Để ODA không còn là “tiền chùa”

Điều đáng chú ý là Nghị định nếu được ban hành sẽ có một thông tư hướng dẫn chung, thay vì từng Bộ ngành ban hành một thông tư riêng lẻ như hiện nay. Điều này nhằm thống nhất các quy định về quản lý ODA, nâng cao hiệu quả thu hút và sử dụng ODA.

Đưa vốn về đúng chủ

Dự thảo Nghị định mới đã thay đổi hẳn quan điểm về xác định đối tượng là chủ đầu tư các dự án sử dụng ODA. Theo đó, chủ dự án đầu tư phải là người trực tiếp quản lý, khai thác sử dụng kết quả đầu tư của dự án, khai thác sử dụng công trình và hoàn trả vốn vay ODA.

Tình trạng các cơ quan hành chính nhà nước như cơ quan Bộ và UBND làm chủ đầu tư như hiện nay sẽ chấm dứt. Các cơ quan này quay về thực hiện đúng chức năng quản lý nhà nước về đầu tư, không được làm chủ đầu tư các dự án từ nguồn vốn ODA mà phải giao cho đơn vị trực tiếp quản lý, sử dụng khai thác dự án lâu dài làm chủ đầu tư. Trong những trường hợp đặc thù khác cơ quan chủ quản phải trình Thủ tướng quyết định.

Đi cùng với sự thay đổi trên đây thì việc thành lập ban quản lý dự án cũng có sự thay đổi về nguyên tắc. Thay vì cơ quan chủ quản ra quyết định thành lập Ban quản lý dự án như hiện nay, trong dự thảo chủ đầu tư các dự án là người ra quyết định thành lập ban quản lý dự án.

Theo các chuyên gia, điều này đảm bảo yêu cầu ban quản lý dự án là một bộ phận trong cơ cấu tổ chức của chủ dự án hay chủ đầu tư, được chủ dự án giao quản lý và thực hiện dự án với những quyền hạn và trách nhiệm cụ thể.

Đồng thời sự thay đổi này nhằm đồng bộ và nhất quán quy định về quản lý ODA với các quy định về quản lý đầu tư xây dựng. Đặc biệt, rút kinh nghiệm từ vụ tiêu cực ở PMU 18, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ có một thông tư hướng dẫn về cơ cấu tổ chức và quy chế hoạt động của ban quản lý dự án.

Việc thành lập và quy chế hoạt động của ban quản lý dự án sẽ được kiểm tra và giám sát của các cơ quan chức năng mà chủ yếu là Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Hiện, Bộ Kế hoạch - Đầu tư là cơ quan quản lý nhà nước về ODA, nhưng sau khi lên kế hoạch thì gần như không biết được việc sử dụng nguồn vốn ODA cụ thể như thế nào.

Dự thảo lần tiếp tục sẽ thể hiện mạnh mẽ quan điểm quản lý. Cụ thể, Thủ tướng Chính phủ quyết định đầu tư đối với các chương trình dự án quan trọng quốc gia, cho phép đầu tư và cho phép thực hiện đối với các dự án nhóm A, các chương trình hỗ trợ kỹ thuật trong các lĩnh vực an ninh quốc phòng và các chương trình chính sách gắn với khung chính sách mà Chính phủ cam kết với nhà tài trợ.

Cơ quan chủ quản như Bộ ngành và địa phương được giao quyền thẩm tra, thẩm định và quyết định đầu tư đối với các chương trình, dự án ODA còn lại.

Chuyên nghiệp hơn trong kiểm tra giám sát

Rút kinh ngiệm từ những tiêu cực gây thất thoát vốn ODA, một trong những nội dung được coi trọng trong dự thảo lần này là việc theo dõi, đánh giá chương trình dự án sử dụng ODA. Việc đánh giá dự án được yêu cầu phải là một hoạt động định kỳ, hoặc có thể đột xuất có hệ thống và đảm bảo khách quan.

Đánh giá, kiểm tra được tiến hành ngay trong khi dự án đang diễn ra để có những điều chỉnh cần thiết, hoặc sau khi dự án kết thúc để rút ra bài học cho các dự án tiếp theo.

Riêng việc đánh giá định kỳ được chia làm 4 giai đoạn. Đánh giá ban đầu để có biện pháp xử lý ngay từ khâu thiết kế kỹ thuật và lập kế hoạch thực hiện; Đánh giá giữa kỳ, để đề xuất các điều chỉnh cần thiết. Đánh giá kết thúc xem xét các kết quả đạt được và tổng kết toàn bộ quá trình thực hiện. Đánh giá tác động tiến hành trong vòng 3 năm để có nhìn nhận về tác động kinh tế xã hội của chương trình so với mục tiêu ban đầu đề ra.

Việc nâng cao vai trò của công tác theo dõi đánh giá được xem là biện pháp hết sức cần thiết, nhất là khi tâm lý xem ODA là tiền chùa, Chính phủ vay để “bao cấp” cho trong nước vẫn rất phổ biến và đây chính là nguyên nhân gây ra nhiều dự án sử dụng ODA đang lãng phí và tiêu cực như đã phát hiện.

Theo Phước Hà

VietNamnet