Điều gì thực sự kiểm soát cảm xúc của bạn?

Trong cuốn sách "How Emotions Are Made" (Tạm dịch: Cảm xúc được tạo ra như thế nào), tác giả Lisa Feldman Barrett, đồng thời là một giáo sư về tâm lý học đã giới thiệu khái niệm "Body Budget" (Tạm dịch: Ngân sách cơ thể). Theo cô, việc duy trì "Ngân sách cơ thể" cân bằng sẽ giúp bạn cảm thấy hạnh phúc hơn.

"Ngân sách cơ thể" là gì?

Điều chỉnh "Ngân sách cơ thể" chính là việc bạn phân bổ các nguồn năng lượng trong cơ thể để điều chỉnh những phản ứng cảm xúc, suy nghĩ hợp lý.

Theo bà Barrett, bộ não sẽ nhận thông tin đầu về các trạng thái bên trong cơ thể như nhịp tim, hơi thở, huyết áp, nhiệt độ, hormone, sự trao đổi chất... Sau đó, bộ não sẽ dự đoán về ý nghĩa của những cảm giác hay chỉ số đó với nhu cầu năng lượng của cơ thể và đưa ra phản ứng cảm xúc phù hợp.

"Ngân sách cơ thể" có vai trò như thế nào đối với cảm xúc của chúng ta?

Giáo sư cho rằng, "Ngân sách cơ thể" mới là yếu tố quyết định suy nghĩ và nhận thức của bạn thay vì tư duy lý trí. Bộ não sẽ lưu trữ những thông tin từ cơ thể nhận được trong nhiều trải nghiệm khác nhau, từ đó đưa ra những kết luận về phản ứng cảm xúc như "vui mừng", "phấn khích", "tuyệt vọng"..., khi cơ thể đạt những cảm giác, chỉ số nhất định.

Khi đã nhận thức được những khái niệm về cảm xúc đó, bộ não sẽ chạy ngược lại quá trình này, dựa phản ứng cảm xúc đang có và điều chỉnh những chỉ số bên trong để cơ thể quay về trạng thái bình thường.

Ví dụ, khi bạn có cảm giác cồn cào trong dạ dày, não của bạn sẽ đọc các cảm giác, chỉ số trong cơ thể và kết luận đó là cảm xúc "khó chịu và lo âu". Giả sử, một thời gian sau đó, bạn đến một bệnh viện sặc mùi thuốc sát trùng, tiếng giày y tá sột soạt trên sàn và chuẩn bị trải qua một thủ tục y tế.

Mặc dù chưa từng trải qua thủ tục y tế này và nhận thức được nó khá đơn giản và an toàn, nhưng bộ não đã học được từ nhiều năm về trước rằng cảm giác đó, nảy sinh trong môi trường đó có nghĩa là "sợ hãi".

Dựa trên những trải nghiệm trong quá khứ, bộ não dự đoán trong trường hợp cụ thể này, bạn đang sợ hãi, và cho phép não dự đoán những điều cơ thể cần làm để đối phó với sự sợ hãi này.

Dự đoán này sẽ khiến cơ thể giải phóng cortisol (một loại hormone làm giảm căng thẳng), giúp bạn tràn đầy năng lượng.

Đồng thời, nó cũng sẽ khiến bạn đứng dậy và đi lại trong hàng lang để cố gắng làm dịu thần kinh của bạn. Bộ não của bạn giải thích cảm giác cồn cào trong dạ dày là "nỗi sợ hãi", và nó sẽ điều chỉnh "Ngân sách cơ thể" cũng như hành động của bạn cho phù hợp. Tất cả điều này xảy ra ngay lập tức.

Tác động của việc tập thể dục và giấc ngủ tới trí não, cảm xúc của bạn

Khoa học đã chứng minh rõ ràng rằng tập thể dục và giấc ngủ có tác động tích cực đến cả não bộ và cơ thể. Trong cuốn sách Brain Rules (Tạm dịch: Quy tắc của não bộ), nhà sinh học phân tử phát triển John Medina giải thích rằng tập thể dục giúp cải thiện nhận thức và các chức năng thiết yếu khác của não bằng cách tăng lưu lượng máu đến não.

