Sách "self-help": Giúp phát triển bản thân hay chỉ là lời sáo rỗng?

Self-help Book - còn gọi là "sách phát triển bản thân", được hiểu là loại sách có nội dung mang tính định hướng, giúp người đọc tự hoàn thiện mình hoặc giải quyết các vấn đề cá nhân. "Học Làm Người" hoặc "Đắc Nhân Tâm" là hai đầu sách nổi tiếng thuộc thể loại sách này.

Mới đây, trên một diễn đàn, có bạn nữ đã chia sẻ câu chuyện của em trai mình:

"Cún học lớp 7, bắt đầu có biểu hiện quan tâm đến sách self-help, phát triển bản thân các thứ. Một hôm Cún tâm sự:

"Hôm trước ở trên lớp, em tức thằng kia lắm. Mà em biết em đang nóng giận, sợ hành động sẽ bị sai. Nên em ngồi xuống ghế, im lặng suy nghĩ đúng 3 phút, em đã làm y như trong sách. Xong em vẫn quyết định đấm nó". 

Tôi câm nín."

Câu chuyện đã làm nổ ra một cuộc tranh luận sôi nổi trên mạng xã hội, với nhiều ý kiến trái chiều về sách self-help. Một bộ phận đánh giá sách self-help có nhiều điều hão huyền, hay nói đạo lý, nhiều cuốn có nội dung na ná nhau,... Trong khi đó, nhiều người cho rằng sách self-help đưa ra những lời khuyên có ích, động viên tinh thần. Một số người khác có ý kiến trung lập, cho rằng cần chọn lọc đọc bất cứ loại sách nào, chứ không riêng sách self-help.

Tìm thấy sức mạnh qua những trang sách

Sách self-help đã có lịch sử hơn 100 năm và hiện vẫn góp mặt trong danh sách các cuốn sách bán chạy trên toàn thế giới. Điểm mạnh của sách self-help là dễ đọc và hấp dẫn, đi thẳng vào vấn đề mà người đọc quan tâm, tổng hợp những ví dụ thực tế giúp kích thích mơ ước, hy vọng và khao khát thành công.

Bên cạnh đó, các tác giả của dòng sách này thường lặp đi lặp lại một "chân lý" rằng sự thành công ở mỗi lĩnh vực nằm trong nội tại của mỗi người, truyền cảm hứng mạnh mẽ tới tinh thần, tâm lý của mỗi người.

Nói cách khác, sách self-help dạy ta rằng các suy nghĩ tích cực sẽ thu hút mọi thứ tốt đẹp đến với ta. Đồng thời, những người lạc quan còn biết cách đối mặt với rắc rối tốt hơn người khác. Thêm nữa, chúng cũng định hướng người đọc tránh xa những rắc rối không cần thiết, thông qua vô vàn cách thức và quan điểm thú vị.

Và cuối cùng, sách self-help thường đem lại những bài học khác biệt đối với từng cá nhân. Bạn có thể trở thành bất kỳ ai, bất kỳ điều gì mà bạn muốn. Bạn phải luôn là chính mình, biết cách yêu lấy bản thân... 

Giữ "cái đầu lạnh" 

Có một thực tế là hiện nay rất nhiều cuốn sách self-help chứa toàn những lời sáo rỗng, hoặc nội dung chỉ dựa trên quan điểm cá nhân. Bên cạnh đó, tất cả các sự việc, quan điểm đều chỉ đúng với một vài đối tượng, môi trường, thời điểm nhất định, chứ không thể là "liều thuốc tiên" cho mọi tình huống.

Nếu ta tiếp cận những "kiến thức" không có cơ sở ấy, cũng như áp dụng sách self-help một cách máy móc, không có tư duy phản biện thì rất dễ dẫn đến suy nghĩ lệch lạc, gây "ảo tưởng sức mạnh" cho người đọc.

Cụ thể như trong câu chuyện nói trên, cậu bé tên Cún đã làm theo hướng dẫn của sách, nhưng sau đó vẫn không giữ được bình tĩnh. Nguyên nhân là bởi chủ thể ở đây còn nhỏ tuổi, thiếu trải nghiệm, nhưng lại thừa năng lượng và sự hiếu thắng.

Vậy làm cách nào để tránh khỏi hiệu ứng sáo rỗng khi đọc sách?

Đầu tiên, cần xác định rõ "Đọc để làm gì?", từ đó chọn sách, chọn tác giả, nhà xuất bản uy tín và chắt lọc thông tin. Tiếp theo, dù đọc được thứ gì cũng cần giữ vững "cái đầu lạnh", kiên định với mục tiêu của bản thân, không khiến bản thân bị lung lay bởi những câu từ đầy "lửa" truyền cảm hứng trong sách.

Mọi người đều có mục đích sống hay động lực riêng. Đó có thể là gia đình, tín ngưỡng, công việc, hay sở thích. Bất luận là gì, những nguồn cảm hứng đó đều mang cho ta mục tiêu của cuộc đời, và hãy chắc chắn rằng ta luôn giữ bản thân được sống trong nó.

Tại sao lại là Self-help mà không phải Book-Help, Author-Helf, God-Help…? Cái tên đã nói lên tất cả. Sự giúp đỡ (Help) ở đây là từ "Chính bản thân mỗi người" (Self). Sách chỉ đường, hướng dẫn, còn người đi trên con đường đó là bạn. Vậy nên hãy biến những điều bổ ích từ sách self-help ấy thành của riêng bạn và chủ động rèn luyện nó mọi lúc mọi nơi. Bằng cách ấy, dần dần thế giới của người đọc sẽ rộng mở và họ xây dựng được cho việc đọc, học tập suốt đời.