Doanh nghiệp Việt “kém” tận dụng ưu đãi!?

Đó là nhận định được các chuyên gia Kinh tế đưa ra tại Hội thảo bàn về hội nhập của hai ngành thực phẩm và điện tử diễn ra ngày 29/6 tại Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM).

Thực tế đáng buồn này đã và đang diễn ra đối với ngành công nghiệp điện tử tại Việt Nam nói riêng và DN Việt Nam nói chung. Theo báo cáo của CIEM, các hỗ trợ từ chính phủ Việt Nam trong quá trình hội nhập dường như chưa được các DN nắm bắt và tạo dựng thành cơ hội. Trong khi đó, DN nước ngoài lại chủ động đàm phán, mặc cả ưu đãi để bỏ vốn.

Trong khi các DN trong nước kém trong tận dụng ưu đãi thì DN nước ngoài lại khá thành công. Thậm chí, nhiều DN còn “mặc cả”, “loppy” ưu đãi từ địa phương đến trung ương mới chịu xuống tiền đầu tư. Các DN ngày càng nhận được nhiều “bổng lộc” ưu đãi song những đóng góp của họ đối với nền kinh tế Việt Nam còn cần xem xét.

Theo nghiên cứu của CIEM, Samsung khi đầu tư vào Việt Nam đã xin ưu đãi lớn. Để thực hiện dự án Samsung Electronics CE Complex với tổng vốn 1,4 tỷ USD, Samsung đã “đòi” 3 ưu đãi đặc biệt, có tính ngoại lệ theo quy định hiện hành.

Cụ thể họ “xin” miễn thuế nhập khẩu nguyên vật liệu xây dựng dự án; Miễn thuế nhập khẩu đối với nguyên vật liệu và linh kiện dùng cho sản xuất trong vòng 5 năm kể từ ngày bắt đầu đưa dự án vào sản xuất, hoặc cho tới khi tất cả các dòng thuế của Việt Nam được cắt giảm còn 0% theo các cam kết trong ATIGA; Cơ chế ưu đãi liên quan đến thủ tục hải quan/thông quan…. Tổng giá trị miễn thuế theo đề xuất ước tính tương đương khoảng 15,5 triệu USD, bao gồm 7,5 triệu USD miễn thuế cho các đầu vào nhập khẩu dùng cho sản xuất các sản phẩm tiêu dùng nội địa và 8 triệu USD miễn thuế nhập khẩu đối với các nguyên vật liệu xây dựng. Với dự án SEVT2 tại tỉnh Thái Nguyên với tổng vốn đăng ký 3 tỷ USD, Samsung còn đề nghị có cảng chuyên dụng cho Samsung tại Sân bay quốc tế Nội Bài.

Trong khi đó, về thu ngân sách của Samsung lại tương đối thấp do mức miễn giảm thuế cao. Năm 2012, tổng mức thuế nộp ngân sách nhà nước (ròng) của Samsung là 680 tỷ đồng (bao gồm cả tiền thuế của các nhà thầu), sau khi trừ đi 2.524 tỷ đồng miễn giảm thuế (hoàn thuế VAT và miễn thuế nhập khẩu, thuế thu nhập doanh nghiệp).

5 tháng đầu năm 2013, mức miễn giảm thuế của Samsung lên đến 18 triệu USD, còn mức đóng thuế ròng chỉ ở mức 17,3 triệu USD. Ưu đãi lớn là vậy, song sự tham gia của doanh nghiệp trong nước vào chuỗi giá trị của Samsung và chuyển giao công nghệ còn hạn chế, chủ yếu tham gia vào các công đoạn sản xuất giản đơn.

Trường hợp Samsung không phải là cái tên duy nhất khi đưa ra nhiều ưu sách đối với Chính phủ Việt Nam, mà đề xuất giảm thuế của Toyota mới đây cũng đang là bài toán hóc búa cho Chính phủ, bởi không chỉ ảnh hưởng đến ngành công nghiệp phụ trợ trong nước mà còn cả hệ thống thuế áp dụng cho các doanh nghiệp khác.

Theo đó, Toyota đã đưa ra 5 đề xuất giúp duy trì sản xuất tại Việt Nam sau năm 2018. Đáng chú ý trong số này là các đề xuất giảm thuế nhập khẩu cho linh kiện lắp ráp Nhật Bản từ mức 15-25% theo cam kết WTO xuống 0%; đề xuất giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp sản xuất ôtô và đề xuất Chính phủ hỗ trợ cho xe lắp ráp CKD tương đương 50% mức chênh lệch chi phí sản xuất xe trong nước và xe nhập khẩu.