Máu giàu oxy giúp tế bào thần kinh luôn trẻ và hoạt động, đồng thời loại bỏ độc tố khỏi máu. Giấc ngủ cũng rất quan trọng cho chức năng não khỏe mạnh. Giáo sư Barret cũng nhấn mạnh việc giấc ngủ, tập thể dục và các hoạt động khác sẽ giúp cân bằng ngân sách cơ thể của bạn làm tăng cảm xúc hạnh phúc của bạn.

"Ngân sách cơ thể" của bạn có đang bị mất cân bằng?

Trạng thái thể chất bên trong bạn có tác động rất lớn tới cảm xúc của bạn. Cảm giác "tệ" không nhất thiết là có điều gì đó không ổn, nó có thể chỉ là bạn đang quá tải "Ngân sách cơ thể" của mình. "Ngân sách cơ thể" cân bằng là nền tảng cần thiết cho một đời sống tình cảm lành mạnh.

Lisa Feldman Barrett lập luận rằng nhiều khía cạnh của nền văn hóa hiện đại được thiết kế để tiêu tốn ngân sách cơ thể của bạn hơn: thực phẩm chế biến sẵn có nhiều đường và chất béo xấu, trường học và công việc yêu cầu bạn phải dậy sớm và đi ngủ muộn, và mọi người mong đợi bạn luôn trực tuyến và nhận công việc vào tất cả các khung giờ trong ngày.

Tất cả những điều này có thể khiến bạn cảm thấy tồi tệ, do đó khiến bạn phải tự điều trị. Bên cạnh đó, quá nhiều đường trong chế độ ăn uống của bạn, một việc phổ biến trong nền văn hóa hiện đại, có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm.

Làm thế nào để duy trì "Ngân sách cơ thể" cân bằng

Để giữ cho "Ngân sách cơ thể" của bạn cân bằng, Lisa Feldman Barrett khuyên bạn nên ăn thực phẩm lành mạnh, tập thể dục hoặc đơn giản là vận động cơ thể và ngủ đủ giấc. Tất cả các loài động vật, bao gồm cả con người, đều vận động để cân bằng "Ngân sách cơ thể". Các hoạt động như yoga hoặc mát-xa cũng có thể khiến bạn cảm thấy thoải mái hơn.

Môi trường xung quanh cũng ảnh hưởng đến "Ngân sách cơ thể" của bạn, vì vậy bà nói rằng một cách để cân bằng nó đó là dành ít thời gian hơn ở những không gian ồn ào, đông đúc và dành nhiều thời gian hơn ở những nơi có cây xanh và ánh sáng tự nhiên.

Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ chỉ ra rằng, những lợi ích ngắn hạn của việc dành thời gian tiếp xúc với tự nhiên bao gồm giảm căng thẳng và cải thiện khả năng nhận thức. Họ cho rằng ngay cả khi tiếp xúc với âm thanh tự nhiên, chẳng hạn như tiếng chim hót líu lo, cũng sẽ tạo ra những hiệu ứng này.

Tương tác với những người mà bạn thân thiết cũng có thể giúp bạn điều chỉnh "Ngân sách cơ thể" của mình. Một nghiên cứu năm 2019 đã xác định rằng chất lượng vòng kết nối xã hội của một người (dựa vào hoạt động trên điện thoại di động) có thể dự báo tốt hơn về mức độ căng thẳng so với dữ liệu từ máy theo dõi thể dục của họ.

Bạn bè, gia đình và những người thân yêu của bạn sẽ đồng bộ hóa nhịp thở và nhịp tim của bạn mỗi khi bạn nói chuyện hoặc dành thời gian cho nhau. Trên thực tế, bản thân việc giao tiếp cảm xúc đã giúp mọi người cân bằng "Ngân sách cơ thể" của nhau. Điều này thậm chí có thể xảy ra qua điện thoại, qua email hoặc chỉ bằng cách nghĩ về ai đó.