Gen Z và "nỗi ám ảnh" mặc trùng đồ trên mạng xã hội

Không thể mặc một món đồ xuất hiện 2 lần

Alessia Teresko (21 tuổi, Nottingham, Anh) hiếm khi mặc cùng một bộ đồ xuất hiện hai lần trên mạng xã hội. Bởi thế, vào tháng trước, trong dịp sinh nhật của một người bạn, cô đã mua một chiếc váy Zara với giá 28 bảng Anh (gần 900.000 đồng). Cô đã đăng ảnh chụp cùng chiếc váy mới lên trang Instagram. Sau khi bài đăng có 296 lượt thích, cô ném chiếc váy vào tủ đồ online - nơi đăng bán các bộ quần áo Teresko không còn mặc đến nữa.

"Tôi không thể lại mặc chiếc váy đó để chụp ảnh vì tôi đã đăng ảnh mặc nó rồi. Tôi biết việc đó nghe khá nông cạn", Teresko chia sẻ.

Mikaela Loach (23 tuổi, Edinburgh, Scotland), là sinh viên và đồng thời là nhà hoạt động về khí hậu, thấu hiểu những áp lực của Teresko. Loach đồng cảm: "Thành thật mà nói, dù là một người có nền tảng tìm hiểu về môi trường, nhưng ngay cả tôi cũng cảm thấy áp lực khi phải mặc những bộ quần áo khác nhau trên mạng. Tôi giải quyết điều này bằng cách mua đồ cũ. Chỉ khi không thể tìm được, tôi mới chi tiền mua đồ mới".

Chỉ chênh nhau 2 tuổi và sống cách nhau vài trăm dặm nhưng Teresko và Loach đều có quan điểm hoàn toàn khác nhau về sự bền vững. Họ là đại diện cho sự phân rẽ ngay trong thế hệ Z (những người sinh từ năm 1997-2021).

Gen Z được coi là thế hệ có sự tiến bộ về mặt xã hội và có ý thức về môi trường. Nhưng cũng chính họ lại là những người tiêu dùng trung thành của thời trang nhanh - một trong những ngành công nghiệp gây ô nhiễm môi trường.

Theo cuộc khảo sát của Vogue Business năm 2020 với 105 thành viên thuộc thế hệ Z, hơn một nửa cho biết hầu hết quần áo của họ là từ thương hiệu thời trang nhanh. Dữ liệu từ công ty nghiên cứu thị trường Mintel cho thấy, Gen Z chi tiền mạnh tay hơn thế hệ trước khi mua sắm thời trang: 64% thanh niên Anh từ 16 - 19 tuổi thừa nhận đã mua quần áo mà họ chưa bao giờ mặc; tỷ lệ này của thế hệ trước là 44%. Và dữ liệu Mintel cũng cho thấy Gen Z tuyên bố quan tâm nhiều hơn đến tác động môi trường khi mua sắm: 70% thanh niên từ 16-19 tuổi đồng ý rằng tính bền vững là một yếu tố quan trọng khi mua các mặt hàng thời trang. Tỷ lệ này ở thế hệ trước là 20%.

Lý giải về sự mâu thuẫn giữa sự bền vững và cuộc chạy đua thời trang nhanh, Malthe Overgaard, cựu nhà nghiên cứu tại Trường Kinh doanh Aarhus cho biết: "Những người trẻ tuổi có cảm giác phức tạp và mơ hồ liên quan đến tính bền vững. Tất cả đều đồng ý rằng họ coi mình là những người tiêu dùng có ý thức, nhưng mặt khác, họ được khuyến khích mua nhiều hơn và tiêu dùng nhiều hơn vì nhu cầu luôn hợp thời, sành điệu".

Chưa bao giờ cảm thấy tội lỗi vì mua sắm

Scott Bowden, 23 tuổi, là một tài xế giao hàng đến từ Saltash, mua sắm online nhiều tới mức bố anh và shipper trở nên thân quen.

