Kinh tế Mỹ cần kế hoạch kích thích thứ hai

Quan điểm ủng hộ cho việc đưa thêm kế hoạch kích thích kinh tế hết sức đơn giản: người tiêu dùng Mỹ đã chuyển từ tiêu dùng sang tiết kiệm trong nỗ lực cứu khả năng tài chính đang yếu kém của họ.

Dù sự thay đổi này có lợi trong dài hạn, trong ngắn hạn, những người vẫn đang làm việc kiếm sống, hy vọng có người tiêu thụ sản phẩm sẽ chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.

Nhu cầu tiêu dùng sụp đổ?

Nhu cầu tiêu dùng trong nền kinh tế đã giảm bớt. Nhu cầu tiêu thụ hàng hoá nước ngoài cũng đi xuống. FED đã hạ lãi suất cơ bản về mức gần 0% vì thế họ không thể tiếp tục điều chỉnh chính sách tiền tệ.

Chính phủ và chính quyền các bang đang cần cân nhắc lại ngân sách, như vậy họ sẽ phải cố gắng điều chỉnh việc nguồn thu thuế giảm bằng việc hạn chế nhiều khoản chi tiêu - điều này sẽ chỉ khiến tốc độ chi tiêu đi xuống trầm trọng hơn. Chính quyền liên bang là bên duy nhất có thể đứng ra và có khả năng chi tiêu lớn để kích cầu và vực dậy thị trường việc làm.

Từ trước khi kế hoạch kích thích kinh tế lần thứ nhất được thông qua, ngày 7/1 nhiều chuyên gia kinh tế đã cho rằng nước Mỹ cần đến kế hoạch kích thích kinh tế thứ hai:

“Nhiều người lo ngại về các khoản thâm hụt ngân sách lớn của Mỹ, tuy nhiên bài học từ Nhật cho thấy sự hồi phục nửa chừng sẽ dẫn đến nhiều năm trì trệ, thâm hụt ngân sách sẽ còn lớn hơn nữa. Dù đã có quy mô lớn, kế hoạch của Tổng thống Obama vẫn là chưa đủ”.

Cho đến nay, chính quyền Tổng thống Obama chưa sẵn sàng đưa ra kế hoạch kích thích tăng trưởng kinh tế thứ hai, dư luận chính trường chưa ủng hộ việc này.

Báo cáo từ Rasmussen cho thấy khoảng khoảng 60% cử tri Mỹ phản đối đưa ra thêm kế hoạch kích thích kinh tế trong năm nay, tỷ lệ này cao hơn 5% so với khảo sát tiến hành vào tháng 3/2009. Nhóm người ủng hộ đưa ra kế hoạch mới không thay đổi và đứng ở mức 27%.

Đại diện phe đa số tại Thượng viện đã bác bó ý tưởng đưa ra một kế hoạch mới cứu kinh tế bởi theo ông, mới chỉ tiêu hết 1/10 số tiền trong kế hoạch và các bước của kế hoạch mới được tiến hành chưa lâu.

Nói cách khác, chính quyền Tổng thống Obama sẽ có thể đưa ra kế hoạch kích thích kinh tế mới nếu chứng minh được khả năng kế hoạch đó sẽ cứu được thị trường việc làm, điều này xét về mặt chính trị hết sức khó khăn.

Kinh tế Mỹ mất 467 nghìn việc làm trong tháng 6/2009, tỷ lệ thất nghiệp lên mức 9,5%, tỷ lệ cao nhất từ năm 1983. Số giờ làm việc trung bình tuần của người lao động xuống còn 30 giờ, ngắn nhất từ khi số liệu được thu thập vào năm 1964.

Đã quá muộn?

Nước Mỹ có thể học được một hoặc hai bài học từ Nhật - nước đã trải qua “thập kỷ mất mát” từ đầu thập niên 1990. Các chuyên gia chỉ ra một lỗi lầm lớn của các nhà hoạch định chính sách kinh tế Nhật vào năm 1997 khi chính phủ ngừng chính sách giãn thuế và tăng thuế doanh thu.

Cú sốc này đã “giết chết” sự hồi phục. Cùng lúc, dù trước đó thuế giảm, người Nhật cũng không chi tiêu bởi họ biết thuế rồi sẽ lại tăng.

Ông Michael Smitka, chuyên gia kinh tế tại đại học Washington & Lee University's Williams School of Commerce cho rằng bất chấp dù chính sách tài khoá của Nhật có phần không nhất quán, nhưng dù vậy cũng đã ngăn được phần nào đà đi xuống của kinh tế Nhật.

Bài học từ Nhật giành cho Mỹ là gì? Ông Smitka nói: “Chúng tôi cần kế hoạch kích thích tài khoá, tuy nhiên chúng ta cần phải cẩn trọng rút bớt nó khi kinh tế hồi phục hoàn toàn”. Thế nhưng một kế hoạch kích thích hiện tại là cần thiết.

Ông Kurl Karl, chuyên gia kinh tế trưởng tại Swiss Re, nói: “Tôi không thấy bất kỳ logic nào trong việc này. Nó sẽ khiến người ta lo ngại về thâm hụt ngân sách, lãi suất có thể bị tăng cao và ảnh hưởng tệ hại đến nền kinh tế. Một kế hoạch kích thích kinh tế nữa có lẽ là quá nhiều”.

Một kế hoạch kích thích kinh tế nữa sẽ là quá muộn nếu dự báo kinh tế tăng trưởng trở lại vào cuối năm 2009 của ông Karl trở thành hiện thực. Thế nhưng nếu suy thoái kinh tế kéo dài sang năm 2010, một kế hoạch kích thích kinh tế mới là cần thiết.

Trong ngắn hạn, các chuyên gia kinh tế đánh giá cao các đợt cắt giảm lãi suất ngắn hạn. Vấn đề với những chính sách này là người tiêu dùng có thể sẽ vẫn tiết kiệm thay vì tiêu dùng để kích thích kinh tế.

Chính phủ cũng có thể tăng tiêu dùng thông qua hỗ trợ cho các bang, cách này chắc hơn rất nhiều. Điều này sẽ giúp ngăn các đợt cắt giảm ngân sách mà các bang buộc phải áp dụng trong năm nay và năm sau.

Bank of America, Citigroup, Wells Fargo và JP Morgan Chase mới đây đã ngừng chấp nhận giấy nợ IOUs của bang California. Ngân sách của California dự kiến thâm hụt tới 24 tỷ USD.

Ngọc Diệp
(Theo Businessweek)