hồng đặc biệt

Sau 5 ngày xét xử và hơn 2 ngày nghị án, TAND TP Hà Nội đã đưa ra phán quyết dành cho 38 bị cáo trong đại án Việt Á.

Trong bản án, hình phạt nặng nhất là Phan Quốc Việt, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Việt Á: 14 năm tù về tội Vi phạm quy định đấu thầu; 15 năm tù tội Đưa hối lộ: Tổng 29 năm tù. Và nhẹ nhất là miễn trách nhiệm hình sự đối với cựu Giám đốc CDC Bình Dương Nguyễn Thanh Danh.

Dù vậy, 38 hình phạt được đưa ra ở phiên tòa sơ thẩm đều thấp hơn khung hình phạt các bị cáo bị truy tố, xét xử.

Có hình phạt nghiêm minh nhưng cũng có khoan hồng đặc biệt

Công bố bản án, HĐXX cho rằng, vụ án xảy ra trong bối cảnh đất nước và thế giới phải đối mặt với đại dịch đặc biệt nguy hiểm, chưa có tiền lệ; toàn bộ hệ thống chính trị phải gồng mình chống từng đợt dịch bùng phát bằng nhiều cách, nhiều biện pháp khác nhau; nhân dân hoang mang, lo sợ.

Trong khi, hệ thống cơ sở vật chất, thiết bị, sinh phẩm y tế, thuốc men ở từng địa phương chưa có hoặc không đủ để đáp ứng nhu cầu.

Theo HĐXX, thậm chí, khi dịch bùng phát, hạ tầng y tế nhiều địa phương quá tải, lâm vào tình trạng vỡ trận.

"Đó là một trong những nguyên nhân phát sinh hành vi phạm tội của các bị cáo", chủ tọa phiên tòa nói.

Trong đó, bản án nêu, đa số là hành vi vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, xảy ra tại một số cơ sở y tế.

"Hành vi của các bị cáo là nghiêm trọng do xâm phạm trật tự trị an, an toàn quản lý kinh tế, xâm phạm uy tín, danh dự của các cơ quan, tổ chức, gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngân sách nhà nước, cho việc huy động các nguồn lực xã hội, gây bức xúc cho dư luận, xã hội bất bình, làm suy thoái đạo đức, lối sống, cách hành xử của một bộ phận cán bộ, Đảng viên; làm mất uy tín niềm tin của Đảng", HĐXX công bố bản án.

Từ những yếu tố trên, HĐXX nhận định việc khởi tố, truy tố, đưa các bị cáo ra xét xử và áp dụng các hình phạt nghiêm minh đối với từng bị cáo, mỗi tội danh là cần thiết, nhằm trừng trị những cá nhân có hành vi đi ngược lợi ích của nhà nước, nhân dân, đấu tranh phòng ngừa tội phạm nói chung.

Tuy nhiên, TAND TP Hà Nội cũng xem xét giảm nhẹ, khoan hồng, khoan hồng đặc biệt đối với các bị cáo thực hiện nhiệm vụ phòng chống dịch cấp bách mà không hưởng lợi hoặc hưởng lợi không đáng kể.

Hành vi của mỗi bị cáo là một "mắt xích"

Trong bản án sơ thẩm, HĐXX công bố những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự đối với các bị cáo.

Theo đó, TAND TP Hà Nội đánh giá, trong vụ án này, có nhóm bị cáo phạm tội mang tính đồng phạm ở mỗi hành vi khác nhau. Hành vi của mỗi bị cáo là một "mắt xích" trong mối liên kết tổng thể, có thể trực tiếp, có thể gián tiếp dẫn đến hậu quả thiệt hại.

Trong khi đó, nhóm bị cáo còn lại vi phạm với tính chất hậu quả, hành vi, vai trò khác nhau.

