Đương đầu với sốc văn hoá

Bước ra khỏi “vùng thoải mái” 

Hầu hết các chương trình du học chu đáo đều có định hướng và chỉ dẫn cặn kẽ cho sinh viên chuẩn bị tinh thần trước. Nhưng dù vậy, việc đặt chân lên đất lạ vẫn có thể tạo ra nhiều tổn thương tâm lý và đầy rẫy bất ngờ. 

Những sinh viên đã chuẩn bị kỹ có thể vượt qua dễ dàng, và khi đó quá trình học tập mới thật sự bắt đầu. “Còn nếu bạn nhận rõ tác động của cú sốc ấy thì đó lại là bước khởi đầu tốt” - giáo sư John Perry, giám đốc Ban đào tạo quốc tế Đại học New York, khuyên. “Bước kế tiếp là tập hoà theo nhịp sống”. Điều đó có nghĩa là bạn phải biết dũng cảm bước ra khỏi “vùng thoải mái” để đối đầu với môi trường chung quanh. 

Ngay cả khi sinh viên đã chuẩn bị đến tận răng mọi phương tiện “giảm sốc” thì tác động tâm lý tiêu cực này vẫn rình rập tấn công họ vào nhiều thời điểm suốt thời gian du học.

Ba ngày đầu tiên Thanh đến Paris hầu như lúc nào cô cũng rưng rưng nước mắt. Sau đó Thanh bắt đầu chú ý đến những nét quyến rũ của thành phố mà cô đã từng mơ tưởng qua các trang văn đọc ở quê nhà. Chẳng bao lâu Thanh đã “si tình” nước Pháp. 

Nhưng tiếp theo đó Thanh lại u uất cực độ và phát ngấy với bất cứ thứ gì có mùi… Tây. Cô luôn bực bội và chỉ muốn về Việt Nam thật nhanh. Đến khi chỉ còn vài tháng nữa là tốt nghiệp thì Thanh lại tự cảm thấy có lỗi vì mình chẳng hề… nhớ nhà và chỉ muốn ở mãi Paris. Thanh hồi tưởng lại: “Lúc thì yêu, lúc thì ghét thậm tệ nơi em ở. Chẳng hiểu sao mới hưng phấn đó thì đã khủng hoảng rồi”.

Đó chính là những biên độ dao động của chu kỳ hội nhập. Nhưng bạn đừng tưởng vượt qua được giai đoạn đó rồi là yên tâm. Ngay khi bạn đã thấy quen thuộc và thoải mái với đời sống của một du học sinh ở nước ngoài, bạn trở về thăm nhà và đụng độ ngay với một nền văn hoá xa lạ - văn hoá Việt Nam! 

Sốc văn hoá ngược

Bất kỳ ai từng sống một thời gian dài ở nước ngoài đều phải trải qua một giai đoạn tái thích nghi khi về nước. Các sinh viên trở về đã thay đổi và trưởng thành theo nhiều phương cách mà họ khó chia sẻ với những người ở quê hương.

Phần lớn những người sống ở quê nhà không quan tâm mấy đến những chuyện lạ phương xa mà các du học sinh thích kể lại bởi vì bản thân họ đang phải bận tâm lo toan cho cuộc sống của họ và chưa hề kinh qua những thay đổi tương tự. Đó là “sốc văn hoá ngược” (reverse culture shock). 

Tuấn đi du học ở Hà Lan và có cơ hội viếng thăm nhiều nước trong khối EU. “Thật chán!” - Tuấn than thở. “Người ta chẳng biết gì về những nơi tôi đã đến. Họ chẳng hình dung được một nền văn hóa khác tôi đã được sống và tại sao tôi có cái nhìn không tích cực về nước mình. Họ nổi giận với tôi và cho là tôi khoe khoang và thích chê bai”. Cách giải quyết của Tuấn là chỉ nói chuyện cởi mở với các du học sinh cùng hồi hương như anh.

Kinh nghiệm của Tuấn cũng là điều phổ biến. Mọi du học sinh khắp thế giới sau khi về nước đều trải qua những cảm xúc mâu thuẫn giống hệt như giai đoạn hội nhập khi mới ra nước ngoài. Họ trở về mang theo một cảm giác mất mát. Không còn nữa những háo hức khám phá một nền văn hoá mới và bỏ lại sau lưng những người bạn mới tuyệt vời mà không biết bao giờ gặp lại.

Các du học sinh cũng sẽ dần thích ứng với môi trường quê hương sau khi trở về. Sốc văn hoá ngược thường ít gây tác động tâm lý lớn như giai đoạn lúc bắt đầu du học, và cũng không kéo dài. Nhưng nếu không chuẩn bị tinh thần trước khi trở về thì việc chính mình trở thành người lạ ngay trong gia đình và cộng đồng sẽ là một mất mát tình cảm lớn lao.

Theo Khám Phá