Chuyên gia chỉ ra yếu tố quyết định sự sống còn của nền kinh tế Việt Nam

Tồn tại hay không tồn tại

"Đây là thời điểm gắn với câu nói "To be or not to be" (tạm dịch: Tồn tại hay không tồn tại) với kinh tế Việt Nam. Việt Nam đang bước sang giai đoạn chưa bao giờ có với tham vọng phát triển lớn lao.

Mục tiêu năm 2030 Việt Nam là nước có thu nhập trung bình cao, đến năm 2045 là nước phát triển thu nhập cao, sống hài hòa với môi trường, thiên nhiên, xã hội có thể. Đổi mới sáng tạo chắc chắn là yếu tố then chốt để thực hiện khát vọng này", tiến sĩ Võ Trí Thành mở đầu bài tham luận tại lễ công bố top 50 doanh nghiệp sáng tạo và kinh doanh hiệu quả Việt Nam 2023 diễn ra vào ngày 28/6.

Đồng quan điểm, Phó giáo sư, tiến sĩ Vũ Minh Khương, Trường chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học quốc gia Singapore, cũng nhấn mạnh đổi mới sáng tạo không chỉ là chuyện của tương lai mà còn là vấn đề sống còn của đất nước. Nếu không đổi mới sáng tạo thì Việt Nam sẽ không thể phát triển được.

Dù vậy những năm gần đây việc đổi mới sáng tạo của Việt Nam vẫn còn chậm chạp do đại dịch, ảnh hưởng địa chính trị, xung đột vũ trang trên thế giới, biến đổi khí hậu. Việt Nam muốn thay đổi cách thức phát triển, thay đổi mô hình tăng trưởng dựa nhiều hơn vào đổi mới sáng tạo, dựa nhiều hơn vào năng suất.

Dẫn nguồn báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ông Thành cho biết tốc độ tăng suất lao động của Việt Nam đang giảm dần. Những "đầu tàu kinh tế" như TPHCM tốc độ tăng năng suất lao động thấp hơn trung bình cả nước. Đổi mới sáng tạo là nhân tố quan trọng nhất thay đổi năng suất lao động.

Hiện nay, không chỉ Việt Nam mà các quốc gia khác đều cố gắng không chỉ vượt qua khó khăn trước mắt mà bắt kịp xu hướng quốc tế như tăng trưởng xanh, đổi mới sáng tạo, tận dụng cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, chuyển đổi số cùng với quản trị rủi ro.

Ông cho rằng trong bối cảnh hiện này nếu không có đổi mới sáng tạo tại doanh nghiệp thì khát vọng của Việt Nam không thực hiện được. Điểm sáng có thể kể đến hiện nay là sự thay đổi lớn về tư duy nhận thức. Trước đây Nhà nước là trung tâm của đổi mới sáng tạo quốc gia. Nhưng hiện nay báo cáo 2035 đã nhấn mạnh doanh nghiệp là trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia.

Khơi dậy nội lực đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp

Trong bài tham luận của mình, PGS, TS Vũ Minh Khương cho rằng muốn thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chính phủ và doanh nghiệp đều phải nhìn vào những yếu tố gốc rễ. 3 trụ cột cần làm rõ với việc đổi mới sáng tạo gồm hiệu quả, hiệu lực và hiệu năng thích ứng với thay đổi và biến động.

Thứ nhất, doanh nghiệp cần thấy rõ hiệu quả đổi mới sáng tạo đem lại ngay trên dòng tiền, lợi nhuận, doanh thu. Thứ 2 là hiệu lực, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo để khách hàng trân trọng, tin tưởng mình hơn. Thứ 3 là hiệu năng thích ứng với đổi thay và biến động về môi trường kinh doanh.

Hiện doanh nghiệp vẫn thường nhìn vào hiệu quả nhưng chưa nhìn thấy hết 2 yếu tố còn lại.

Về phía doanh nghiệp, để đầu tư đổi mới sáng tạo thành công cũng cần 3 trụ cột bao gồm hiệu quả, năng lực đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp và điều kiện khuyến khích, tạo điều kiện.  

Ông Vũ Minh Khương cho rằng Nhà nước cần kiến tạo môi trường đổi mới sáng tạo từ hỗ trợ về tài chính công nghệ đến quy chế, thể chế, định chế, tiêu chuẩn kỹ thuật, điều kiện thuận lợi về tuyển dụng nhân tài.

Nhà nước cần kiến tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng. Bình đẳng được hiểu là cơ chế khuyến khích doanh nghiệp làm ăn kinh doanh chân chính thì sẽ có lợi. Cả xã hội cùng nhau "yểm trợ" cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo tiến lên. Ông Khương cho biết hiện nay TPHCM có những bước tiến rất quan trọng về đổi mới sáng tạo.