Nêu cụ thể, HĐXX nhận định Phan Quốc Việt (Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Việt Á) là người tổ chức, điều hành, chỉ đạo xuyên suốt hoạt động của Việt Á và các công ty liên quan, đưa ra chủ trương để nhân viên thực hiện.

Các nhân viên của Việt Á là những người làm công ăn lương, thực hiện hành vi vi phạm theo sự chỉ đạo của Phan Quốc Việt.

Trong khi đó, các bị cáo là cán bộ CDC các tỉnh đã phải chịu áp lực rất lớn của chỉ đạo phòng chống dịch từ cấp trên. Họ thực hiện hành vi vi phạm theo mệnh lệnh là chính.

"Xuyên suốt vụ án, Việt có thỏa thuận, liên hệ, câu kết với một số đối tượng bị cáo khác như Hồ Anh Sơn (cựu Thượng tá, cựu Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu y dược học quân sự, Học viện Quân y), Học viện Quân y, Trịnh Thanh Hùng (cựu vụ phó thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ), Nguyễn Văn Trịnh (cựu cán bộ Văn phòng Chính phủ), Nguyễn Huỳnh (cựu phó phòng Quản lý giá thuốc, Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế), Nguyễn Thanh Long (cựu Bộ trưởng Y tế)... ở từng khâu, từng đoạn khác nhau trong hành vi phạm tội", HĐXX nói.

Tòa đánh giá, sự gắn kết của các bị cáo trên không hoàn toàn khăng khít, không có sự phân công, phân nhiệm cụ thể.

"Hành vi của các bị cáo ở từng khâu, đoạn, có tính độc lập tương đối. Mặt khác, các bị cáo trên không hoàn toàn cùng thực hiện một hành vi và bị truy tố, kết án về cùng một tội danh, nên chưa đủ căn cứ để áp dụng tình tiết tăng nặng là "phạm tội có tổ chức" ", HĐXX cho biết.

Tuy nhiên, bản án sơ thẩm cũng nhận định, bị cáo Phan Quốc Việt đã lợi dụng hoàn cảnh dịch bệnh để thực hiện hành vi phạm tội. Do đó, hình phạt cho Chủ tịch Việt Á cần phải áp dụng tình tiết tăng nặng "lợi dụng tình trạng dịch bệnh để phạm tội".

Nhiều bị cáo khác, trong đó có Việt, ông Nguyễn Thanh Long, bị cáo Nguyễn Huỳnh, ông Trịnh Thanh Hùng, ông Phạm Duy Tuyến (cựu Giám đốc CDC Hải Dương)... nhiều lần thực hiện hành vi phạm tội nên bị áp dụng tình tiết tăng nặng "phạm tội 2 lần trở lên".

Ghi nhận đóng góp chống dịch của Phan Quốc Việt

Về những tình tiết giảm nhẹ, HĐXX đánh giá quá trình điều tra và tại phiên tòa, các bị cáo đều thừa nhận hành vi vi phạm, nhận thức được sai phạm; khai báo thành khẩn, có thái độ ăn năn hối cải, nên được hưởng tình tiết giảm nhẹ "thành khẩn khai báo".

HĐXX cũng đánh giá cao thái độ và nhận thức của các bị cáo, đặc biệt là sự hợp tác tích cực của hầu hết các bị cáo với cơ quan điều tra, nhằm làm sáng tỏ vụ án. Đây cũng là tình tiết giảm nhẹ được HĐXX ghi nhận cho các bị cáo.

Về trách nhiệm khắc phục và nộp lại số tiền hưởng lợi bất chính, cho đến nay, chủ tọa phiên tòa cho biết hầu hết các bị cáo đã tự nguyện nộp tiền hoặc tác động gia đình nộp tiền, tài sản để khắc phục hậu quả vụ án.

Đặc biệt, có một số bị cáo dù không hưởng lợi nhưng vẫn chủ động nộp tiền để khắc phục hậu quả.