Bowden ước tính anh chi khoảng 50 bảng Anh/tuần (hơn 1,5 triệu đồng) để mua quần áo, thường là từ thương hiệu Asos, thỉnh thoảng là thương hiệu giá rẻ Shein. Bowden hiểu một số vấn đề đạo đức trong thời trang nhanh.  Gần đây, khi đọc tin tức về mức thu nhập cực thấp của công nhân, Bowden nói rằng nếu đó là sự thật thì anh cảm thấy tội lỗi.

Overgaard cho biết, đây là phản hồi phổ biến của các thành viên Gen Z được khảo sát. "Họ cảm thấy rằng họ không có đủ thông tin về sản phẩm và cách chúng được sản xuất".

Loach cũng đồng tình: "Khi còn đi học tôi luôn mua những món đồ mới và tôi chưa bao giờ thực sự xem xét tác động thói quen của mình, hay là mức độ nguy hại của ngành công nghiệp này". Bộ phim tài liệu The True Cost (năm 2015) đã giúp Loach thay đổi suy nghĩ của mình.

Bộ phim đề cập đến những thiệt hại về môi trường và vi phạm lao động vốn có trong ngành công nghiệp may mặc toàn cầu. Loach nói: "Ngành công nghiệp thời trang được thiết kế để mang tính bóc lột và sự không rõ ràng, thiếu minh bạch là điều cho phép nó tồn tại".

Tất nhiên, không phải tất cả những người trẻ sẽ ngừng mua sắm thời trang nhanh, nếu họ nhìn nhận thực tế khốc liệt của ngành này. Một số người cho biết họ vẫn chọn mua. Trong đó có Teresko: "Tôi biết nhưng tôi không thực sự chủ động nghĩ về điều đó. Nếu mua thứ gì đó trực tuyến, tôi chẳng bao giờ nghĩ: 'Đó là thời trang nhanh, không nên mua nó. Tôi chưa bao giờ cảm thấy tội lỗi vì mua sắm. Tôi chỉ thấy như vậy nếu mình tiêu quá nhiều tiền".

Mạng xã hội phát triển, không ai muốn mọi người thấy họ cứ mặc đi mặc lại một số bộ trang phục. Tiến sĩ Patsy Perry (Đại học Manchester Metropolitan), cho biết: "Sự lỗi thời có kế hoạch là một đặc điểm của thời trang nhanh. Theo nghiên cứu tiếp thị, những mẫu mã của năm trước sẽ không thể phù hợp với mùa này nữa, nếu bạn muốn trông thật mới mẻ".

Nhiều thanh thiếu niên Gen Z thích mua đồ cũ, thông qua các app. Evan Sellick (16 tuổi, đến từ Cwmbran) là một đại lý bán lẻ của Depop - một ứng dụng thanh lý đồ cũ, cửa hàng trực tuyến của anh có gần 6.000 người theo dõi. Anh nói: "Mọi người nói rằng đồ cũ đắt tiền, nhưng trên thực tế, nó thấp hơn giá bán lẻ, chất lượng tốt hơn và nó không được sản xuất với giá rẻ trong các nhà máy".

Trớ trêu thay, việc bán lại đồ thông qua các ứng dụng cũng có thể tạo điều kiện cho việc mua sắm quá mức. Bowden nói: "Tôi bán lại rất nhiều quần áo của mình trên Depop. Hàng được bán đi một cách nhanh chóng".

Teresko sử dụng tiền bán hàng tại Depop của mình để chi cho thói quen thời trang nhanh 100 bảng Anh (3,1 triệu đồng) một tháng của mình. Nhưng tiến sĩ Perry cảnh báo không nên bán tủ quần áo online để chi tiêu cho thời trang nhanh. Bà nói: "Chúng ta không thể mua sắm theo cách của mình nếu muốn đạt được sự bền vững. Chúng ta phải giảm tốc độ mua sắm. Toàn bộ ý tưởng mua đồ, mặc một lần và bán lại trên Depop cần phải chậm lại".