Loài hoa chơi Tết kỳ công của người Hà Nội xưa được giới trẻ săn lùng

Nét đẹp văn hóa ngày Tết lâu đời của người Hà Nội

Hoa thủy tiên được ví như "nàng tiên nước" là một loài hoa với mùi hương kiêu sa và cao sang. Ở châu Á, loài hoa này tượng trưng cho sự may mắn, tràn đầy sức sống và thường nở vào mùa xuân. Chơi hoa thủy tiên là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Hà thành mỗi dịp Tết đến. Đây là một thú chơi lâu đời, tinh tế và công phu. Những bát hoa thủy tiên thường xuất hiện ở những vị trí trang trọng trong các nhà quyền quý ngày xưa vào dịp Tết.

Thú chơi này khá cầu kỳ, với nhiều công đoạn khác nhau từ lựa củ, gọt hoa đến dưỡng và chăm uốn để có một bát hoa đẹp hài hòa cả rễ, lá và hoa. Tương truyền, nếu hoa nở đúng vào giao thừa sẽ đem đến cho gia đình sự may mắn cả năm.

Lương Sơn Dương (1991, Hà Nội) là một người trẻ đến với thú chơi hoa thủy tiên từ năm 2017. Anh cũng là một trong những người thường xuyên chia sẻ những kiến thức, kinh nghiệm bản thân học hỏi được trên mạng xã hội, kết nối những người hứng thú và cùng theo đuổi sở thích này.

"Thủy tiên không thể trồng và chăm sóc tốt tại Việt Nam vì phụ thuộc vào khí hậu và thổ nhưỡng do đó chúng ta phải chấp nhận chơi thời vụ - dịp cận Tết. Nhập nguồn củ nguyên liệu từ vùng Chương Châu, Phúc Kiến, Trung Quốc về. Gọt tỉa, tạo hình và nâng tầm lên, thổi hồn vào để có một thú chơi đậm hồn Việt dựa trên nguồn nguyên liệu nhập ngoại.

Củ hoa được lựa chọn từ khoảng tháng 10, tháng 11 âm lịch. Hàng nhập về thường là loại củ hoa từ 3 năm tuổi ,có số bao hoa bên trong từ 6-9 hoặc hơn. Củ hoa để gọt tỉa cần to, cân đối, đều "tay", lớp vỏ già khô - nhiều lớp nâu cánh gián, không có biểu hiện nấm mốc, hư thối.

Sau khi lựa chọn được củ hoa, chúng ta bắt đầu gọt, là cách cắt gọt, bóc tách một phần thịt củ phía trước để làm lộ được giò hoa, bao hoa. Sau đó thì xén lá, phá ngọc, cạo cuống hoa để có thể hạn chế chiều cao và tạo hình theo ý muốn. Người chơi có nghề, có thể từ bước cạo cuống đã dự tính được bố cục, tầm cao của hoa sau này.

Gọt xong sẽ đến bước ngâm cầu, úp củ trong thau nước sạch 12-24 tiếng, sau đó dưỡng ngửa củ trong bát dưỡng chuyên dụng bằng chất liệu đất nung non, không tráng men. Sẽ mất 18-23 ngày tùy chất lượng củ và thời tiết để hoa nở.

Trong suốt quá trình đó, người chơi phải rửa, thay nước, cài lá, điều hướng giò hoa để hoa không bị phá dáng, không bị chen chúc rối ren. Cuối cùng khi hoa hàm tiếu - nở bông đầu tiên ta chuyển hoa lên vật dụng trưng bày như bát chiết yêu, ly thủy tinh nếu theo lối chơi cổ, còn ngày nay người chơi biến tấu đa dạng, có thể bày trong bất cứ vật dụng nào đẹp và hợp thẩm mỹ", anh Dương chia sẻ về cách chơi hoa thủy tiên.