Đánh giá cụ thể, HĐXX ghi nhận Phan Quốc Việt, các bị cáo là nhân viên Việt Á... có những đóng góp tích cực về công sức, máy móc, thiết bị phục vụ cho việc xét nghiệm, góp phần đẩy lùi dịch bệnh tại một số tỉnh/thành phố.

Các bị cáo Nguyễn Thanh Long, Chu Ngọc Anh, Phạm Xuân Thăng... được HĐXX nhìn nhận là có đóng góp "công lao rất lớn" trong công tác phòng chống dịch bệnh trên toàn quốc và địa phương.

"Tất cả các bị cáo ở CDC các tỉnh thành đều là những người đặc biệt tích cực, xông pha chống dịch Covid-19", bản án nêu.

Về nhân thân, HĐXX đánh giá tất cả các bị cáo đều có nhân thân tốt, chưa có tiền án, tiền sự; nhiều bị cáo có thành tích trong công tác, học tập, lao động sản xuất; đặc biệt, một số bị cáo có thành tích xuất sắc, được các cấp, ngành ghi nhận; một số bị cáo có người thân là người có công với cách mạng; có công lao đóng góp trong các chương trình thiện nguyện...

"Quá trình giải quyết vụ án, TAND TP Hà Nội cũng nhận được nhiều văn bản từ Công đoàn Văn phòng Chính phủ, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Y tế, UBND các tỉnh/TP (Hà Nội, Phú Thọ, Bình Dương, Bắc Giang), Sở Y tế và CDC các tỉnh/TP, các cơ quan, tổ chức ban ngành, cá nhân liên quan... tha thiết đề nghị HĐXX xem xét bối cảnh dịch bệnh, đánh giá phạm tội như không phạm tội, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, hoặc giảm nhẹ hình phạt cho các bị cáo nguyên là lãnh đạo, cán bộ nhân viên của các cơ quan, đơn vị", HĐXX công bố.

Những căn cứ để đưa ra hình phạt

Trước khi đưa ra phán quyết, HĐXX TAND TP Hà Nội công bố những căn cứ, lý do, tình tiết được áp dụng khi lượng hình đối với 38 bị cáo.

Cụ thể, tòa áp dụng hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt đối với các bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ, đã nộp lại phần lớn số tiền hưởng lợi; các bị cáo là nhân viên cấp dưới, làm công ăn lương, làm theo chỉ đạo, phục tùng, phụ thuộc; phạm tội với vai trò đồng phạm, giúp sức, thứ yếu; đặc biệt là không được hưởng lợi hoặc hưởng lợi không đáng kể, đã tự giác khai báo, ra đầu thú; hoặc không được hưởng lợi nhưng tự nguyện nộp tiền khắc phục thiệt hại.

HĐXX cũng xem xét xử phạt tù bằng thời hạn đã tạm giam, đang bị tạm giam hoặc phạt tù treo cho một số bị cáo.

Tòa cũng cân nhắc, quyết định chính sách khoan hồng đặc biệt là miễn trách nhiệm hình sự cho bị cáo Nguyễn Thanh Danh (cựu Giám đốc CDC Bình Dương).

Theo HĐXX, mặc dù bị cáo đã có thể nghỉ trước thời hạn nhưng khi được yêu cầu, đề nghị bị cáo vẫn ở lại sát cánh cùng CDC Bình Dương trong chống dịch Covid-19.

Là lãnh đạo CDC Bình Dương, bị cáo nhận thức rõ hành vi của mình là vi phạm và có thể bị xử lý nhưng đã "dám nghĩ, dám làm" vì sức khỏe, tính mạng của đồng bào.

"Bị cáo không tư lợi cá nhân. Bị cáo đã nhiều lần từ chối nhận tiền, nhận quà cảm ơn của Công ty Việt Á và cũng đã cảnh tỉnh nhân viên cấp dưới khi tiếp xúc, nhận quà cảm ơn", HĐXX cho biết.