Thú chơi hoa kỳ công, đang được giới trẻ yêu thích

Nếu ngày xưa, thú chơi này chỉ dành cho những nhà giàu có ở khu vực phố cổ thì hiện nay nó đã dần trở thành một thú chơi bình dân với chi phí không quá đắt đỏ. Có những lớp học bài bản từ những người có tay nghề cao, chuyên nghiệp cũng có những lớp học miễn phí qua những video hướng dẫn trên mạng, trong những hội nhóm chơi thủy tiên.

Củ hoa thủy tiên chất lượng sẽ dao động từ 80-120 nghìn/củ 7-9 bao hoa. Dụng cụ gọt và cắt tỉa Thủy tiên cũng rất đơn giản, chỉ cần một dao chuyên dụng thường từ 50-350 nghìn . Đầu tư hơn, người chơi có thể mua thêm bát đất nung dưỡng hoa 55-75 nghìn/bát tùy độ cao của bát. Nhìn chung, để có một bát hoa thủy tiên đẹp tinh khiết, hương thơm quyến rũ trưng trong nhà dịp Tết đến thì mức chi phí trên không hề đắt.

Tuy nhiên, thú chơi tỉ mẩn, công phu này cũng có những khó khăn mà người chơi phải vượt qua và chấp nhận. Chị Loan Doãn (1992, Hà Nội) là người biết đến thú chơi này từ năm 2012 chia sẻ rằng khó khăn với những người mới theo đuổi đó là kỹ thuật gọt tỉa, không dễ để có những tác phẩm ưng ý khi mới tham gia chơi.

Ngoài ra, với anh Dương, khó khăn nằm ở thời tiết và không chủ động được nguồn củ: "Thủy tiên ưa lạnh, nếu nắng nồm dễ thối hỏng, chăm sẽ rất cực. Nhưng khi gặp thiên thời, trời đã lạnh rồi thì người chơi lại gặp một vấn đề khác, đó là sức khỏe.

Hầu như người chơi tranh thủ chăm hoa sáng sớm, đêm khuya, luôn phải ngâm tay trong nước lạnh, hoa thì dưỡng nơi lộng gió như ban công, sân thượng nên sẽ dễ bị cảm lạnh. Ngoài ra còn việc không chủ động được nguồn củ. Củ nhập từ Trung Quốc nên có năm thế này, năm thế khác. Phụ thuộc rất nhiều vào mùa vụ, thời tiết và con người bên đó".

Dấu hiệu đáng mừng của nét văn hóa truyền thống này là số lượng người chơi hoa thủy tiên những năm gần đây đều tăng lên và đặc biệt là có sự tham gia của giới trẻ thay vì chỉ có người trung niên, cao tuổi như ngày xưa. Trên mạng xã hội hiện nay, không khó để bắt gặp những bức ảnh bát hoa thủy tiên là sản phẩm của người trẻ, những hội nhóm dành cho người theo đuổi thú vui này cũng rất nhiều và hoạt động sôi nổi.

"Ban đầu, mình đến với thủy tiên như một thứ để chinh phục cùng sự hiếu thắng và nóng vội của một người trẻ nhưng càng chơi mình càng vỡ ra nhiều điều mới. Mỗi năm hoàn thiện thêm kỹ năng của mình một chút, tác phẩm dần có hồn hơn đó đã là thành công. Do vậy, đến hiện tại, mình chơi hoa thủy tiên để tu dưỡng con người", anh Dương bày tỏ.

Chị Loan Doãn chia sẻ: "Với mình, chơi hoa thủy tiên giúp rèn luyện tính tỉ mỉ, cẩn thận và tập trung cao độ vì thực sự chăm thủy tiên còn hơn chăm con mọn. Nếu người chơi không kiên nhẫn sẽ khó ra thành phẩm và nếu người chơi không tỉ mỉ thì sẽ khó ra một bát hoa đẹp".

Giữa hàng trăm thú vui hiện đại ngày nay, thú chơi hoa thủy tiên là một nét đẹp văn hóa truyền thống mà giới trẻ nên giữ gìn và nhân rộng vì những giá trị tốt đẹp nó mang lại.

Ảnh: NVCC